Tíminn - 22.12.1966, Page 10

22
TÍMINN
FIMMTUDAGUR 22. desember 1966
Ræða Einars..
þetta f<Mk. Hér áðu>r fyrr áttu
unglingar bér á landi oftast fárra
kosta völ um nám og starf. Þá
bárust menn gjarnan með
straumnum og urðu oftast að taka
því fyrsta, sem að höndum bar.
Nú er öldin önnur. Nú er heizti
vandinn að velja, möguleikarnir
eru svo ákafiega margir. Það er
auðvitað mjög gott og æskilegt
að svona skuli vera ástatt í þjóð-
félaginu. En einnig þessi góðu tíð-
indi skapa sín vandamál.
Það er mjög ungt fólk sem
stendur frammi fyrir því að taka
þær , örlagaríku ákvarðanir sem
í því eru fólgnar að varða lífs-
brautina viðkomandi námi og
starfi.
Þessari mikilvægu spurningu
þarf fólk oft að svara á aidrinum
14—16 ára, áður en það hefur
raunverulega nokkur tök á því að
gera sér grein fyrir því hvað
bezt henti í þessu sambandi.
Svarið er mikilvægt, ekki aðeins
fyrir viðkomandi ungmenni hefur
ekkert síður fyrir þjóðfélagið í
heild.
Við teljum nauðsynlegt að taka
þessa fræðslu upp í efstu bekkj-
úm skyldunámsins, enda tímamót
þá á næ.sta leiti hjá þeim ungl-
ingum, sem fræðslunnar eiga að
njóta, og að þar verði veittar
upplýsingar um helztu starfsgrein
ar þjóðfélagsins og hvaða kröfur
þær hver um si>g gera til manna,
bæði hvað menntiun og ann-
að snertir.
Um framkvæmd þeirrar starfs-
fræðslu, sem fyrir hendi er í dag
visa ég til þeirra orða, sem
Kristján Benediktsson sagði hér
áðan urp það efni.
Við teljum að borgin eigi að
hafa forgöngu í þessu máli og
væntum þess að háttvirtir borg-
arfulltrúar geti á það fallizt og
sjái sér fært að samiþykkja þessa
tillögu.
Listaverðlaun.
„Borgarsljórn Reykjavíkur
ákveður, að veitt skuli árlega ein
listaverðlaun, að fjárhæð kr. 150
þúsund, af fé því, sem veitt er |
fjárhagsáætlun til listaverkakaupa
(tölul. 05-1-04). Verðlaunum þess-
um skal úthluta á afmæli Reykja-
víkurborgar 18. ágúst ár hvert.
Verðlauna má myndlistarmenn,
skáld, rithöfunda, tónskáld, söngv
ara, hljóðfæraleikara, listdansara,
leikara cða hvern þann listamann
annan, sem með sköpun listaverks
eða listrænni túlkun hefur skarað
fram úr á liðnu ári.
Borgarstjóri skipar árlega fimm
manna nefnd, sem ákveður hver
hljóta skuli verðlaunin. Fulltrúar
livers stjórnmálaflokks í borgar-
stjórn tilnefna sinn manninn hver
í nefndina, en borgarstjóri skipar
liinn fimmta án tilnefningar.
Nefndin kýs sér sjálf formann."
Borgarstjórn hefur árlega að
undanförnu varið nokkurri fjár-
hæð til kaupa á listaverkum og
í fjárihagsáætlun nú eru veittar
600 þús. kr. í þessu skyni. Allir
borgarfulltníar hafa verið sam-
mála þessari viðurkenningu til
listamanna þjóðarinnar, og ég
'hygg að ráðstöfun þessa fjár-
magns hafi a.m.k. í flestum til-
fellum tekizt vel og sum lista-
verkiij eins og t.d. Útlagi Einars
Jónssonar er sannkölluð borgar-
prýði.
