Tíminn - 19.03.1967, Blaðsíða 1

BLAÐ II
t
Erlendarfréttirvikunnar
BÞG-Reykjavik, laugardag.
„Skuggaforsetinn"
Aillt í einu kom karlmaður
æðandi inn á kvennasnyrt
inguna í Oxtfiord Union-skól-
anurn í Ditetiley Park í Bret
landi. Tvær ungar skólastúlk
ur æptu upp yfir sig. Gestur
inn lét sér hins vegar hvergi
bregða og sagði aðeins: Guð
blessi ykkur — og hvarf síð
an út um hliðardyr.
Þessi óboðni gestur var Ro-
bert Kennedy,. öidungardeild
artþingmaður, sem hafði orðið
að grípa til þessa örlþrifaráðs
tii þess að sneiða hjá ungu
fólki, sem safnazt hafði saman
fyrir utan bygginguna til þess
að mótmæla stríðinu í Viet
nam.
Þótt sagan sé sennilega
nokfcuð orðum aukin má þó
segja, að hún sé á vissan hátt
dæmigerð fyrir „hraðferð"
öldungardeildariþingmannsins
um mörg ríki Evrópu nú fyrir
skömmu. „Bo<bby“ heimsótti
hverja höfuðborgina á fætur
annarri, talaði við flesta hátt
setta menn á staðnum, en
stanzaði alltaf stutt, oftast eftir
að hafa gagnrýnt stefnu John
sons í Vietnaim á einlhvern hátt,
Undantekningalaust var hon
um tekið opnum örmum og
vafasamt, hvort Johnson sjálf-
ur hefði fengið betri móttök-
ur. Það er þvf kannski ekki
nema von, að móttökurnar í
Hvíta húsinu hafi ekki staðið
alveg í réttu hlutfalli við „sig
urför“ öldungadeildarþing-
mannsins um Evrópu. Svo
mikið er víst, að blöð í Banda
ríkjunum vönduðu honum lítt
kveðjurnar, a.m.k. sum þeirra
T.d. sagði U,S. News og World
Report, að engu væri líkara
en „Bobby“ væri orðinn
„skugga-forseti“ Bandaríkj
anna, sem gengi um opnar
gættir hjá yfirvöldum annarra
ríkja, og hlyti hjartanlegri
móttökur, en sjálfur Johnson
gæti vænzt. Newsweek sagði
m.a. „að ef hann vissi ekki
hvað hann (Bobby) segði væri
það ábyrgðalaust, en vissi
hann, hvað hann segði, væri
það líka ábyrgðarlaust“.
Washington Post tók í sama
streng og sagði, að a.m.k. væri
ekki alltaf ljóst, hvað öldunga-
deildarlþingmaðurinn raun-
veruilega vildi. Litlum .vaía er
bundið, að hér er sneitt að
yfirlýsingfum Roberts Kenne
dy um Vietnam-málið.
Þær yfirlýsingar eiga Mka
að hafa verið ástæða rifrildis
þess, sem hið virta vikurit
Time segir að háfi átt sér stað
í Hvíta húsinu fyrir skömmu,
rétt eftir að „Bobby“ kom
úr Evrópuferðinni. Sam-
kvæmt frásögn í Time eiga
Johnson, forseti og Robert
Kennedy að hafa rifizt eins og
götustrákar. „Bobby“ á að
hafa kallað Johnson „Son og
a biteh", tikarson, en Johnson
á að hafa látið þess getið, að
hann óskaði ekki eftir að sjá
„Bobby“ oftar. Af hálfu full-
trúa beggja aðila hefur því
verið neitað, að þessar orða
hnippingar hafi átt sér stað,
en eigi að síður gefa svona
sögusagnir til kynna, hvernig
afstaðan var til þessarar ferð
ar öldungadeildarþingmanns-
i.ns, heimafyrir.
Robert Kennedy fer þessar
ferðir á eigin spýtur og rétt
má það vera, að ekki liggi
alltaf ljóst fyrir, hverjar heim
ildir hans eru á þessum ferða
iögum og hefur sú staðreynd
raunar sett stjórnarlherra í
nokkurn vanda varðandi það,
hvernig móti Bobby skyldi
tekið, því að siðareglurnar
verða að hafa sinn gang. En
Robert Kennedy virðist ekki
láta þet-ta mikið á sig fá. Hann
veit að ekkert takmark næst
átakalaust og engum uæmi á
óvart, að árið 1972 væri orð-
ið „skuggi“ horfið framan af
orðinu forseti.
