Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1999, Blaðsíða 6

Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1999, Blaðsíða 6
HITCHCOCK með aðalleikkonunni í „The Lady Vanishes", Margaret Lockwood, árið 1938. REBECCA var fyrsta myndin sem Hitchcock gerði í Bandaríkjunum; Joan Fontaine og Laurence Olivier í hlutverkum sínum. HITCHCOCK í HUNDRAÐ ÁR I sumar verða hundrað ár liðin frá fæðingu kvikmyndaleikstjórans Alfreds Hitchcock, sem er einn af mikilvægustu hlekkjunum í þróunarsögu kvikmyndagerðarinnar á öldinni, en nafn hans tengist kvikmyndunum með alveg sérstökum hætti rétt eins og nafn Chaplins eða Disneys. ARNALDUR INDRIDA- SON fjallar um spennu- myndaleikstjórann sem enn lifir góðu lífi í spennumyndum dagsins. EGAR franski kvikmyndaleik- stjórinn og gagnrýnandinn Francois Truffaut gerði annál- aða viðtalsbók við Alfred Hitchcock á sjöunda áratugn- um, „Hitchcock by Truffaut: The Definitive Study“, reyndi hann að sýna fram á vægi hans sem þróunarafls í kvikmyndagerð og tókst það með miklum ágætum. Truffaut var sem kunnugt er einn af frönsku kvikmyndagagn- rýnendunum sem kenndir voru við tímaritið „Cahiers du Cinéma“ og horfðu mjög til Bandaríkjanna í leit að þungavigtarmönnum í kvikmyndagerð og þóttust frnna þar nokkra sem höfðu áberandi höfundareinkenni; John Ford, Howard Hawks svo aðeins tveir séu nefndir. Til varð hin svokallaða höfundar- kenning sem hljóðaði upp á að leikstjórinn væri eini og endanlegur höfundur að bíó- mynd. Það væri á hans ábyrgð hver útkoman yrði. Hann einn réð gerð myndar og hún sagði til um hans list. Þess má geta að Dogmaskjal danska leikstjórans Lars von Triers, en um það hefur nokkuð verið rætt hérlendis í tilefni af sýningum dogmamyndanna Veislunnar og Fávitanna á Kvikmyndahátíð í Reykjavík 1999, er sett til höfuðs höfundarkenningunni frönsku. Samkvæmt danska dogmanum skal þurrka út nafn leikstjórans því kvikmynd get- ur aldrei verið verk eins manns heldur þvert á móti fjölda einstaklinga. Þeir sem þekkja verk Hitchcocks og lesa viðtalsbók Truffauts komast fljótt að því hversu mikið ber á milli í þessum tveimur stefnum. Lisl og skemmtigildi Æviverk Alfred Hitchcocks féll mjög að höfundarkenningu Frakkanna og viðtalsbókin varð ekki hvað síst til þess að styrkja kenn- inguna. En bókin gerði líka annað. Ef fólk hafði ekki tekið list Hithcocks alvarlega fram að útgáfu hennar (Truffaut var sannfærður um að svo væri ekki og það var ein ástæða þess að hann gerði bókina) breyttist það með útkomu hennar. Með myndum sínum hafði Hitchcock áorkað það sem fæstum tekst, að sameina list og skemmtigildi. Myndir hans margar urðu mjög vinsælar og sjálfur varð hann einn af þekktustu kvikmyndaleikstjór- um síns tíma og þekktustu leikstjórum aldar- innar. Nafn hans tengdist kvikmyndagerð með alveg sérstökum hætti. Allir vissu hvað það stóð fyrir á sama hátt og allir vissu fyrir hvað nafn Chaplins eða Walt Disneys stóð. Hann var einn af fáum raunverulega skapandi kvikmyndahöfundum kvikmyndaaldar. Mynd- ir hans eru meira en einföld afþreying og þær setja hann á stall með áhrifaríkustu lista- mönnum kvikmyndanna eins og Orson Welles, Sergei Eisenstein, D.W. Griffith, Charlie Chaplin og auðvitað síðar Bergman, Fellini og Godard. Nú, þegar hundrað ár eru liðin frá fæðingu meistarans, er ekki úr vegi að skoða list hans undir leiðsögn Truffautbókarinnar en hún kom fyrst út árið 1968 og síðar í endurskoð- aðri útgáfu árið 1984. Hitchcock lést árið 1980 en aðeins að nafninu til. Hann er ennþá á meðal okkar í flestum ef ekki öllum þeim spennumyndum sem gerðar eru í dag, sál- fræðilegum tryllum, framtíðartryllum, ung- lingahrollvekjum, jafnvel gamanmyndum. Myndir hans eru einatt í sýningu þökk sé sjónvarpi og myndböndum og það er sífellt verið að endurgera þær, nú síðast Geggjun eða „Psycho", sem Gus Van Sant endurkvik- myndaði næstum því ramma fyrir ramma og fékk að réttu lagi afleita dóma fyrir og mynd- in litla aðsókn. Áhrif Hitchcocks Áhrif Hitchcocks á kvikmyndirnar er hvar- vetna að finna, jafnt á meðal stærri spámanna og þeirra minni. Þau má sjá í verkum Orson Welles, Henri-Georges Clouzots, Akira Kurosawas, William Wylers, Roman Pol- anskis, Otto Premingers, Ingmar Bergmans, Claude Chabrols og margra fleiri. Verk Brian De Palmas eru nánast eftirlíkingar af mynd- um Hitchcocks. Aliur sá haugur sem gerður hefur verið af vondum unglingahrollvekjum í Bandaríkjunum á síðustu tveimur áratugum á rætur í Hitchcock. Hitehcock bjó við einstök forréttindi sem kvikmyndagerðannaður næstum því allan sinn feril, fyrst í Bretlandi og síðar í Banda- ríkjunum. Hann réð gerð myndanna sinna nær ótruflaður af utanaðkomandi áhrifum (les. peningamönnunum). Vinsældir hans gerðu honum kleift að fílma nokkurnveginn það sem honum sýndist. Hann réð leikarana og tæknimennina og valdi handritshöfundana og þótt hann hafi ekki skrifað handrit mynda BARBARA Leigh-Hunt sem eitt af fórnarlömbum morðingjans í „Frenzy' 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. JÚNÍ 1999

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.