Lesbók Morgunblaðsins - 29.11.1997, Blaðsíða 6

að góð hugmynd gæti verið að skipta íslend-
ing sem landfógeta. Dönum þóttu tillögurn-
ar stórmerkar og þess var skammt að bíða
að vegsemd Skúla yrði aukin. Spjall Skúla
og Harboes í Auðunarstofu hafði þá líklega
ekki alveg til einskis verið.
Biskupsfrú læfur fallerast
Aður en Harboe gat snúið heim þurfti
hann að finna eftirmann fyrir sig á Hólum,
en það gekk brösulega. „Væru prestarnir úti
hér jafn vel að sér í guðlegum vísindum og
þeir eru í lögfræðinni, yrði mér engin skota-
skuld úr því að finna biskupsefni" skýrír
Harboe frá í einu bréfa sinna. Svo fór að lok-
um að Halldór Brynjólfsson varð fyrir val-
inu. Hann sigldi nú til Kaupmannahafnar í
annað sinn og fékk biskupsembættið í þetta
skiptið. Halldór var erlendis í heilan vetur,
en þegar hann kom heim með biskupstign-
ina í farteskinu varð hann þess áskynja að
kona hafði orðið þunguð af einhvers völdum
og varð hún léttari 5 mánuðum seinna: Þá
var ort:
Biskupsfrúin barnið átti á Hólum.
Bar það til á annan dag í jólum.
Síra Halldór sagður var
sannur faðir að barni þar,
og þarf ei par að undrast um,
þó ekki með hún gengi
eins og aðrir lengi.
Nú komst almannarómur verulega á flug
og var um það rætt að ráðsmaður Hólastað-
ar og svili biskups hefði farið undir fötin við
frúna. Ekki er hægt að skera úr um sann-
leiksgildi orðrómsins, en af ævisögu Jóns
eldklerks Steingrímssonar má ráða að Þóra
biskupsfrú hafi vart verið í nema í meðallagi
dyggðug. Henni hafi stundum þótt gott að
bergja á áfengu víni og fá skólapilta til þess
að spila fyrir sig á hljóðfæri „í vissu húsi,
með öðru ónefndu“. Jón sjálfur segist aldrei
hafa viljað fara og spila fyrir Þóru, en neitun
hans hafi orðið orsök haturs og heiftrækni
frá hennar hendi lengi síðan. Burtséð frá öll-
um kjaftasögum, er ljóst að eftir útkomu
sína reyndi Halldór hvað eftir annað að lög-
sækja Skúla fyrir að hafa haft fé af Hóla-
stað. Hvað sem málsóknunum hefur valdið,
barnsmálið, hlutir sem nú eru ókunnir eða
leit Halldórs að blóraböggli fyrir sínum eig-
in mistökum í rekstri. En honum sjálfum
gekk illa að reka staðinn og varð að senda
nemendur heim um miðjan vetur vegna
matarskorts. Þessar lögsóknir runnu hins
vegar allar út í sandinn, því allir sem til voru
kvaddir luku einum rómi um að staðurinn
hefði fremur hagnast en tapað af ráðs-
mennsku Skúla. Biskupshjónin slitu ekki
samvistum vegna málsins, þrátt fyrir að Jón
eldklerkur gefi í skyn að Halldór hafi verið
þjáður eiginmaður („Hann mátti kallast einn
Job“).
Halldór varð ekki langlífur í embætti. Ár-
ið 1751, ári eftir að Skúli landfógeti og að-
eins fimm árum eftir að honum hlotnaðist
biskupstignin, kenndi hann meina í hálsi og
sigldi út til lækninga og dó ytra. Var hann
þá jarðsettur í Frúarkirkju í Kaupmanna-
höfn. Eftir dauða hans varð Hólastaður í
fyrsta skipti lítt eftirsóttur af mætari klerk-
um, en þeir kunnu betur við að sitja góð og
tekjumikil brauð en að basla við að halda úti
biskupssetri, skóla og prentsmiðju af litlum
efnum. Hólastaður gleymdist þó ekki í við-
reisnarhugmyndunum sem hófust á flug
með Skúla, þvi þess var skammt að bíða að
þar yrði byggð fyrsta steinkirkja landsins á
árunum 1757-63. Stuttu eftir að Skúli lét
byggja steinhús yfir sig í Viðey.
Síðari hluti birtist í næsstu Lesbók.
HEIMILDASKRÁ
Ásgeir Jónsson: Siglt gegn vindi. Fjármálatíðindi, 2
hefti 1994.
Eggert Ólafsson og Bjami Pálsson: Ferðabók.
Reykjavík 1981.
Gísli Gunnarsson: Upp er boðið Isiand. Reykjavík
1987.
Gunnar M. Magnússon: Jón Skálholtsrektor.
Reykjavík 1959.
Hrefna Róbertsdóttir: Áætlun um allsherjar viðreisn
íslands 1751-1752. í Landnámi Ingólfs, fimmta
bindi, Reykjavík 1996.
Jón Espólín: Saga frá skagfirðingum 1685-1847.
Fyrsta bindi. Reykjavík 1976.
Jón Helgason: Kristnisaga íslands II. Reykjavík
1927.
Jón Jónsson Aðils: Einokunarverslun Dana á íslandi
1602-1787. Reykjavík 1971.
Jón Jónsson Aðils: Skúli Magnússon, landfógeti.
Reykjavík 1911.
Jón Steingrímsson: Ævisaga. Reykjavík. 1945.
