Tíminn - 22.02.1967, Blaðsíða 9

MTDVTKTJDAGTJR 22. febrúar 1967
hans tæki sætið. Hins vegar sxal
það tekið fram, að Búnaðarfélag
íslands vill fyrir sitt leyti virða
þ;i verkaskiptingu, sem er innan
búnaðarfélagsskaparins. Hitt er
annað mál, að það sem gerðist
í þessum málum á sl. ári, er nýr
og sérstæður þáttur í búnaðar-
sögu vorri og því eðlilegt, að á
hann sé minnzt nú, er Búnaðar-
þing kemur saman. Það, sem hef-
ur gerzt og er að gerast í mark-
aðsmálum landbúnaðarvara erlend
is, sýnir hve varhugavert það er
að þjóta upp til handa og íóta
og hefja sterkan áróður fyrir
breytingum á landbúnaðarfram-
leiðslunni, þótt einihver /öruteg-
und falli í verði í bili eða sé iítt
■seljanleg. Slík breyting á fram-
leiðslu er allt of dýr. Þeir, sem
hafa.horfið að því ráði að farga
öllum kúm sínum úr nýbyggðum,
dýrum fjósum, hafa skapað sér þá
fjárihagslegu byrði, sem erfitt verð
ur að rísa undir. Landbúnaðurinn
er sá atvinnuvegur, sem þolir ekki
snöggar breytingar. Og við verð-
um að miða framleiðslugetu okk-
ar við þær aðstæður, sem fyrir
hendi eru hverju sinni. Hin við-
sjála veðrátta, sem við búum við,
hefur frá alda öðli haldið land-
búnaðarframleiðslunni niðri af og
til, svo oft hefur til vandræða
horft. Og þrátt fyrir þá miklu
tækni, sem við höfum fengið og
aukna þekkingu, stöndum við svo
hölíum fæti enn, að ef þessi vetur
hefði orðið harður til enda, hefðu
bændur goldið mikið afhroð fjár-
hagslega vegna heyleysis. Svo
fjarri erum við enn að vera full-
komlega öruggir um afkomuna,
þegar á móti blæs, hvað veðurfar-
ið snertir.
n.
Við setningu Búnaðarþings í
fyrra var minnzt á það mál, sem
einna o.ftast hefur verið rætt á
Búnaðarþingi og samþykktir ver-
ið gerðar um, en það er fóður-
bætismálið. Það hefur lengi verið
vitað, að fóðurbætir hefur verið
óhóflega dýr hér á landi og .uikl-
um mun dýrari en í nágranna-
löndum, bæði á Norðurlöndum og
Vestur-Evrópu t.d. Hollandi. Þess
var þá getið og reyndar fullyrt,
að væri fóðurbætisverzlunin gefin
frjáls, myndi verðið lækka um
1500 kr. tonnið og var þessi am-
sögn byggð á staðreyndum. Þessu
var iila tekið, bæði af hinu náa
viðskiptamálaráðuneyti og sumum
fóðurbætisinnflytjendum sem
reyndu að sanna með útreikning-
um. að hér væri um fleipur eitt
að ræða. Reynslan hefur þó sýnt
og sannað, að hér var ekkart of-
sagt, heldur hið gagnstæða, því
að fóðurbætisverðið hefur lækk-
að. ekki um 1500 kr. eins og þá
var talið, héldur allt að kr. 2000
hvert tonn. Þessi verðlækkun er
vitanlega afleiðing þess, að fóður-
bætisverzlunin var gefin frjals, ag
skal það þakkað og virtur sá skiln
ingur, sem bak við það liggur.
En hér er ekki einungis um hags-
munamál bændanna einna að
ræða heldur líka þjóðarinnar í
heild. Er þetta óneitanlega mik-
ið hagsmunamál nú fyrir bænd-
ur, þegar heybirgðir eru í minnsta
lagi og kemur sér áreiðanlega vel
þrátt fyrir, að tíðarfar hefur
breytzt svo mjög tii batnaðar nú
um sinn, sem raun er á. Það
stappar nærri, að raunalegt megi
teljast, að nú óttast menn aukna
framleiðslu ef vel viðrar í vor og
sumar og vegna hins lága fóður-
bætisverðs. Hvort þetta gefur
þeirri hugmynd byr í seglin, sem
á orði var haft í fyrra, að leggja
á fóðurbætisskatt skal ekkert full-
yrt, um. En að sjálfsögðu á slík
skattlagning að vera til að hamla
a móti aukinni fóðurbætisgjöf og
til að halda framleiðslunni í skefj-
Gestir á Búnaðarþingi hlýða á ræðu formanns.
um, en mjög er þó vafasamt, að
sá árangur náist, sem ætlað er.
