Tíminn - 15.03.1967, Blaðsíða 7

KIÐTTKTJDACfBR 15. marz 1967
fyrst og fremst hafa grætt á
þeirri upplausn, þeirri óðaverð-
bólgu, sem orðið hefur afleiðing
stjórnarstefnunnar, eru þeir sem
hafa átt fjármagn, sem þeir hafa
getað motað í verðbólgufram-
kvæmdir og verðbóiguviðskipti.
Þeir, sem ekki hafa haft fé sitt
bundið í framleiðslu eða nauðsyn
legum þjónustuviðskiptum, hafa
margir safnað að sér stórfelkium
auði á þessum árum. En þeir sem
fyrst og fremst hafa orðið fyrir
barðinu á pólitík ríkisstjórnarinn
ar, eru framleiðsluatvinnuvegim-
ir og þeir, sem bundnir hafa verið
við vissa þjónustu og svo launa-
fólkið í landinu. Þetta kemur blátt
áfram af þvi að hagstjórnartæki
ríkisstjórnarinnar hafa verið þau,
að beita lánasamdrætti og stór-
ihækkuðum ríkisálögum til þess að
draga úr peningaumferð og kaup-
mætti.
Úreltur hugsunarháttur
Bíkisstjómin hefur verið sleg-
in þeirri blindu, að hægt sé að
stjórna hér með ráðstöifunum í
peningamálum einum saman. Þetta
er fjarstæða og byggt á úreltum
hugsunarhætti. Slíkt er óhugsandi
■
Frá setningu flokksþingsins,
Tímamynd G.E,
hér á landi, og þá fyrst og fremst
vegna þess, að það eru einmitt
atvinnuvegirnir á íslandi, sem
mest þurfa á lánsfé að halda og
eru meira háðir lánsfé en atvinnu
vegir í flestum öðrum löndum.
Þessi stefna hefur því lamað rs-
lenzka atvinnuvegi. I»kað leiðum
til eðlilegrar þróunar og reksturs-
fjárskorturinn, sem leitt hefur af
þessum aðförum, hefur orðið fyrir
tækjum stórkostlegur fjötur um
fót, og verkar eins og mölur í
þjóðarbúskanium. Þessar stað-
reynjir skýra það furðulega fyrir-
brigði, sem nú blasir við, að fjöld
inn af béztu fyrirtækjum landsins
á í nálega óyfirstíganlegum erfið-
leikum eftir 'sjö veltiár í röð, enda
þótt kaupmáttur tímakaups hafi
sáralítið eða ekkert hækkað frá
því fyrir 7 árum.
Ríkisstjórnin horfir agndofa á
þetta, en þorir ekkert að ræða
hreinskilningslega um megin-
kjarna málsins. í örvæntingu sinni
reynir ríkisstjórnin að láta iíta
svo út sem öll þessi vandkvæði
stafi af nokkurri verðlækkun, sem
orðið hefur á íslenzkum útflutn-
ingsvörum síðustu mánuðina, en
slíkt hefur enga stoð í veruleik
anu.n, því þrátt fyrir þessa verð-
lækkun er útflutningsverðið miklu
hagstæðara en það var þegar við-
reisnarstjórnin tók við og það svo
mjög. að ef verðbólguvöxtur hefði
pkki orðið hér margfaldur á við
það sem orðið hefur annars stað-
ar. og lánastefna verið skynsam-
leg og farsæl forusta veitt, hefði
atvinnurekstur hér staðið með
blóma. og verulegar kjarabætur
orðið almennt í venjulegri dag-
vinnu og hjá fastlaunafólki.
Þjónustuframkvæmd-
irnar
Það liggur nú í augum uppi
hvernig stjórnarstefnan hefur leik
ið atvinnulífið. En hefur þá ekki
orðið óvenjulegur ávinningur á
öðrum sviðum t. d. í þjónustufram
kvæmdum og að sjálfsögðu verð
ur að í'huga þá þætti einnig, þeg-
ar dómar eru felldir.