En okkur hefur komið til hug-
ar að borgin gæti varið hluta af
þessu fjármagni með nokkuð öðr-
um hætti en gert hefur verið til
þessa. Við teljum að vitneskjan
um það að Reykjavlkurborg muni
á hverju ári verðlauna þann lista-
mann, sem að dómi þar til kjör-
inna níanna skaraði fram úr í
einhverri listgrein, gæti orð-
ið veruleg hvatning til þess að
Eramhald at bis 13
um. Þau fyrirheit hafa farið sömu
leið og önnur að
gera það sem ekki átti að gera
og gera ekki það, sem lofað var.
Obeinir skattar hafa að vísu
stóríhækkað en bara til viðbótar
hinum fyrri, og nýir skattar
fundnir upp af talsverðri hug-
bvasmni.
Samkvæmt þeirri ringuireið,
sem hér þefur viðgengizt er auð-
viitað alveg sama hvernig að er
farið, aðalatriðið er að ná sem
mestu, aðferðin er aukaatriði, til
gangurinn helgar meðalið. -
En með þvi að lögfesta svo
háan söluskatt eins og hér er nú
í gildi, án þess að sveitarfélögin
fái nema takmarkaðan hluta af
því fé, sem inn kemur á þann
hótt til sinna þarfa er verið að
skerða tekjumöguleika þeirra og
vísa þeim nánast á útsvörin ein,
sem þó verður að halda innan
skynsamlegra marka, ef gjaldþoli
borgaranna á ekki alveg að of-
bjóða eins og gert var 1964 og
raiunar á hverju ári síðan, þótt þá
kastaði tólfunum.
Ásælni ríkisvaldsins í þá tekju-
stofna, sem sveitarfélögin hafa
haft bendir ótvírætt í þá átt að
fyillsta ástæða sé til að vera þarna
vel á verði. Ég minni t.d. aðeins
á það nýjasta í þessu efni, fast-
eignagjöldin og rafmagnsverðið,
sem var til meðferðis í fyrra.
, Með hliðsjón af þessu tel ég
fulla ástæðu til þess fyrir Jrorg-
arstjórn að reyria þessa leið til
að auðvelda samningu fjárhags-
áætlunar horgarinnar.
Starfsfræðsla.
Tillaga okkar um starfsfræðslu
er þannig:
„Á síðustu árum hefur fjöl-
breytni í námi og störfum aukizt
mjög hér á landi sem kunnugt er.
f sambandi við val á skólum og/
eða námsgreinum þurfa flestir
unglingar á aldrinum 14 til 16
ára að ákvarða, að meira eða
minna leyti, hvert aðalstarf þeirra
eigi að verða.
Þetta val er vandasamt, cnda
mörgum erfitt úrlausnar, en
miklu máli skiptir, bæði fyrir ein-
staklinginn sjálfan og þjóðfélag-
ið, að það takist vel.
Borgarstjómin telur nauðsyn-
legt, að starfsfrseðsla verði tekin
upp I efstu bekkjum skyldunáms-
ins, þar sem nemendum verði
veittar hlutlægar upplýsingar um
allar helztu starfsgreinar í þjóð-
félaginu og hvaða kröfur þær hver
um sig gera til einstaklingsins,
bæði hvað menntun snerfir svo
ogannað.
Felur borgarstjómin fræðslu-
ráði og fræðslustjóra að hrinda
þessu máli í framkvæmd hið allrá
fyrsta.“
Við höfum lagt fram tiilögu um
nýjan gjaldalið við fjárlagsáætlun
ina, þ.e. 04-5-15 til starfsfræðslu.
Þetta' e>r Mtit fjárhæð, aðeins 200
þús. krónur og segir auðvitað
næsta lítið til að gegna því hlut-
verki, sem henni er ætlað, það er
okkur vel Ijóst, þótt við höfum
viljað byrja smátt og fikra olckur
þá heldur áfram síðar, ef borgar-
stjóra vildi sinna þessu máli. En
kannski einmitt af þvi hve hér
er hógværlega af stað farið, feimn
islega liggur mér við að segja,
höfum við séð ástæðu ,til þess að
undirstrika þýðingu þess málefn-
is, sem hér er um fjallað, með
þvi að flytja um það ofangreinda
ályktunartillögu, sem ég mun nú
gera örstutta grein fyrir.
