Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1999, Blaðsíða 14

VESTURGARÐURINN var endurhlaðinn frá grunni.
STEYPA í elsta gosbrunni á fslandi reyndist vera það heilleg,
að einungis þurfti að gera við skemmdir og endurnýja lagnir
ENDURNÝJUN trjágróðurs var eitt af mörgum
verkum í Skrúði.
ENDUR-
GERÐ
SKRÚÐS
EFTIR BRYNJÓLF JÓNSSON
í fyrri grein um Skrúð í síðustu Lesbók var drepið
á nokkur atriði í sögu garðsins, sérstaklega í tíð
Sigtryggs og Hjaltlínu. Hér er einnig stiklað á stóru
og aðallega fjallað um tímabilið eftir 1992.
Eftir fráfall Sigtryggs tekur við nýr
kafli í sögu Skrúðs. Þorsteinn
Gunnarsson og kona hans, Ingunn
Guðbrandsdóttir, taka við umönn-
un garðsins næstu 17 árin. Þor-
steinn byrjaði sem kennari á Núpi
árið 1958 og mun þá Sigtryggur
hafa haft hönd í bagga með að fá
hann til þess að taka að sér umönnun garðsins.
A þessum tíma eru reynitrén, sem frá byrjun
voru uppistaða trjágróðursins, hvað fallegust
og í mikilli grósku. Nokkrar breytingar verða í
garðinum. Minni áhersla er lögð á ræktun
grænmetis en þess í stað meiri áhersla á rækb
1 un ýmissa fjölærra blómjurta og runna. í
þessu skyni var Þorsteinn í samböndum við
frægarða víðsvegar um heim, aðallega á Norð-
urlöndum, auk þess sem hann viðaði að sér
áhugaverðu efni, sem þegar var komið í rækt-
un hér innanlands. Varðandi fræinnflutninginn
átti Þorsteinn m.a. samskipti við Hákon
Bjarnason skógræktarstjóra, sem oftar en ekki
greiddi götu hans og studdi hann varðandi
ræktun Skrúðs. Þorsteinn vann af vísindalegri
nákvæmni að merkingu tegunda og hélt skrá
yfir reynslu af ræktun þeirra. Þetta kallaði á
enn meiri umhirðu og átti kona hans, Ingunn,
ekki hvað síst þátt í því að halda öllu í röð og
reglu. Áhersla Þorsteins var á vissan hátt einn
' angi af upphaflegri stefnu Sigtryggs: „að
sanna og sýna fram á hvað hægt væri að rækta
í íslenskri mold. “ Á þessum árum var Skrúður
einn af þeim görðum sem voru með hvað flest-
ar tegundir blómjurta á landinu. I yfirlitstöflu,
sem Ingunn dóttir Þorsteins tók saman úr fræ-
skrám, er getið um fjögur hundruð tegundir
blómjurta og runna sem ræktaðar voru við til-
tölulega erfiðar aðstæður.
Þegar fram liðu stundir og halla tók undan
fæti fyrir Héraðsskólanum á Núpi minnkaði
viðhald á garðinum. I grein, sem Vilborg Guð-
mundsdóttir skrifar í Morgunblaðið árið 1988,
segir svo: „Hugur minn flýgur um fjöll og dali
og staðnæmist á grundum Dýrafjarðar," ... og
síðar:
„En hvað ætli framtíðin feli ískauti sér fyrir
þann unaðsreit sem Skrúður var. Það þarf
meira en vorylinn einan til að leysa hann úr
þeirri órækt sem hann er kominn í, þar sem
mannshöndin hefur ekki lagt honum lið undan-
farin ár....
... En þó margir viti um Skrúð og hafí gengið
þar um garð og jafnvel notið þaðan einnar og
einnarplöntu sér til yndisauka íheimagarði, þá
virðast þær færri hendurnar sem tilbúnar eru
til að forða þessum unaðsreit frá glötun. Að
vísu eru eðlileg tildrög til þessarar deyfðar nú-
tímans bæði hið þrotlausa kapphlaup við tím-
ann, sem nú einkennir allt, og hitt líka að garð-
urínn er skráður eign héraðsskólans og því
léttast að varpa sökinni þangað. En málið er
bara ekki svona einfalt. Fyrst er að gá að því
að þessi reitur er menningararfur frá liðnum
tíma til nútímans og því ekki sæmandi að sjá
hann farast án afskipta almennings, einnig það
sem öllum er kannski ekki kunnugt um, að stór
hluti þeirrar girðingar sem á að varðveita
Skrúð, er einnig vörn um skógrækt Vest-
fjarða. “
Hér er í fyrsta sinn, a.m.k. opinberlega, vak-
in athygli á þeim vanda sem blasir við Skrúði.
Framtíð garðsins er í húfi. Vilborg hafði um
SKRÚÐUR hefur löngum verið skjól fyrir fugla. Hér hefur þrastapar komið sér fyrir á óvenju-
legum stað í fjórstofna reynitré.
nokkurra ára skeið, eftir að Þorsteinn hættir á
Núpi, haft umsjón með garðinum meðan kraft-
ar hennar entust til slíkra starfa eða fram til
ársins 1983.
Hvort fríunarorð og hvatning Vilborgar hafa
átt þátt í því, að nokkrir áhugamenn tóku sig
til og boðuðu til fundar að Núpi, 27. maí 1992,
skal ósagt látið en mörgum var orðin ljós sú
staðreynd að ekki mátti dragast öllu lengur að
endurreisa garðinn. Ákveðið var að hefjast
handa og þá um haustið komu nemendur og
kennarar Garðyrkjuskóla ríkisins vestur og
hófu uppbyggingarstarfið í Skrúði í samvinnu
við heimamenn.
í viðtali við blaðamann Morgunblaðsins, 7.
október 1992, segir Grétar Unnsteinsson
skólastjóri Garðyrkjuskólans: „Þetta hefur
verið stórkostlegur tími fyrir okkur, góður
andi og nemendurnir sérstaklega duglegir og
áhugasamir, við höfum fengið hér frábærar
móttökur og er mikill hugur í heimafólki að
halda þessu starfi áfram."
Starfið sem nú fór í hönd var ákaflega
ánægjulegt í alla staði. Hér var jafnframt verið
að vinna ákveðið brautryðjendaverk, þar sem
þurfti að fara með mikilli gát við hvert skref.
Gamlir garðar á íslandi eru örfáir og jafn ítar-
leg endurgerð og uppbygging hefur hvergi
verið unnin áður hér á landi. Við þekkjum nú
orðið nokkuð vel hvernig endurgera á gömul
hús en endurgerð eins elsta garðs á landinu
var í raun og veru vinna sem enginn hafði
reynslu af. Að öllum þátttakendum, samstarfs-
aðilum og stuðningsaðilum ólöstuðum er það í
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 5. JÚNÍ 1999