Að halda velli
Ef hlutfallskosningar væru
í Frakklandi hefðu kommúnist
ar fengið allt að 203 þing-
menn kjörna í nýafstöðnum
kosningum á móti aðeins 177
Gauillistum". Þannig var tónn
inn í franska bommúnista-
blaðinu, Humanité, eftir lok
seinni kosningalotunnar á
sunnudaginn var. Gremja
blaðsins er vel skiljanleg,
því að hinn naumi meirilhluti
Gaullista (244 þingmenn af
486) náðist aðeins í skjóli
rangláts bosningafyrirkomu
lags, sem „einvaldurinn" de
Gaulle heldur dauðahaldi í. í
Frakk'landi er meirihluta-
kasningafyrirkomulag. í fyrri
umferð kosninganna ræður
„absolutur" meirihluta at-
kvæða, þ.e. sá nær kjöri, sem
hreinan meirihluta atkvæða
hlýtur. í seinni umferð kosn
inganna ræður hins vegar „rela
tívur“ meirihluti, þ.e. sá telst
kjörinn, sem flest atkvæðið
hlýtur. Milli kosninganna líð
ur ein vika, svo sem kunnugt
er. Eftir fyrri umferðina töldu
Gaullistar sig örugga um góð-
an, hreinan meirihluta á þingi.
Þá gerðist það, sem mun
verða minnisstætt í frönskum
stjórnmólum og skipar þessum
kosningum e.t.v. í sess tíma-
mótakosninga, ef svo mó að
orði komast. Kommúnistar og
önnur vinstri öfl í landinu
tóku höndum saman í kosn
ingabandalagi. Þetta bar þann
árangur, að hinn stóri maður,
de Gaulle, hreinlega riðaði til
falls. En ekki er víst, að de
Gaulle taki þetta svo mjög
nærri sér. Hjá honum hefur
þingið sjálft aldrei verið hátt
skrifað og eikki' óMklegt, að
hann teldi sér auðvelt að
stjórna án þess, og það vildi
hann kannski helzt. í hans
augum eru þessar kosningar
hálfgerðar „gamni-kosning-
ar“, ef svo má segja, miðað
við forsetakosningarnar. —
Og gamli maðurinn er ebki af
baki dottinn í klækjum sínum.
Þekktur er hann af notkun
sjónvarps í kosningabarótt-
unni sér og sinum flokki til
framdráttar og myndi senni
lega víðast annars staðar vera
kölluð misnotkun. Nú dregur
hann réttar ályiktanir af hin-
um nauma þingmeiriihluta og
iiyggst leysa upp stjórn sína í
nokkrar klukkustundir til
þess að þeir 22 ráðherrar hans,
sem jafnframt er.u þingmenn,
gæti tekið þótt í kjöri þing
forseta, sem fer fram 2. apríl
n.k. Á þann hátt hyggst hann
tryggja sér æðstu stöðuna á
þingi, hvort sem það nú tekst
eða ekki.
Eins og víða hefur komið
fram í skrifum stjórnmála-
fréttaritara er ekki talið, að
úrslit þingkosninganna hafi
veruleg áhrif á skipan stjórn
ar Frakklands og raunar ekki
heldur á stefnu hennar, a.m.k.
ebki utanríkisstefnu. Þó er
ekki ólíklegt, að afstaðan til
inngöngu Breta í Efnalngs-
bandalagið breytist þeim í
hag. Um innanlandsmalin
gegnir öðru. Kosningarnar
leiddu það 1 Ijós, sem raunar
var vitað, að stjórnin hefur
ekki meirihluta kjósenda á bak
við sig. Bændur og annað
launafólk er óánægt með hina
fhaldssömu launastefnu de
Gulle og sýndu það í kosning-
unum nú. En hvort hér er um
að ræða hrein tímamót í frönsk
um stjórnmólum, tímamót, sem
fólgin eru í sameiningu vinstri
aflanna með kommúnista í
fararbroddi, getur tíminn einn
sfcorið úr um.
Þessar bosningar breyta því
þó ekki, að enn er de Gauile
eitt stærsta nafnið í heimi
sem ekki verður hjó komizt.
Þetta kom t.d. nýlega greini-
lega fram í Bretlandi, þar sem
Wilson var brugðið um einræðis
hneigingar í anda de Gaulle.
Fyrir mörgum árum varaði
Oxford-prófessorinn Max Bel-
off við því, að Bretland væri
að breytast úr þingræðislegu
lýðræðispíki í „fonseta-ríki,“
sem svipaði til Bandaríkjanna.