Eftir því sem fjölbreytni í at-
vinnulífi og möguíeikar til sér-
menntunar aukast, eins og átt hef
ur sér stað í stórum stil hér á
landi, vaxa þeir möguleikar, sem
ungt fólk hefur til þess að velja
sér framtíðaratvinnugreinar, en
jafnframt eykst þá vandinn fyrirlleggja sig fram til afreka. Með
því mundi að okkar dómi þetta
fjármagn hafa heillavænleg áhrif
á listalífið og þessi skerfur borg-
arinnar, þótt lítill sé gæti orðið
þeim, sem til verðlaunanna ynni,
nokkur hjálp til enn frekari af-
reka. Við sjáum heldur ekki
ástæðu til þess að stuðningur
borgarinnar við listafólkið þurfi
nauðsynlega að vera bundinn,
málverkum og höggmyndum ein-
um saman, heldur sé gott að
fleiri listskapendur og listtúlkend-
ur geti átt kost á að spreyta sig
á því að vinna tif þessara verð-
'launa.
Með því að tengja úthlutun verð
launanna afmælisdegi borgarinn-
ar væri um leið fengið tækifæri
tll þess að minnast þeirra tíma-
móta þegar höfuðstaður landsins
fékk kaupstaðarréttindi í verðug-
an og viðeigandi hátt og án þess
að til aukins kostnaðar þynfti að
koma.
Við teljum rétt að setja sér
staka nefnd tiil að skera úr um
það, hver verðlaunin eigi að
hreppa hverju sinni, slíkt er vissu
lega ekki vandailaust verk og til
að fyrirbyggja hugsanlega tog-
streitu vegna stjórnmálaárekstra
þykir rétt að allir flokkar, sem
fulíltrúa eiga í borgarstjórn taki
á sig sinn hluta þessa vanda.
Borgarráð hefur fram að þessu
ákveðið hvaða listaverk hafa ver-
ið keypt sky. þessum lið fjánhags-
áætlunar. Ég tel verkefni þess
ærið fyrir, þótt þessu sé ekki við
bætt, og gerf því tillögu um sér-
staka nefnd, en ekki vegna þess
að í því felist nokkurt vantraust
á borgarráð eða gagnrýni á það,
sem gert hefur verið í þessu efni.
Samþykkt þessarar tillögu tel
ég að geri tvennt í senn:
Minnzt sé afmælis Reykjavíkur á
virðulegan hátt og hafi örvandi
áhrif í borginni.
Dvalarheimili fyrfr aldrað fólk.
„Borgarstjóra Reykjavíkur
ákveður að hefja á næsta ári und-
irbúning og framkvæmd við bygg-
ingu dvalarheimilis fyrir aldrað
fólk.
Telur borgarstjórnin, að á
næstu áruin þurfi að stórauka að-
stoð við nldraða og minnir í því
sambandi' á greinargerð og til-
lögur, er lagðar voru fram í borg-
arstjórn og samþykktar í marz
1965.“
Haustið 1963 skipaði borgar-
stjóri nefnd samkvæmt ákvörðun
borgarráðs, til að vera borgar-
stjórninni til ráðuneytis um mál-
efni aldraðra. Var borgarfulltrúi
Þórir Kr. Þórðarson prófessor,
formaður nefndarinnar. Nefnd
þessi mun hafa unnið tals-
vert starf og skilað greinargerð
til borgarstjórnar, sem allir borg-
arfulltrúar hafa vafalaust undir
höndum.
t þessu skjali, eru margvíslegar
upplýsingar um ástand þessara
mála hér í borgihni. Þar kemur
m.a. fram að á árunum 1950—
1960 fjölgaði íbúum Reykjavíkur
um 29.1%, en á sama tíma fjölg-
aði fólki 65 ára og eldra um
52.9%.
Velferðamál þessa fólks e>r því
mjög vaxandi viðfangsefni, sem
hið opinbera verður án efa að gefa
meiri gaum en gert hefur verið
til þessa.
