Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1997, Blaðsíða 6

HIÐ TÆRA LJOS
Vilhjálmur Bergsson myndlistarmaóur opnar sýningu á verkum sínum í
Norræna húsinu í dag kl. 14. Er þar aó finna verk í nýjum stíl sem listamaóur-
inn kýs að kalla „Takmarkalaustorkuljósrými", en jafnframtverk í gamla
stílnum, „Samlífrænumvíddum“, til aó undirstrika breytinguna sem átt
hefur sér staó. ORRI PÁLL ORMARSSON fór aó finna listamanninn sem
kveðst vera kominn aftur að rótunum.
SLENSK birta hefur orðið mörgum
listamanninum að yrkisefni. Einn
þeirra er Vilhjálmur Bergsson listmál-
ari sem í seinni tíð hefur þróað sér-
stakan stíl, „Takmarkalaust orkuljós-
rými“, til að túlka hughrif sín.
„Það má eiginlega segja að ég sé
kominn aftur að rótunum," segir Vil-
hjálmur sem víða hefur komið við á löngum
ferli. „Sem bam varð ég fyrir sterkum áhrif-
um af hinu tæra íslenska ljósi og ekki síður
myrkrinu, þótt ég gerði mér ekki grein fyrir
því strax.“
Segir hann áhuga sinn á að ganga einn út
í myrkrið hafa kviknað þegar á bamsaldri -
jafnvel þótt hann hafi verið logandi hræddur
við álfana í hólunum. „Smám saman fór mér
aftur á móti að þykja hólamir vingjamlegir
- og aldrei sá ég huldufólk. íslenska myrkr-
ið er ákaflega fallegt og þegar maður hefur
staðið dágóða stund fer að birta til - maður
fer að sjá formin á áhrifaríkan hátt.“
Vilhjálmur hefur víða dvalist á ferli sínum
sem myndlistarmaður, svo sem í Danmörku,
Frakklandi og á Spáni en frá 1983 hefur
hann verið búsettur í Diisseldorf í Þýska-
landi. Fullyrðir hann að gríðarlegur munur
sé á íslensku og erlendu myrkri. „Islenska
myrkrið er tærara - jafnvel móskulegir litir
geta verið tærir. Að horfa inn í þýskt myrk-
ur er hins vegar eins og að horfa ofan í
drullupoll!“
Mitt Ijóc
lcentur aó innan
Að áliti Vilhjálms er þessu eins farið með
birtuna og kynnir hann til sögunnar aldraða
danska hjúkrunarkonu, sem hann hitti fyrir
allmörgum áram, máli sínu til stuðnings.
„Þessi kona hafði ferðast víða um dagana
og hún tjáði mér að vissulega væri Island
fallegt land, þótt hún hefði séð önnur lönd
sem væru jafnfalleg. Hún hefði á hinn bóg-
inn hvergi séð jafn fallega birtu og á ís-
landi! Þannig að þessi skoðun virðist ekki
vera bundin við þjóðernishyggju."
Vilhjálmur dvelst að jafnaði einn eða tvo
mánuði á ári á íslandi. Þann tíma nýtir
hann þó yfirléitt ekki til að mála. „Ég er
ekki frá því að það komi upp einhver ljóð-
ræn kennd við fjarlægðina en ég legg mikið
upp úr ljóðrænni stemmningu í verkum
mínum. Þess vegna þykir mér gott að mála
í Þýskalandi - fjarri viðfangsefninu. Það
er því engin tilviljun að hlutur íslenskrar
birtu og myrkurs hefur aukist í myndum
mínum frá því ég settist að í Þýskalandi.
Það þýðir ekkert að ætla sér að vinna beint
upp úr íslenskri náttúra - mitt ljós kemur
að innan!“
En Vilhjálmur hefur nálgast rætur sínar
í öðrum skilningi í seinni tíð - hann hefur
lagt sífellt meira upp úr handverkinu. Mynd-
list og handverk vora reyndar samtvinnuð
hugtök allt fram á þessa öld, þegar hug-
myndafræðin kom til sögunnar. „Módem-
isminn var mikil bylting,“ segir Vilhjálmur,
„og þar sem hann krafðist þess að menn
hefðu hugmyndafræðilegt bakland, hafa
myndlistarmenn á þessari öld verið miklir
kenningasmiðir. Má í þessu samhengi nefna
menn á borð við Hollendinginn Mondrian,
upphafsmann naumhyggjunnar, og Frakk-
ann Duschamp, sem kynnti stefnur á borð
við popplist og dadaisma fyrir myndlistar-
mönnum. Þetta voru tóngefandi menn í
myndlist frá miðri þessari öld en boðskapur
þeirra var sá að um leið og handverkið hyrfi
myndi málverkið líða undir lok. Þess í stað
myndi listin renna saman við umhverfið -
lífið sjálft."