Lítum á nokkur atriði í því
sambandi. Ekkert meiriháttar raf
orkuver hefur verið byggt á þess
um árum og hefur slíkt ekki átt
sér stað nú áratugum saman, að
ekkert nýtt stórátak hafi verið
ffert í raforkuframleiðslu í sjö
ár Raforkuskortur er búinn að
vera stórfelldur um árabil í flest
um landsl'hutum og sums staðar
svo, að til stórtjóns hefur leitt
fyrir atvinnu'vegina og þjóðarbú-
ið í því sambandi má. minna á,
að Áburðarverksmiðjan hefur ver
ið rekin með hálfum afköstum.
Stóráföll hafa orðið í síldariðnaði
og síldveiðum vegna raforkuskorts.
Fjárlögin eru nú komin á
sjötta milljarð, ef vegaframkvæmd
ir eru taldar með, til samræmis
því sem áður var, og eru því
nálega sexföld við það sem var
fyrir sjö árum. Á fj'árlögum er
þó síifellt minna og minna tiltölu
lega lagt til verklegra fram-
kvæmda og nýrra þjánustufyrir-
tækja. Kveður svo rammt að
þessu að á fimm milljarða fjárlög
um er ekki ein króna til vega-
máila, en stórfé mokað samt í níkis
sjóð með álögum á umferð-
ina í landinu. Er nú svo Xomið
að ekki er einu sinni hægt að
halda vegunnm við og nálega all
ar meiri háttar framkvæmdir í
vegamálum eru unnar fyrir láns-
fé og eiga að borgast á næstu
árum til viðbótar þeim fram-
kvæmdum sem þá verður að gera.
en rí'kistekjunum er mokað í nið
urgreiðslur og uppbætur alls kon
ar til þess að halda atvinnuvegun
um á floti um stundarisakir og
þetta er kölluð stöðvunarstefna.
stefna.
Segja má að ríkið sé í þann
veginn að hætta að lýggja fram
fé til hafnarframkvæmda. Hæsta
fjárveiting í höfn er um 630
þús. kr. á ári og mikill þorri
byggðarlaga, sem staðið hafa í
stærri hafnarframkvæmdum und-
anfarið hafa orðið að leggja ríkis
framlagið fram af eigin fé ásamt
sínu eigin framlagi og dragast nú
með stófskuldir af þessum ástæð-
um. Er nú svo komið, að ríkis-
framlagið á fjárlögunum til hafn
anna dugar víða ekki til þess að
standa undir vöxtunum af því fé,
sem byggðarlögin hafa tekið að
láni sjálf til þess að standa undir
ríkisframlaginu.
Þannig er ástatt í skólamálum,
að víða á landinu er nálega ó-
gerningur að koma unglingum í
skóla og óunnin verkefni í skóla-
málum hlaðast upp óðfluga. En
byggðarl'ögunum er bannað með
lögum að ráðast í skólabyggingar
nema með samþykki ríkisstjórnar-
innar, þótt þau hafi peningana
sjálf. Skortur á skólahúsnæði er
orðinn stórfelldur fjötur á eðli
legri þróun fræðslu og uppeldis-
mála og á það eftir að hafa alvar
legar afleiðingar i för með sér,
ef svo stendur lengi.
Strandferðir hafa drabbast nið
ur svo að til stórtjóns er orðið
víðsvegar um landið. Strandferða
skipin hafa verið seld án þcss
að nokkur ný hafi verið komin í
staðinn og því sem eftir er af
strandferðunum er haldið uppi
með leiguskipi . frá Færeyjum.
í hei'lbrigðismálum er ástand
ið þannig að heilbrigðismálaráð-
herra hefur haft forustu um
það fáíheyrða verk að banna frjáls
an umræðuþátt um málið, þar
sem læknar og fleiri áttu að
segja álit sitt. — Svona mætti
lengi telja sem oflangt yrði hér.
í stuttu máli má segja, að
þrátt fyrir stórifelldari skattaálög
ur en nokkru sinni fyrr, fer það
fjármagn minnkandi tiltölulega
og miðað við þörfina, sem lagt,
er til l'í'fsnauðsynlegra þjónustu
framkvæmda í landinu, en ríkis-
báknið vex stöðugt samt sem
áður og eyðslan og sukkið situr
í öndvegi. Ofan á þetta bætist,
að á nálega hverjum framkvæmda
lið í ní'kisbúskapnum hanga orð
ið ógreiddar óreiðuskuldir, sem
leggjast á framtíðina ásamt hin-
ura vanræktu verkefnum.
