Tíminn - 13.05.1967, Blaðsíða 9

f^UGARDAGUR 13. maí 1967.
TÍMINN
9
PramkvœnKlastJörl: Rrlstján Benediktsson. Rltstjórar- Pórarlnn
Þórarinsson (áb>. Andrés Krlstjánsson, Jón Heleason og IndriOi
G. Þorsteinsson Fulltró) ritstjórnar: Tómas Rarlsson Ang-
lýslngastj.: Steingrimnt Gislason Ritstj.skrlfstofur ’ Bddu-
búsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur: BankastrætJ J Al-
greiðsluslmi 12323 Auglýslngaslmi 19523 ABrar skrlfstofur,
siml 18300 Askrlftargjald fcr 105.00 á mán tnnanlands — 1
lausasðlu kx. 7.00 eint. — PrentsmlSjan E33DA h. f.
t
Oie Arndal, fréttamaður Berlingske Tidende í Washington:
Bandarískir þingmenn á verði
um réttinn til að gaprýna
Krókaleið Gylfa
og Bjarna
Bretland hefur lagt fram beiðni um inngöngu í Efna-
hagsbandalag EJvrópu í annað sinn. I þetta sinn er inn-
göngubeiðni Breta miklu betur undirbúin og brezka
stjómin setur miklu minni skilyrði fyrir inngöngu sinni
en áður. ÖII aðildanríki Efn&hagsbandalagsins fylgja
nú inngöngu Breta í bandalagið, nema Frakkland, er
hindraði inngöngu þeirra fyrir fjórum árum. Franska
stjómin hefur enn ekki látið í 'jós neina ákveðna afstöðu
til hinnar nýju inngöngubeiðni Breta, en de Gaulle hefur
nú miklu veikari aðstöðu bæði heima fyrir og erlendis,
til að spoma gegn henni en bann hafði veturinn 1963.
Almennt er líka spáð, að Frakkar muni fallast á aðildina,
en reyna að tefja eitthvað fyrir. Flestir spádómar hníga
á þá leið, að Bretland verði orðið fullgildur aðili að
Efnahagsbandalaginu innan fárra missera.
Aðild Breta að Efnahagsbar’dalaginu mun þýða það,
að öll hin svokölluðu EFTA-ríki (aðildarríki Fríverzlunar-
bandalags Evrópu), munu reyn? að gerast fullgildir aðilar
eða aukaaðilar að Efnahagsbandalaginu. EFTA (Frí-
verzlunarbandalag Evrópu) mun þá líða undir lok.
Þrátt fjnir það, þótt horfurnar séu nú helzt þær, að
EFTA leysist upp á næstu misserum, hafa stjómar-
flokkamir ákveðið að láta ísland ganga í EFTA eftir
kosningarnar, ef þeir halda þingmeirihluta áfram. Aug-
ljóst er þó, að því munu fylgja sáralítil hlunnindi fyrir
íslenzíkan sjávarútveg, en mikil hætta fyrir iðnaðínn.
Hversvegna leggja stjórnarflckkarnir kapp á að láta
ísland ganga í EFTA undir þessum kringumstæðum?
Skýringin er augljós. Þegar flest eða öll EFTA-ríkin verða
búin að sækja um fulla aðild eða aukaaðild að Efnahags-
bandalaginu, á að segja: Ekki getur ísland skorizt úr
leik. ísland verður að fylgja bandalagsríkjum sínum.
Innganga íslands í hið deyjandi EFTA er krókaleið,
sem Bjarni og Gylfi hyggjast jara til að koma íslandi
í Efnahagsbandalag Evrópu.
Takmark þeirra Bjarna og Gylfa er að island verði
a.m.k. aukaaðili í Efnahagsbandalaginu. Áður en samn-
ingar Breta og Efnahagsbandalagsins slitnuðu veturinn
1963, höfðu bæði Alþýðuflokkurinn og Sjáltstæðisflokk-
urinn lýst yfir því, að þeir væru fylgjandi aukaaðild að
Efnahagsbandalaginu.
Flest bendir til, að ekki verði neinn teljandi munur
á aukaaðild og fullri aðild að Efnahagsbandalaginu, hvað
þau skilyrði snertir, sem eru íslandi hættulegust, eins
og t.d. gagnkvæm réttindi til atvinnurekstrar og frjálsra
f j ármagnsf lutninga.
Eitt höfuðmálið, sem kjóseodur þurfa að taka afstöðu
til í kosningunum 11. júní, er alstaða íslands til aðildar-
innar að Efnahagsbandalagi Evrópu. Allar líkur benda
til, að það mál verði ráðið til jykta á næsta kjörtímabili.
FramsóKnarflokkurinn hefur sett fram skýra stefnu
varðandi þessi bandalcg: Enga aðild að Efnahagsbanda-
laginu, hvorki fulla aðild eða aukaaðild. Viðskipti sín
við Efnahagsbandalagið verður ísland að levsa með sér-
stökum viðskipta -og tollasamningi, þegar þar að kemur.