Fram að þessu hefur þessum
málum verið sinnt á þann hátt,
að í borginni hafa starfað tvö stór
heimili fyrir aldrað fólk, þ.e. Elli-
og hjúkrunarheimilið Grund og
Dvalarheimili aldraðra sjómanna.
Þessi heimili hafa bæði verið rek-
in með miklum mynda-rbrag styrkt
arlaust að mestu að öðru leyti en
því að D.A.S. hefur undanfarin
ár haft leyfi til happdrættisrekst-
urs. Þessi heimili hafa að mestu
leyti séð fyrir þörfum Reykvíkinga
í þessum efnum. Ljóst er þó, að
með örum vexti verkefnisins verð
ur það einstaklingum og samtök-
um áhugamanna um megn að
leysa borgaryfirvöldin undan öll-
um skyldum í þessu efni. Því
var það álit Velferðarnefndar
aldraðra, að nokkrar aðgerðir af
hálfu borgaryfirvaldanna þyrftu
ihér til að koma. Því er í álits-
gerð nefndarinnar lögð sérstök
áherzla á byggingu hjúkrunarheim
ila, elliheimila, sjúkradeilda fyrir
langlegusjúklinga svo og hæla fyr-
ir geðtruflað fólk.
Niðurstöður og tillögur nefnd-
arfnnar vora samhljóða samþykkt
ar hér í háttv. borgarstjórn.
Þessi ákvörðun borgarstjórnar
hefur að nafninu til verfð stað-
fest í fjárhagsáætlunum borgar-
innar. Þannig voru ætlaðar í áætl-
un yfirstandandi árs kr. 250 þús.
-til byggingar dvalarheimiMs fyrir
aldrað fólk. Þá voru að því er mig
minnir, ekki fluttar breytingar-
tillögur við þennan >lið, vafalaust
á þeirri forsendu að ekki væri
óeðlilegt að sMk framkvæmd þyrfti
nokkurn aðdraganda og undirbún
ing. En nú hefur áætlun næsta
árs einnig verið lögð fram og þá
kemur 1 ljós að ekki á heldur að
byrja framkvæmdiir á næsta ári,
þar sem þessi sama fjárhæð er
enn ætluð tiíl Iiðarfns, kr. 250
þúsund.
Þetta er að dómi okkar Fram
sóknarmanna hér í borgarstjóm
alllt of s'læleg framkvæmd á yfir-
lýstum vilja borgarstjómar og of
mikill seinaganguir í þessu mik
ilvæga máli. •
Við höfum því viljað
hressa upp á áhuga borgarstjóra-
ar í þessu máli með því að end-
urnýja fyrri samþybktir, jafn-
framt því sem við höfum lagt til
að fjárveiting á liðnum 13-1-07-
002 dvaJarheimili fyrir aldrað
fólk verði hækkuð úr fyrrnefnd-
um kr. 250 þús. í 7.1/2 milljón
króna og á þann hátt gert kleift
að hefja að einhverju marki á
næsta ári þær fram'kvæmdir, sem
borgarstjórn öll er sammála um
að koma þurfi.
Um það hvaða tegundir af vist-
heimilum sé mest þörf að byggja
skal ég ekki láta uppi miklar skoð
anir enda brestur mig þekkingu
til að ræða það atdði svo nokkru
nemi. Ég læt það þó koma fram
algjörlega sem mína persónulegu
skoðun, að ég tel að forðast beri
að gera allar vistarverur aldraðra
mjög spítalakenndar. Ég held að
heppilegt sé að gera gamla fólk-
inu það fært í lengstu lög að
halda sínu eigin heimili.
IÞRÓTTIR
Framh. af bls. 17.
Magnússon, hinn kunni markvörð-
ur þeirra FH-inga, þegar við hitt-
um hann á förnum vegi. Og FH-
ingar þurfa sannarlega ekki að
sjá eftir því að hafa gert það.
