Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1997, Blaðsíða 20

Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1997, Blaðsíða 20
FORSETI ALÞJÓÐASAMTAKA RICHARD WAGNER-FÉLAGA í HEIMSÓKN Á ÍSLANDI WAGNER SAMDI TÓNLIST FYRIR TAUGAKERFIÐ Morgunblaðió/Asdís JOSEF Lienhart. „Richard Wagner hefði ekki skilgreint sig sem þjóðernissinna. Til þess var hann allt of mikill heimsborgari.11 NIFLUNGAHRIIMGURINN var settur upp í Þjóðleikhúsinu fyrir 3 árum. Óperur Richards Wagn- ers lýsa tilfinningum og innri baráttu manneskj- * unnar sem er óháó tíma og rúmi. Josef Lienhardt gegnir forystu í Alþjóða- samtökum Richard Wagner-félaga og í samtali vió HULDU STEFÁNSDÓTTUR talar hann um þær breytingar sem uróu meó óperuupp- færslum Wielands Wagn- ers í Bayreuth og vin- sældir ópera Wagners sem aldrei viróast dvína. JosEF Lienhart er- í stuttri heim- sókn í Reykjavík í boði Richard Wagner-félagsins á íslandi og Goethe Institut. Flytur hann fyr- irlestur í Goethe Institut í dag kl. 16 sem hann nefnir Szene in Licht und Farbe og fjallar um óperuupp- færslur Wielands Wagners í Bayreuth. Ric- hard Wagner-félögin eru nú 107 víðs vegar um heim. Josef sem hefur verið forseti Al- þjóðasamtakanna í mörg ár segist merkja aukinn áhuga á óperum Richards Wagners um allan heim, uppfærslur á verkum hans hafi aldrei verið fleiri en um þessar mundir og á síðasta ári fengu 11 ný Richard Wagn- er-félög aðild að Alþjóðasamtökunum. Wieland Wagner var sonarsonur Richards Wagners og endurreisti hann starfsemi (►óperuhátíðarinnar í Bayreuth eftir síðari heimsstyijöldina ásamt bróður sínum Wolf- gang, sem er núverandi yfirstjórnandi Festspielhaus í Bayreuth. Sameiginlega komu þeir fram með alveg nýjan stíl í óperu- uppfærslum sem oft er talað um sem Nýja- Bayreuth eða Verkstæðið Bayreuth til að leggja áherslu á það að túlkun ópera Ric- hards Wagners þarfnist reglulegrar endur- skoðunar. í leil aó upprunanum „Eftir að nazisminn leið undir lok var mikil þörf á að endurskoða túlkun á verkum Wagners,“ segir Josef. „Leítað var aftur til upprunalegra hugmynda listamannsins, til móðurinnar eins og Goethe orðaði það, og í þessu tilfelli var móðirin leikhús Forn- j.Grikkja. Leikhús sem byggist á erkitýpum ástar, haturs og öfundar. Óperurnar áttu að tala til fólks á öllum tímum.“ Einfaldleik- inn var í fyrirrúmi, reist var nýtt óperuhús sem byggðist á gamla hringleikhúsinu og brynjum, hjálmum og öðrum hefðbundnum búningum var varpað fyrir róða. Veita átti áhorfendum sýn á tilfinninga- og sálarheim persónanna og áhersla var lögð á iýsingu og litbrigði sviðsins til að miðla tónlist verks- ins og tilfinningum persónanna skýrt og laust við allt prjál. Á þessum tíma leikstýrði og hannaði Wieland Wagner allt útlit sýn- inga á óperum afa síns. ^ „Richard Wagner var heimsborgari en ekki sá þjóðernissinni sem honum var lýst á fyrstu áratugum aldarinnar með uppgangi nazismans. Hann var ekki vinur Þriðja ríkis- ins. Hugmyndir hans um fyrirmyndarríkið voru i anda frönsku byltingarinnar og róm- antíkurinnar, völd fólksins en ekki einræð- isherrans,“ segir Josef. „Richard Wagner lést um aldur fram, skömmu eftir frumsýn- ingu Parsifals, og það voru eftirmenn hans sem túlkuðu hugmyndir Wagners mjög ein- hæft í anda þjóðernishyggju. Ég er sann- færður um að hann hefði sjálfur kosið leið alþjóðahyggju en ekki