Og augljóst er það, að slík skatt-
lagning myndi koma harðast nið-
ur á harðbýlustu héruðum lands-
ins, nema einhverjar undantekn-
ingar komi til greina, vegna
þeirra héraða, þegar illa árar.
III.
Um það leyti', sem jólafri Al-
þingismanna hófst í vetur, var
stjórn Búnaðarfélags fslands sent
frá Alþingi frumvarp til laga um
lax- og silungsveiði. Stjórnin fól
búnaðarmálastjóra og formanni
að athuga frumvarpið. Leiddi sú
athugun í ljós, að það er mjög
neikvætt í garð bænda. Virðist að
því stefnt að draga yfirráð þess-
ara dýrmætu hlunninda úr hönd-
um bænda yfir í hendur sport- og
peningamanna þéttbýlisins. Við
þessu verður að sjá. Bændur mega
ekki láta hlunnfara sig á þessu
sviði eða öðrum. Stjórnin ákvað
því að vísa þessu máli til Bún-
aðarþings og væntir þess, að þing-
ið taki þetta mál engum vettlinga
tökum. Takmarkið á að vera, að
allar ár landsins frá sjó til fjalla
fyllist af laxi. Til þess að svo
verði, má ekki veiða laxinn i net
eða fyrirstöður við árósa. Sterk
og skynsamleg laxveiðilöggjöf er
skilyrði fyrir því, að laxinn, þessi
dýrmæti fiskur, fylli allar ár
landsins. Að undanförnu hafa for-
svarsmenn Búnaðarfélags íslands
rætt á fundum sínum, óformlega
þó og án allra ályktana enn sem
komið er, þá miklu framtíðar-
möguleika, sem virðast vera fyrir
hendi á ræktun og eldi fiska (sil-
ungs) í vötnum og tjörnum. Land
vort er víða svo að segja þakið
af vötnum, stórum og smáum. Öll
þessi vötn og tjarnir þyrfti að
fylla af fiski. Þar sem slík að-
staða er ekki frá náttúrnr.nar
hendi, er auðvelt með nútíma-
tækni að búa til lón eða tjarnir
út frá lækjum, stóruip og smáum.
Á öll grunn vötn og tjarnir má
bera tilbúinn áburð eins og við
berum á túnin okkar, til þess að
auka gróffurinn og Mfsskilyrðin
fyrir fiskinn. Jafnframt myndi
svo fiskurinn fóðraður eins og
hvert annað. búfé, og ætti ekki
að vera meiri vandi að gefa fiski
fóður en kindum fóðurbæti. Hér
er úm stórmái að ræða, sem vert
er að gefa gaum, nýja búgrein,
sem myndi geta veitt fjölda bænda
um allt land auknar tek.iur og
öryggi. Fjölbreytni í búskap er
nauðsynleg. Einhæfingarstefnan
í landbúnaðarframleiðslu er var-
hugaverð, en hefur fengið nokk-
urn byr í seglin, einkum meðal
yngri bænda á síðustu árum. Sú
stefna virðist mörgum gefa von
um að geta komið við meiri hag-
ræðingu í daglegum búrekstri og
minni vinnu af hendi bóndans, og
er það sjónarmið ekki óeðliiegt.
En reynslan hefur sannað, að pað,
að hafa hæfilega fjölbreytni í
framleiðslunni, veitir meira fjár-
hagslegt öryggi í búskapnum.
Þessu laxveiðilagafrumvarpi mun
verða visað til búfjárræktarnefnd-
ar og skal það vera bending í þá
átt, að framvegis, áður en lengri
tímar líða, verði vatnafiskar eins
konar búfénaður bænda. Eins og
menn muna, minnist búnað.wmala
stjóri á þetta mál í yfirlitserindi
sínu um landbúnaðinn á sl. ári.