Ástandið í 'húsnæðismálum er
geigvænlegt. Tala þeirra íbúða,
sem að gagni komast árlega hef-
ur farið lækkandi, miðað við
þörfina og blasir þar við geig-
vænlegt vandamái, en íbúðarmálið,
er svo stórfelldur þáttur í þjóð
arbúskapnum og farsæl lausn
þess svo þýðingarmikil undirstaða,
að telja má vonlaust að leysa
kjaramálin og vandkvæði atvinnu
veganna heppilega til framibúðar
nema leiðir finnist til þess að
stórauka framboð á hentugu hús
næði. Fer því alls fjarri að ríkis
stjórnin hafi náð nokkrum tök-
um á þessu verkofni og bætist
það við annað.
Ný leið
Ástand atvinnuveganna og
Ijjónustuframkvæmdanna ætti að
i na skynibomum mönnum glöggt,
að stjórnarvöldin hafa undanfarið
verið á rangri leið. Hagstjórnarað-
ferðir þeirra hafa ekki náð að
lækna verðbólgumeinið, en þær
hafa lamað atvinnulífið og orð
ið til þess að 'þýðingarmestu fram
kvæmdir í atvinnulffinu og þjón
ustuframkvæmdir hafa retið á
hakanum, en annað komizt fram
fyrir sem síðúr skyldi.
Úrræði þeirra hafa verið tak
mörkun á lánsfé í umferð og lát
lausar álögur til þess að draga fé
úr umferð inn í ríkissjóöinn og
hafa greiðsluafgang á ríkisbú-
skapnum. Þeir hafa trúað því að
þessar aðfarir væru einhlítar til
þess að ná tökum á efnahagsmál-
um og .skapa stöðugt verðlag og
jafnvægi, en m. a. vegna þess
hve íslenzkir atvinnuvegir þurfa
mjög á lánsfé að halda og ís-
lenzk fyrirtæki yfirleitt, hafa þess
ar aðfarir orðið til þess að lama
atyinnulifið og staðið í vegi fyr-
ir eðlilegri þróun í atvinniunálum,
• Kveður svo rammt að þessu að
mikill þorri beztu fyrirtækja íands
ins, sem þjóðarbúskapurinn er
reistur á, berst við nærri óylfir
stiganlega erfiðileika vegna rekst
ursfjárskorts og annarra afleið
inga þessara aðfara. Hver getur
rekið fýrirtæki vel, ef reksturs'fé
vantar og elcki eru úrræði til
þess að kaup hráefni, lífsnauðsyn
legar vélar né annað, sem þarf til
þess að 'reksturinn geti gen.gið
á hagkvæmasta hátt? Slí'kt getur
enginn. Þessi einstrengingslega
lánapólitík, þetta hagstjórnartæki
hefur því verkað eins og eitur
í atvinnulífinu. Þarna er að leita
að verulegu leyti skýringar á því
furðu'lega fyrirbrigði að atvinnu
vegimir skuli- eiga erfitt með að
borga kaup, sem-að-k-aupmætti er
þó ekki 'hærra en var fyrir sjö
árum. í atvinnulífinu hafa skap
azt grundvallarvandamál af bess
um ástæðum og vegna óðaverðfoólg
unnar sem menn standa nú
frammi fyrir og vonlaust er að
leysa vanda atvinnulífsins og þar
með þjóðtífsins án þess að tekizt
verði á við þau. Allar höfuð at-
vinnugreinar landsins eru svo
flakandi í sárum eftir þessar að
farir, að endurskoða verður frá
rótum hverja grein fyrir sig.