Mikill handverksmaóur
Þessari speki kveðst Vilhjálmur hafa trú-
að eins og nýju neti þegar hann var að
stíga sín fyrstu skref í myndlist fyrir um
35 árum. „Síðan komst ég að raun um
hversu mikill málari og handverksmaður
ég er enda hefði ég að líkindum aldrei orð-
ið myndlistarmaður ef forfeður mínir hefðu
ekki verið handverksmenn - báðir afar
mínir voru trésmiðir, svo og faðir minn,
auk þess sem móðir mín undi hag sínum
best við hannyrðir. Þar fyrir utan er það
mín skoðun að myndlistarmenn komi alltaf
fyrr en síðar að hinum tæknilega þætti
starfsins.“
A sýningu Vilhjálms í Norræna húsinu
er 41 málverk, 30 olíuverk og ellefu verk
unnin með blandaðri tækni. Flest eru verk-
in ný af nálinni en fáein eru frá síðasta
áratug, þegar listamaðurinn var hallur
undir stíl sem hann nefnir „Samlífrænar
víddir“. „Listamönnum er oft legið á hálsi
fyrir að hjakka í sama farinu. Með því að
sýna nokkrar eldri myndir er ég að undir-
strika breytinguna sem orðið hefur á stíl
mínum síðustu árin.“
Þegar Vilhjálmur er spurður um mynd-
FERALDREI
BEINUSTU LEIÐ
María Reyndal hefur undanfarin ár dvalist í London
og stundaó þar nám í leiklistardeild Central School
of Speech and Drama. DAGUR GUNNARSSON tók
þessa ungu leikkonu tali í tilefni útskriftarinnar og til
að forvitnast um framtíðaráform hennar.
EG ÁKVAÐ það þegar ég var sjö
ára og lék í skólaleikriti að ég
ætlaði að verða leikari, ég fékk
svo góð viðbrögð eftir þessa
tímamótasýningu að það varð
ekki aftur snúið,“ sagði María
þegar hún var spurð hvers
vegna hún hefði valið þetta
starf. Það er fátt sem vefst fyrir Maríu, hún
veit hvað hún vill og það alveg Ijóst að leik-
list er hennar líf og yndi. Hún er lífleg og
glaðbeitt og þegar talið berst að leiklist tekst
hún bókstaflega á loft. Ég spurði hana hvers
vegna hún hefði ekki sótt um í Leiklistar-
skóla Islands.
„Mig langaði út, mig langaði að prófa
nýja hluti og hafa möguleikann á að geta
unnið erlendis. Ég get aldrei farið beinustu
leiðina að hlutum, ég verð alltaf að fara
krókaleiðir."
Þannig að þú hélst utan í leit að leiklist-
inni?
„Já, ég hafði mikinn áhuga á tilraunaleik-
húsi og leikstíl sem nefnist „physical thea-
tre“ sem gengur meira út á líkamlega tján-
ingu en textaflutning. Ég byijaði á því að
fara á námskeið á Ítalíu hjá Antonio Fava
og síðan kom ég hingað til London og sótti
nokkur námskeið hjá Philippe Gaulier en
þeir eru báðir þekktir fyrir „physical thea-
tre“ og leggja mikla áherslu á kómedíu og
látbragð. Þessi námskeið gerðu mér það ljóst
að mig vantaði alla grunnmenntun í fræðun-
um og að ég þyrfti líka áð fá þjálfun í hefð-
bundnum þriggja ára skóla til að 'fá undir-
stöðuna í sígildri leiklist og til að ná tökum
á þeirri tækni, t.d. í raddbeitingu og öðru
slíku sem er öllum leikurum nauðsynleg. Það
þarf þennan grann fyrir allar tegundir af
leiklist, það má síðan alltaf prófa sig áfram
með mismunandi stíla.“
Hvaða stíl aðhyllistu helst núna þegar þú
hefur hlotið þína „hefðbundnu" menntun?
„Ég held að það væri gaman að prófa að
blanda hefðbundnu og óhefðbundnu leikhúsi
dálítið meira saman og nota það besta í
báðum tegundum leikhúss. í „physical" Ieik-
húsi er ímyndunaraflið mikið notað og raun-
veruleikinn brotinn upp þannig að það er
hægt að gera skemmtilega hluti sem koma
áhorfandanum á óvart. Það góða við hefð-
bundið leikhús er að þar er verið að fást við
þann raunveruleika sem áhorfendur þekkja
og raunveralegar tilfmningar, þar er hægt
að byggja upp trúverðuga persónusköpun
og spila á þá samkennd sem áhorfandinn
finnur með sögupersónunum. Að mínu mati
er besta tegundin af leikhúsi sú sem tekst
að virkja báða leikstílana í heilsteypta sýn-
ingu.“ María er komin á flug í leikhúsfræðun-
um, tínir til óteljandi dæmi um góðar og
vondar leiksýningar, leikstíla og tilraunir.
Hún hefur skoðun á öllu sem snertir leiklist.
Hvernig var í Central, er þetta harður
skóli?
„Það var mjög gaman í skólanum og það
kom mér á óvart hvað það var afslappað
andúmsloft þar. Þeirra heimspeki er sú að
það þýði ekkert að rembast eins og rjúpan
við staurinn, besti árangurinn kemur með
góðri grunnvinnu en ekki hörðum aga. Þetta
var góður tími, það er alveg ómetanlegt að
Morgunblaóió/Dagur Gunnarsson
MARÍA Reyndal segir að sinni ævintýraþrá virðist ekki vera alveg svalað í bráð.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. SEPTEMBER 1997