Er þar um sterkan foryatumann
að ræða í þessu máli sem öðrum.
í þessu sambandi er rétt að gera
þess, og að nokkru leyti að gefnu
tilefni, að þegar rætt er um af-
stöðu stjórnar Búnaðarfélags ís-
lands til hinna ýmsu máia, sem
hún fjallar um, þá er þar um
að ræða sameiginlega afstöðu
stjórnarinnar og búnaðanmála-
stjóra, nema annars sé getið.
Tímamyndir GE.
IV.
Við setningu Búnaðarþings 1965
minntist ég lítils háttar á eyði
jarðarvandamálið, en þá höfðu á
undanförnum árum tveir hrepp
ar lagzt algjörlega í auðn og ör
lagaríkar eyður komið allvíða ann
ars staðar í landsbyggðina. Áður
en slíkt gerist, hefur áreiðanlega
sorfið fast að þessu fólki, sem
neyðist til að yfirgefa ættarbyggð-
ir og eigpir sínar, sem er afrakst-
ur erfiðis langrar ævi. Ég lagði
til, að ríkið, kæmi til móts við
þetta fólk, sem lífsaðstaðan hefði
leikið svo illa, með því að kaupa
þessar jarðir fyrir sanngjarnt
matsverð, með þeim takmörkun-
um, sem nauðsynlegt væri að
setja. Sjálfsagt verður ekki kom-
ið í veg fyrir, að eitthvað af jörð-
um fari í eyði, fyrst um sinn.
En þessar jarðiir mega ekki fara
1 braskara hendur. Sveitarxélögin
eiga forkaupsrétt en iru ijárvana
og sums staðar ekki nógur áhugi
og skilningur að hamla á móti
braskinu. íslendingum er í blóð
borið að vilja eignast land. í
þessu falli ganga íipeningamenn-
irnir á lagið. Ríkið ætti að kaupa
allar jarðir, sem fara í eyði og
geyma þær til seinni tíma. Land-
ÞTamnalö i ois 15
MINNING
Jakob Jakobsson, skipstjórí
Nú eru nærri sex tugir ára síð-
an sjómaður nokkur, liðlega tví-
tugur að aldri gerði för sína héð-
an úr Reykjavík austur á firði og
allt til Norðfjarðar, einn í þeim
hópi er þá leitaði austur til vinnu
vor hvert. Kringumstæður hans
voru þó að nokkru sérstæðar, för
in farin að læknisráði, vegna las-
leika í fótum, og skyldi njóta
hvíldar við róðrana um sumarið
— á þóftunni.
Ráðleggingar læknisins reynd-
ust vel. Og „hvíldardvölin" í hinu
austfirska sjóþorpi snerist í starfs
dag, svo langan og annasaman,
að það var fyrst eftir fjörutíu og
fjögur ár að tóm gafst til að I
rifja upp gömul kynni í höfuð-
staðnum. Og þá þvi aðeins að
vettvangur starfs hans náði bá
orðið vitt með ströndum fram. j
Hinn ungi sjómaður var Jakob
Jakobsson, síðar skipstjóri og út-j
gerðarmaður í Neskaupstað,
Jakob á Strönd.
Hann var fæddur á Illugastöð-
um á Vatnsnesi f Húnaþingi, á
aðfangadag jóla 1887, sonur
Jakobs Bjarnasonar bónda þar.j
og konu hans, 4uðbjargar Jóns-
dóttur. — Jakob Bjarnason fórst
á Húnaflóa . stórviðri á réttar-j
daginn þetta haust.
Þau hjónin höfðu búið góðu búi
á niugastöðum. Jakob ræktað
ágætt æðarvarp á jörðinni og
sótt sjóinn af harðfengi. Börn
þeirra urðu fjögur.
Auðbjörg bjó áfram á Illuga-
stöðum. Hún giftist öðru sinni
og eignaðist eitt barn með síðari
manni sínum.
Jakob ólst upp á Illugastöðum.