Breyta verður alveg um stefnu
og fara inn á nýja leið, en
kjarni hennar er sá að ríkisva'ld
ið efni til miklu nánara sam
starfs við einstaklingsframtakið
og félagsframtakið í landinu og fé
lagssamtök almennings í landinu
en nokkru sinni hefur áður komið
til hér á landi. Stjórnkerfið verði
endurskoðað og því breytt í
samræmi við þessa stefnubreyt-
ingu. Ekki er það hugsunin að
ríkisvaldið eigi að gína yfir öllu,
bvi fer víðs fjarri, en þá heldur
ekki sú, að stjórnvöldin haldi að
sér höndum og láti allt reka
stjórnlaust á reiðanum. Ilér verð
ur að koma til öflugri forusta
af hendi ríkisvaldsins en áður
hefur þekkzt; en jafnframt nán-
ara og varanlegri samstarí við
einstak'lings- og félagsframtak og
félagssamtök en áður hefur verið
efnt til.
Meginhugsunin verður að vera
sú, að efna til samtaka um að
þær framkvæmdir komist fram fyr
ir, í stað þess að sitja á hakan
um, sem þýðingarmestar eru til
eflingar atvinnulífinu ásamt
þeim framkvæmdum í menning
armálum, heilbrigðismálum, sam
göngumálum, íbúðamálum og öðr
um þvílíkum efnum, sem verða að
hafa framgang, ef þjóðin á að
geta lifað framvegis farsælu menn
ingarlífi í landinu og atvinnulífið
að blómgast.
N ýj a r vj n n uaðferði r
Nýjar vinnuaðferðir verða að
koma til og kveðja þarf til úr-
valsmenn úr atvinnú'lífinu, bæði
af hendi atvinnurekenda og staris
fólks við atvinnureksturinn, ein
valalið sérfræðinga í þeim grein
um visindanna, sem atvinnulífið
varða ásamt fulltrúum frá ríkis-
valdinu, til þess að kryfja til
mergjar vandamál ; hverrar at-
vinnugreinar og gera sér grein
fyrir því hvað aðhafast ber til
umbóta og eðlilegrar framsóknar
í hverri grein og hvað aðhafast
barf af hendi einstaklinga, fé-
lagssamtaka o,g ríkisvaldsins til
þess að sem beztur árangur ná-
ist.
Horfa verður í kjarna þessara
mála í stað þess að eyða allri
orkunni til þess að fást við neyð
arráðstafanir til bráðabirgða eins
og orðið hefur hlutskipti núver
andi valdhafa, En kjarni málanna
er sá, að þjóðinni mun vegna eftir
því, hversu skynsamlega ’nenni
tekst að búa í haginn með fjár-
festingunni. Ef því fer fram, að
það nauðsynlegasta sitji á hak-
anum, þá grefst undan afkomu
þjóðarbúsins með flughraða. Mis
takist fjárfestingin verulega láta
afleiðingarnar ekki lengi á sér
standa og koma í ljós í versn
andi afkomu atvinnuveganna og
síðan alls almennings,
Áætlunarbúskapur
Hér verður því að taka upp
skynsamlegan áætlunarbúskap,
|sem er byggður á því að nið
sitji fyrir og komist cram fyrir,
sem mesta þýðingu hefur. Það
er ekki nóg, að tala um aæt'anir
í þessu sambandi né skrifa eitt
hvað í áætlanir undirbúningslítið
heldur verða menn að gera sér
grein fyrir því, hvað skynsamlegt
er að setja í áætlanir og hvernig
því þýðingarmesta verði komið í
framkvæmd. Auðvitað verða
aldrei allar framkvæmdir settar
í áætlanir né öllu stjórnað, en
taka verður fyrir meginþætti og
tryggja þeim framkvæmd.
Skynsamlegur og farsæil aæt'
unarbúskapur getur ekki komizt
í framkvæmd, nema hann sé
byggður á samstarfi stjórnarvaid-
anna annars vegar og einstaklings
framtaks og félagssamtaka hins
vegar. Slíkir nískapur getu' ekki
orðið byggður ? einhliða starfi
stjórnarvaldanna. Allt veltut á
lífsnauðsynlegu samstarfi. ekxi
bara með málfundasniði heldur
varanlegu, nána og ræk*-'! sf
dugnaði, myndarskap og ahuga
og ég trúi því, að þessi stefna
komist svo bezt i framkvæmd jð
út verði boðið unga fólkinu
einstaklingsrekstri, félagsresstri,
félagasamtökum, frá visind-