En nú er gengið lengra og í
aðra átt. Fyrir stuttu sagði
blaðið Observer, að brezk
stjórnmál væru nú að renna
inn á braut gaullismans. Og
Guardian tók enn dýpra í ár-
ina: Wilson-kenningin er gaull-
ískari en sjóifur de Gauille!
Thalidomide
„Mesta ógæfa læknisfræðinn
ar á þessari öld“ kemur til
réttarlegrar meðhöndlunar á
næsta ári. Næstu tólf mónuð-
ir þar á eftir munu brúna-
þungir dómarar fjalla um á-
kærur, sem eru svo þungar, að
þyngstu refsingar virðast laga-
bóbstafurinn einn í saman-
burði við þær. Ósjálfrátt koma
•aðeins fram í hugann nöfn eins
og Hírósíma, Daohau eða Aus-
witz, þegar minnst er á heit-
ið Tha'lidomide. í Núrnberg
urðu stríðsglæpamenn nazista
að svara til saka fyrir millj-
ónamorð, einsdæmi í sögunnu.
í annarri borg efcki langt frá,
Aehen, hefur verið birt ákæra
gegn þeim, sem taldir eru bera
ábyrgð á óskaplegum örlögum
tugþúsunda barna víða um
'heim. I báðum tilfellum er sök-
in svo mikil, að óbærilegt sýn-
ist. í Nurnberg voru menn
dæmdir fyrir voðayerk framin
samkvæmt skipun brjálæðings-
stjórnar, sem beinlínis hafði
mannsmorð á stefnuskrá sinni.
í Achen verða leiddir fyrir rétt
menn, sem hafa orðið valdir
að óbætanlegu tjóni á Mfi og
limum tugþúsunda barna,
vegna mannlegra mistaka í
tækni nútímans. Lyf, sem ó-
neitanlega hefur verið til þess
ætlað að létta þunguðum kon-
um meðgöngutímann, fól í sér
mestu ógæfu sömu kvenna.
Á þriðjudaginn birti sak-
sóknarinn, Heinrich Gierlidh, í
Avhen í Vestur-Þýzkalandi 952
síðan ákæru á hendur riíu for-
stjórum og efnafræðingum fyr-
irtækisins, Qhernie Grúnenthal,
sem framleiddi svefiúyfið Tha-
lidomide og settu það á al-
mennan markað fyrir um tíu
árum síðan. Eru þeir ákærðir
fyrir manndráp af gáleysi og
fyrir líkamstjón af ásettu ráði.
Síðari hluti aðalókærunnar
byggist á því, að sannreynt
þyikir, að framleiðendum hefðu
átt að vera ljósar skaðlegar
verkanir lyfsins, áður en það
var sett á markað, því að til-
raunir höfðu leitt í ljós, að
taugakerfi manna varð fyrir
spjöllum vegna inntöku lyfsins.
í Vestur-Þýzkalandi einu er tal
ið, að um 5000 börn hafi fæðzt
hroðalega vansköpuð, vegna 3
þess, að móðirin tók inn Tha- i
lidomide á meðgöngutímanum, 1
en önnur 5000 hefðu beðið %
taugatjón vegna lyfsins. Þús- U
undir barna annars staðar í R
heiminum hlutu sömu örlög. I
Óþarft er að lýsa afleiðingum S
lyfisins, svo mikið sem um þetta g
mál hefur verið rætt og ritað I
slðasta áratug, en eins og kunn §
ugt er kom vanskapnaðurinn
oftast fram í því, að börnin
fæddust með fótstúfa og of
stutta handleggi. Hins vegar
voru börnin fullkomlega and-
lega heil. Einstök ríki hafa
reynt að bæta fyrir þessar
hörmulegu afleiðingar mistaka
mannsins, svo sem hægt er. í
mörgum löndum hafa risið upp
stofnanir til hjálpar fórnardýr
um lyfsins og fjársöfnun til
handa aðstandenda hefur far-
ið fram í fléstum álfum heims.
Allt hefur raunar verið gert
til þess að bæta það, sem með
fé verður bætt.
Á 6000 síðum skjala er sök
framleiðenda og afleiðingar
mistaka þeirra, tíundaðar g
hundruð vitna verða leidd fyr-
ir rétt. Hinir ákærðu eru þó
þegar dæmdir í augliti alheims.
En eru þeir ekki Mka fórnar-
dýr, fórnardýr tæknihraðans
og gróðahyggju nútíma þjóð-
félagis?
Táknræn mynd fyrir „Bobby": Alltaf á hraðferS. Myndin er tekin í París fyrir nokkru. Lengst til hægri
er lögfræSingur Roberts Kennedy, van den Heuvel.
stjórnmólanna og hefur áhrif,