Hefur hann sagt svo frá að ein-
hverjar fyrstu bernskuminningar
sínar séu frá sjávarhitamæling-
um er Hrólfur gerði bróðir hans.
en hann varð sfðar kunnur skip-
stjómarmaður á fsafirði; og frá
þriggja daga stórhríð vetur einn,
kaffenntum bænum og hafþökum
af ís þegar upp birti. Hitamæling
amar voru gerðar i þeim til-j
gangi að fylgjast með ferðum haf
íssins.
Engan þarf að undra þó slíkt
umhverfi hafi nokkur áhrif á barns
hugann og þar með mótun hins
fullþroska manns.
Haustið eftir ferminguna var
svo haldið út í heiminn. Fjórtán
vetra drengur. grannur og lágur
í lofti fylgdist með vermönnum
yfir Holtavörðuheiði. suður. BTam
undan unglingsárin, sjómennska
á skútum með lengri og skemmii
dvöi höfuðstaðnum.
Andúð hins unga pilts á slarki
þeirra eldri, samfara sterkum
áhrifum frá sr. Friðriki Friðiks-
syni og starfsemi KFUM mótuðu
viðhorí hans til óhófs og sterkTa
drvkkja Jakob á Strönd var í
kveðinn bindindismaður allr> æfi.
Haustið 1906 innritaðist Jakob í
stýrimannaskólann l Reykjavík
Það var hans fyrsta og um leið
seinasta skólaganga og varð sögu
leg. Próflaus með öllu fékk hann
upptöku i 1. bekk. Eftir hátíðir
var hann fluttur milli bekkja
ásamt félögum sínum. Allir luku
þeir burtfararprófi með hæstu
einkunnum sem gefnar voru það
vor.
Jakob var svo á sjó næstu sum
ur. En uip haustið fór hann til
Noregs, ásamt félaga sínum af
stýrimannaskólanum á skútu er
Thor Jensen átti. Unnu þeir við
það um veturinn að setja vél íj
hana og var henni siglt upp um
vorið. Næsta ár var hann háseti
á strandferðaskipinu Austra. Þá
er það sem hann tekui að kenna
lasleika í fótum, og Guðmundur
Hannesson ráðleggur „hvíld“ við
sjóróðra á Austfjörðum.
Fyrsta sumarið sitt á Norð-'
firði reri Jakob með þeim Ás-
mundi og Halldóri i Vindheimi,
en Ásmundur varð síðar tengda-
faðir hans. Hugnæm er sagan um
það, hvemig Jakob dreymdi konu-
efni sitt áður en hann lagði i för
þessa. og þegar hann lánaði henni
sjúkri dúnsængina sína góðu af
Vatnsnesinu, áður en þau höfðu
sést.
Sólveig Ásmundsdóttir var
fædd 24. júlí 1893 $ Karlsstöð-
um Vöðlavík, en þar bjuggu
foreldrar hennar áður en þau
fluttu að Vindheimi. Eru þær
ættir fjölmennar á Norðfirði. Þaui
Sólveig giftust haustið 1911. —
Einn dreng misstu þau ungan.
Önnur börn þeirra em: Þórunn,
frú, f. 7/1 1913; Ásmundur, skip-
stjóri, f. 25/12. 1914; Auðbjörg,
frú, f. 2/10. 1917 og Jakob, fiski
fræðingur, f. 28/6. 1931. — Sól-
veig andaðist vorið 1959.
Hér verður ekki rakin til neinn-
ar hlítar starfssaga Jakobs J'akobs
sonar . Norðfirði, en aðeins drep-
ið á örfá atriði. Strax eftir fyrsta
sumarið réðist hann á mótorbát-
ana. tyrst sem mótoristi og svo
sem formaður.
Á þeim ámm vom Austfjarða
bátarnir sannarlega engin stór-
skip. En það er á Gauta gamla,
þá eign Stefáns Stefánssonar,
sem Jakob fann Kistuna. Hann
sagði svo frá að Færeyingarnir
hefðu komið sér á sporið. En hér
hefur að sjálfsögðii einnig og ekki
síður notið siglingakunnáttu bans
og glöggskyggni. Kistan reyndist
Framhald á hls. 13