þjóðernisstefnunnar, leikhúshefð Grikkja og leikhúss mannkyns- ins alls ekki bara Þýskalands. Wagner var margbrotin persóna og verk hans bjóða upp á fjölmarga túlkunarmöguleika." Við opnun fyrstu hátíðarinnar í Bayre- uth eftir stríð, árið 1951, var sýnd upp- færsla Wielands á óperunni Parsifal og vakti sýningin heimsathygli og ákafar deil- ur fyrir nýstárlegan stíl. „Fyrsta uppsetn- ing Wielands vakti mikla reiði meðal fólks sem sagði að svona mætti ekki fara með verk Wagners en Wieland stóð fastur fyr- ir. Þriðja árið var fólk farið að tala um túlk- unina sem „klassík“ og fimmta árið stóðu áheyrendur upp og hrópuðu „bravó, bravó.“ Slíkur var styrkur Wielands, jafnvel þegar hann efaðist sjálfur stóð hann alltaf með hljómsveitarstjórunum og þeirri leið sem þeir kusu að fara,“ segir Josef. Á næstu árum leikstýrði Wieland Wagner öllum síðari óperum Richards Wagners í Bayreuth. Hann lést ári eftir uppsetningu Niflungahringsins árið 1965, aðeins 49 ára að aldri, og varð mikill harmdauði fyrir leik- húsheiminn allan og þá ekki síst hátíðina í Bayreuth. Sagt er að Wieland Wagner hafi verið einn mesti áhrifavaldur í leikstjórn ópera á síðari hluta þessarar aldar. „Vel- gengni Bayreuth-hátíðarinnar má án efa rekja til þeirra breytinga sem urðu á stjórn- arháttum þegar bræðurnir Wieland og Wolf- gang tóku við henni árið 1951. Þeir fengu frægustu hljómsveitarstjóra heims til að stýra uppsetningunum og enn þann dag í dag eru óperuuppsetningar Bayreuth-hátíð- arinnar eitt mest spennandi verkefni fyrir hljómsveitarstjóra að takast á við,“ segir Josef. Stærstu félaga- samtök í heimi Eitt meginmarkmið Alþjóðasamtaka Ric- hard Wagner-félaganna er að styrkja ungt tónlistarfólk til ferða á Bayreuth-hátíðina. Fyrsta félagið var stofnað í Þýskalandi árið 1909 og eru þau yfir hundrað í dag. „Félaga- samtök höfðu verið bönnuð í Þýskalandi eft- ir síðari heimsstyijöldina en í lok 4. áratugar- ins voru þau endurvakin. Fyrir 10 árum varð ég forseti félaganna í Þýskalandi og árið 1991 stofnaði ég alþjóðasamtökin sem eru undir stjórn Þýskalandsfélagsins," segir Josef. „Félögum utan Þýskalands hefur fjölgað mjög ört. Þau eru nú um 60, frá Toronto til Tókýó.“ Alþjóðasamtök Richard Wagner-félaga eru stærstu félagasamtök í heimi og meðlimir samtakanna í heild telja 25.000 manns, þar af eru 9.500 í félögunum í Þýskalandi. Meðlimir íslenska félagsins eru 150. Josef tekur dæmi af því þegar Berlínar múrinn var felldur og stjórnarhættir í Aust- ur-Evrópu tóku að breytast og segir mikla fjölgun Richard Wagner-félaga í löndunum í austri hafa orðið strax á fyrstu vikunum eftir umskiptin. „Richard Wagner-félag í Moskvu var stofnað 4 vikum eftir að stofnun fijálsra félagasamtaka var leyfð,“ segir Jo- sef. Hann skýrir stoltur frá Wagner-félögun- um þremur á Ítalíu; í Mílanó, Feneyjum og stofnun félagsins í Róm á síðasta ári. „Að slíkur áhugi skuli vera á verkum Wagners í óperulandinu sjálfu, þar sem Verdi og Puccini ráða ríkjum, er með ólíkindum,“ seg- ir Josef. Varðandi framtíðarhorfur Bayreuth-hát- íðarinnar segist Josef engu kvíða. „Mannleg- ar ástríður og tónlist, sem nær til tauganna, eldast aldrei, vinsældir verka eins og Nifl- ungahringsins um allan heim staðfesta þetta.“ ,20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. SEPTEMBER 1997

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.