Landshappdrætti ÍSÍ er þannig
hagað, að ÍSÍ sér að mestu um
framkvæmd þess. Happdrættismið
um er dreift á miHi íþróttafélaga
um allt land, og hlýtur hvert
íþróttafélag 50—60% af andvirði
seldra miða í sin>n hlut. Br happ-
drættið því mikil bútoót fyrir fá-
tæk íþróttaféölg og íþróttadeild-
VEGURINN
Framhald af bls. 19.
er talið nauðsynlegt til viðhalds
samfélaginu.
Hervald, auðvald og einræði
heldur þessu uppi á ýmsum stöð-
■um jarðarinnar, hvert á sinn
hátt“
Þannig heldur Martínus áfram
að vekja til hugsunar, fræða um
veginn til lífshamingju eða refil-
stigu gæfuleysisins, ef viMzt er
af vegi.
Ég vildi óska, að hugsandi og
menntað fólk kæmi þessari bók
fyrir augu sem allra flestra. Og
hana á ekki einungis að lesa um
jólin heldur eiga hana að leið-
sögn hverja stund í daganns
þraut.
Hún virðist þýdd á gott mál
eftir Þorstein Halldórsson og
snoturlega útgefin af Leiftri.
Ekki kæmi mér á óvart að
seinni tímar ættu eftir að telja
Maxtínus þennan dularfulla per-
sónuleika og hugþekka mamnvin
einn helzta hugsuð og speking
Dana á þessari öld, hMðstæðan
Sören Kierkegárd á sínum tíma.
Samtíðin skilur sjaldan sína
beztu menn.
ÁreMus Níelsson.
VER LISTAMANNALAUNUM
TIL ÚTGÁFU VERKA SINNA
GÞE-Reykjavík, mánudag.
Skúli Halldórsson tónskáld hef
ur hafið útgáfu á verkum sínum
og er fyrsta heftið ag koma út um
þessar mundir. Það hefur aðeins
eitt lag að geyma, lagið Ferðalok,
sem Skúli samdi árið 1953 við
ljóð Jónasar Hallgrímssonar. Kem
ur þag aðeins út í 100 eintökum.
í marzmánuði er annað hefti
væntanlegt ,en þar verða öll þau
lög, sem Skúli hefur samið við
ljóð Jóns Thoroddsen, og síðar
SKÁTAJÓL
„Skátajól" — jólablað Skáta-
blaðsins — eru komin út, 144 blað
síður að stærð. í blaðinu er m.a.
sagan „Jólanóttin,“ frásögnin
„Saga af jólasálmi,“ frásögn og
myndir frá Ylfingadeginum, sem
var 50 ár.a á þessu ári, kveðja
frá skátahöfðingjanum, Jónasi B.
Jónssyni, sagan „Nýju fötin skip-
stjórans,“ viðtal við Óskar Péturs
son, sextugan, frásögn Tryggva
Þorsteinssonar um skátastarfið á
Akureyri, kynning á Skátabúð-
inni, skrftlur og leikir, og margt
fleira er í blaðinu.
koma lög við ljóð Einars Bene-
diktssonar, Theodóru Thoroddsen.
og Jónasar Hallgrímssonar og
þannig koll af kolli. Er útgáfa söng
laganna er lokið. ætlar Skúli að
gefa út píanóvenk sin. Á ftmdi
með fréttamönnum í dag sagði
Skúli, að hann hefði alllengi feog
ið listamannalaun og vonaðlst til
að fá þau áfram, þessi laun notaði
hann til útgáfunnar. Litla heftið
Ferðalok er mjög fallegt- Á kápu
1 síðu er teikningin Hafmeyjan eft
í ir Mugg, en hún mun prýða önnur
| nótnahefti Skúla. Að öðra leyti
hefur Sigfús Halldórsson gengið
frá kápunni. Heftið er fjölritað hjá
Fjölrftunarstofu Daníels Halldórs
sonar. En Lithoprent prentaði káp
una.
HllSBYGGJENDUR
SmíSum svefnherbergis
oq eldhússinnréttingar
SlMI 32-2-52.
I