Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1999, Blaðsíða 8

+
MEGAS
HEIMBOÐ
Það er fráleit fírra
að fjara út með hafí
af gráu mannverunum - mara
í meinlokunnar hálfa kafí
það er illa orðað
fer afíeitlega á tungu
margt hefur maður étið
sér að meinalausu aftur oní sig -
og bitamir sungu
heimboð væru hláleg
það hlypi gegnum sálina straumur
háspennu lima og lífshættu
en löngunarviljinn naumur
ég þegði nett um nei þó
nennti vart þvílíku sadó
masokkísku málþófí
væri mest incommunicado
ókei - lausn í augsýn
öllum er dögunin ljós
sumir fara í frystihús
fáeinir til sjós
þú ferð hún fer svo líka
þær fara og koma ekki meira
það fara allir á endanum
en ekki ég - sit hér kyrr - læst
vera mikilsmetin veira
Megas er höfundamafn Magnúsar Þórs
Jónssonar, dægurlagasöngvara og skólds í
Reylqavík.
GUÐMUNDUR
HERMANNSSON
JÖKUL BER...
Jökul ber við bláan himin
bráðum gengur sólin undir
þá er ljúft við lygnan sæ
Heyrist hljóð ogfugl sést fíjúga
fínna má hvar tófur smjúga
móana -yfir bregður blæ
Rauðgult skin af sólarlagi
slæðu vafínn fjallahringur
hraun og mosi hæfa iit
Fjarlægð fagrar myndir málar
magnar gleði hljóðrar sálar
færir hrifnæmum í nyt
Skugga yfír landið leggur
litast blárri rökkurmóðu
ríkir sveit í sælu og ró
Þögul yfír holt og hæðir
og hamraborgir nóttin fíæðir
dularheimur hylur skóg
Ég hefí notið náttúrunnar
og nóttin er að svipta daginn
sól og birtu blíðu og yl
Þá er kært að kveðja staðinn
kraftmikill og orkuhlaðinn
og halda heimabyggða til
Höfundurinn er fyrrverandi
yfirlögregluþjónn í Reykjavík.
VAIDIMAR
HREIÐARSSON
SJÓMANNS-
HLUTUR
Arrisull æ
ýta hverr,
sá er sækir
sjávarfang
skal, og skal ei
skekinn vera
hamsleysu hafs
né heimaþrá.
Höfundur er sóknarprestur ó Suðureyri við
Súgandafjörð.
Listvinahúsið var stofnað 1927
oq starfar enn. Þar var unnið úr
íslenskum leir frá Búðardal oq ut-
an af Reykjanesi oq íslendinqar
kunnu vel að meta þ essa listrænu
framleiðslu. Því miður hefur ný-
leqa verið qerð atlaqa að lista-
mannsheiðri Guðmundar frá
Miðdal með fölsunum á þekktum
listmunum hans.
SKÓGARÞRÖSTUR, selir með kópa, rjúpnapar. Dæmigerðir
EFTIR ARA TRAUSTA
GUÐMUNDSSON
LEIRLIST íslandi á sér ekki jafn
langa sögu og víðast hvar í nágranna-
löndunum. Engu að síður er íslensk
leirlist á aliháu stigi. Hún á sér rætur
í starfi Guðmundar Einarssonar frá
Miðdal og konu hans Lýdíu Pálsdótt-
ur, og allt að 30 annarra sem störfuðu
lið fyrirtæki þeirra hjóna, Listvina-
hús, á löngum ferli þess. Það var stofnað 1927
en hóf umfangsmikla og listræna framleiðslu
leirmuna úr íslenskum og erlendum hráefnum
árið 1930, eftir undirbúning og aðlögun. Is-
lenski leirinn var fenginn úr Búðardal og utan
af Reykjanesi. Munir úr Listvinahúsinu voru
á heimssýningunni í New York 1939, á
nokkrum sýningum í Þýskalandi og á Norður-
löndum og þeir eru á helsta leirlistasafni Ital-
íu í Faenza. Fyrirtækið hefur verið rekið
sleitulaust frá stofnun, nú síðustu áratugi af
Einari Guðmundssyni, syni Guðmundar. Síð-
ar komu til sögunnar fyrirtækin Funi, Roði og
Glit og fjöldi leirlistarmanna eins og sjá má
núna af fjölbreyttri og öflugri leirmunagerð í
Reykjavík og víðar. Núna vinnur Einar aðal-
lega einn í Listvinahúsinu og beinir kröftum
að því að búa til minjagripi handa erlendum
ferðamönnum.