Lýður Bjömsson: Ágrip af sögu innréttinganna. í
Reykjavík í 1100 ár. Reykjavík 1974.
Lýður Bjömsson: Skúli fógeti. Reykjavík 1968.
Stefán Jónsson: Djúpdælasaga. Reykjavík 1984.
Höfundurinn er frá Hólum í Hjaltadal og stundar
framhaldsnám i Bandarílrjunum.
Morgunblaðið/Þorkell
MYNDSKREYTINGAR Brians Pilkingtons eru íslenskum börnum og foreldrum að góðu kunnar og í dag verður opnuð sýning í Hafnarborg á
mörgum teikningum sem listamaðurinn hefur unnið fyrir barnabækur sl. 15 ár.
JÓLASÝNING
PILKINGTONS
LISTAMAÐURINN Brian Pilkington
er löngu orðinn þekktur hér á landi
fyrir verk sín og í dag, laugardaginn
29. nóvember, kl. 14 verður opnuð í
Hafnarborg sýning á mörgum þeim
myndskreytingum sem hann hefur
unnið fyrir bamabækur í gegnum
bíðina. Margar af myndunum tengj-
ast jólunum og þó að sýningin ætti að höfða
til allra aldurshópa þá er börnum gert hátt
undir höfði og alla jólaföstuna koma rithöf-
undar í heimsókn og lesa upp úr skáldverk-
um sínum fyrir böm.
Elstu verkin á sýningunni em 15 ára gaml-
ar teikningar Brians við tröllasögu Guðrúnar
Helgadóttur, Astarsögu úr fjöllunum. Fmm-
myndirnar em reyndar svo illa famar að
verkin verða sýnd á skyggnum í herbergi inn
af sýningarsalnum undir upplestri á sögunni.
Yngstu myndirnar em úr nýrri barnabók
Guðrúnar Helgadóttur, Englajól, auk mynda
af íslenskum húsdýram sem enn em í
vinnslu. Myndefnin em bæði evrópsk og sér-
íslensk. Bakkabræður, Gilitratt og íslensku
jólasveinarnir, Örkin hans Nóa og verk úr
þremur sögum Brians, Afi gamli jólasveinn-
inn, sem hafa verið gefnar út á yfir 10 tungu-
málum. Ástarsaga úr fjöllunum hefur líka
farið víða um heim og Brian segist nýverið
hafa séð japanska útgáfu sögunnar og hrifist
af því hversu vel japanska leturgerðin fór
með myndum af íslenskum tröllum. Glöggt er
gestsaugað og Brian dregur séríslensk ein-
kenni lands og þjóðar skýmm dráttum. „Ég
hef dvalið hér nógu lengi til að hafa áttað mig
á íslenskum einkennum og galdurinn á bak
við myndirnar felst í því að ýkja þessi ein-
kenni.“
Þetta er fyrsta stóra sýningin sem Brian
Pilkington heldur á verkum sínum eftir 20
ára búsetu hér á landi. Frá því í sumar hefur
hann talist til íslenskra ríkisborgara og þó
að það hafi tekið sinn tíma að venjast
skammdeginu þá segist hann vera „heima“ á
íslandi. „Ég ætlaði mér að ferðast lengra en
til Islands, jafnvel Bandaríkjanna, þegar ég
kom hingað í frí fyrir 20 áram. Hins vegar
skemmti ég mér svo vel að ég ákvað að vera
áfram og varð mér út um vinnu á auglýs-
ÞESSIR sællegu fuglar frá öllum heimshornum eru úr nýrri barnabók Guðrunar Helgadóttur,
Englajól.
ingastofu. Síðan 1980 hef ég hins vegar unn-
ið sjálfstætt og sérhæft mig í myndskreyt-
ingum.“ Brian er fæddur árið 1950 í Bret-
landi. Sextán ára hætti hann í skóla og fór
að vinna sem skiltamálari en hóf síðan nám í
myndskreytingum hjá meistara á því sviði
og stundaði á sama tíma nám við Listaskól-
ann í Liverpool og lauk námi á fimm árum.
Þá tók við þriggja ára nám við Listaskólann
í Leicester og að því loknu starfaði hann um
tíma að myndskreytingum fyrir dagblöð.
„Þetta er það sem ég hef mest gaman af að
gera,“ segir Brian og bendir á myndskreyt-
ingar sínar sem hanga lágt á veggjum salar-
ins fyrir litla hausa að skoða. Hann giskar á
að myndirnar séu um 60 en þó er það aðeins
um þriðjungur allra teikninga listamanns-
ins. Það tekur hann mislangan tíma að vinna
hverja mynd. „Stundum rennur teikningin
fram úr penslinum og stundum þarf ég að
gera margar atrennur að mynd áður en ég
er ánægður, oftast er ég 2-3 daga með
stærri myndirnar og minni verkin eru dags-
verk,“ segir Brian. Erfiðasta hluta vinnunn-
ar segir hann vera þann að lesa í gegnum
söguna og ákvarða kaflaskipti. „Þegar ég
hef fengið tilfinningu fyrir sögunni sest ég
niður við að skissa hugmyndir áður en ég
svo fullvinn myndirnar í vatnslit, stundum
með gvass eða bleki og pennateikningu.“
Myndirnar eru fullar af launfyndnum smá-
atriðum og Brian segist gera það til að
skemmta börnunum. Litlar mýs stinga inn
kollinum þegar síst skyldi og út um stærðar
gat á sokki Gilitrutt rekst stóratá með ljótri
kartnögl.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 29. NÓVEMBER 1997