Stytturnar þekktu
Leirmunir úr Listvinahúsinu voru vinsælar
gjafir í áratugi. Salan var mikil og framleiðsl-
an afar fjölbreytt. Hún skiptist í tvö horn. í
einn stað var um að ræða þrykkta gripi, unna
í gifsmót. I annan stað voru búnir til módel-
gripir. Þrykktu gripimir, eins og módelgrip-
irnir, voru fyrst hrábrenndir (hertir) og síðan
brenndir í ofni með glerungi. Fyrirmyndimar
að þrykktu mununum mótaði Guðmundur
fyrst í leir en gerði síðan eftirmynd af þeim í
gifs, þ.e. eina frummynd (kjama) til að
geyma. Þessu næst var búið til margnota gifs-
mót af tiiteknum mun (af kjamanum). Það
gerði Baldur Ásgeirsson. Eftir það unnu
starfsmenn fyrirtækisins að því að „þrykkja
út“ (eins og sagt var) umræddum mun í gæða-
leir, brenna, glerungsmála og brenna svo aft-
ur. Mótagripir Guðmundar vora einkum
styttur af fólki og dýram, ýmiss konar ösku-
bakkar og kertastjakar og jafnvel bókastoðir.
Ur mann- eða hulduheimum mátti sjá naktar
konur, hafmeyjar, dverga og finngálkn, konur
við störf, sjómann með fisk á baki, böm með
VATNSBERINN (48 cm).
Þokkafull og vinsæl stytta,
þrykkt í mót.
ÞESSIR gripir voru hannai
dýr, tamningarmann með ólman hest
margt fleira. Af spendýram má nefna hvíi
bimi, rostunga, seli, ffla, sauðnaut, hesta, ki
og hund. Sumir gripanna era þokkafullar e
kraftmiklar uppstUlingar en aðrir einfi
stöðumynd af fyrirmyndinni. Úr ríki fuglan
sáust t.d. rjúpur, fálkar, hrafnar, kríur, sn
tittlingar, þrestir, lundar og maríuerii
Einnig þar er víða kankvísi, spennu eða e
falda fegurð að sjá. Á ofangreindum gripi
eru litir hafðir samkvæmt einhvers konar v
náttúrulita; sem líkastir eru fyrirmyndin
Meðal þrykktu gripanna era einmitt munin
sem menn tengja oftast Listvinahúsinu
Guðmundi, sbr. frasann „rjúpan hans Gt
mundar frá Miðdal“.
En þrykktu gripirnir tóku, eins og áí
segir, yfir miklu stærri flokk listaverka. M<
al lampa og öskubakka voru munir t.d
jugend-stíl eða með yfirbragði art deco-mu
en einnig samsett myndverk eins og hafm
með hörpudisk, sæljón á holum kletti e
burstabær með kálgarði. Kertastjakar g;
t.d. verið með skreyttum blómaörmum, í 1
langskips, dvergs með ljósastiku eða hann;
ir, sumir glæsilega, án skírskotunar til lífvc
eða brúkshluta. Litaval er frjálslegt en skæ
litir sjaldgæfir. Þarna er um merkan, 1
kannaðan og fremur vanmetinn þátt fra
leiðslunnar að ræða.
Fjölbreytt módelframleiðsla
I annan stað vora hlutir „renndir", þ.e. ui
ir á snúningsskífu. Það gerðu nokkrir star
LEIRMUNIR GUÐf
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. ÁGÚST 1999
4-