Kjósendur hafa í kosning'.num að velja um þessa
stefnu Framsóknarflokksins og aukaaðildarstefnu stjórn-
arflokkanna Þeir eiga að velja um, hvor* útlendingar
fái ótakmörkuð atvinnuréttinui á Islandi ’ skjóli efna-
hagsbandalaga eða hvort íslendmgar eiga einir að ráða
þessum málum áfram eins og hingað til.
Misheppnuð tilraun Johnsons varðandi Vietnamstyrjöldina
r>ÁTTTAKA Bandaríkja-
manna í Vietnam-styrjöldinni
veldur miklum stjórnmáladeil-
um heima fyrir. Þessar detlur
hafa mjög magnazt sfðUítH
vikurnar, eftir því sem styrj
aldarátökin hafa færzt í aukana.
Eftirtektarvert er, að deil-
urnar snúast ekki að þessu
sinni um atburðina, sem eru að
gerast, eða ákvarðanir, sem
teknar hafa verið. Deilumar
snúast um stjórnarfarslega
grunnreglu í lýðræðislandi,
eða frelsi þeirra, sem em á önd
verðum meiði við valdlhafana.
Að undanförnu hefir ekki
verið rætt sérlega mikið um
afleiðingar þessarrar óyfirlýstu
styrjaldar, sem kostar þjóðfé-
lagið orðið þrjá milljarða doll-
ara á mánuði hverjum, og lok
hennar virðast enn jafn fjar-
læg og nokkru sinni fyrr.
Undir efnahagslegar og hernað
arlegar staðreyndir hillir að-
eins í baksýn, en umræðurnar
snúast um annað en engu síður
mikilvægt atriði, eða sjálfan
réttinn til rökræðna.
Ríkisstjórnin er alls ekki eins
áður var, en hin nýja stefna,
viðkvæm fyrir gagnrýni og
sem umræðurnar hafa tekið,
virðist hafa skotið valdhöfun-
um nokkmm skelk í bringu.
Um síðustu helgi reyndu þeir
að þreifa varlega fyrir sér um
frið. Cyms Vance varavarnar-
málaráðherra tók að sér hlut-
verk sáttaumleitandans og
komst meðal annars þannig að
orði á fundi í Vestur-Virginíu
á laugardaginn var:
„Eðli sjálfra umræðnanna
um styrjöldina í Vietnam tor-
veldar firemur en flest annað
einhug Bandaríkjamanna.
Deilt er af alltof mikilli ákefð
og harðneskju og báðir aðilar
gera of mikið úr ágreiningsefn
unum. Kominn er tími til að
við treystum á ný á jafnvægis
kennd þjóðarinnar".
ÁGREININGURINN um
rétt og skyldu andstæðinga
stjórnarvaldanna í lýðræðisþjóð
félagi til að skýra frá skoðunum
skoðunum sínum og rökum
hefir verið viðloðandi í umræð
um um styrjöldina í Vietnam
allt frá því, að gagnrýni var
fyrst látin í ljós þegar fyrstu
hersveitirnar voru sendar til
suð-austur Asíu. En deilurnar
um þetta blossuðu upp að nýju
þegar William W. C. West-
moreland hershöfðingi flutti
ræðu í NY um daginn.
Hershöfðinginn barmaði sér
yfir því, „að Hanoimenn" væru
„í þann veginn að ná á alþjóða
vettvangi aðstöðu sem ekki
tekst að ná á vígvöllunum."
Hann fullyrti að „óvinurinn“
skyldi „ekki að bandaríska lýð
ræðið byggist á rökræðum og
telur því Öll andmæli bera vott
um minnkað baráttuiþrek og
minni ákveðni en áður.“ Sam-
kvæmt þessum kenningum
Westmorelands hershöfðinga er
leiðtogum Norður-Vietnama
mjög mikil uppörvun í því, sem
þeir telja almenna andstöðu
bandarisku þjóðarinnar gegn
Westmoreland
viðleitninni í Vietnam, og verða
af þeim sökum enn ákveðnari
en ella í að halda árásum sín-
um áfram.
Þegar Westmoreland hers-
höfðingi var að tala um þetta
atriði, baráttukjarkinn, sem er
í nútímastyrjöld allt eins mikil
vægur og gnægð hergagna og
hvers konar birgða, lét hann
falla nokkur orð, sem talsmenn
ríkisstjórnarinnar hafa harmað
í einkasamtölum. Hershöfðing-
inn lét í ljós það álit, að „and-
staðan heima fyrir gegn stefnu
ríkisstjórnarinnar valdi banda
mönnum manntjóni", og taldi
þessa andstöðu sýna „óþjóð-
hollustu“.
ÞEIR, sem gagnrýna gerðir
og stefnu ríkisstjórnarinnar,
tóku það sem eins konar ein-
vígisáskorun að Westmoreland
skyldi, fyrir áeggjan Jdhnsons
forseta, koma fram sem mál-
svari ríkisstjómarinnar, „segja
sína sögu, hvetja til einingar og
reyna að fá „friðardúfurnar"
til að hljóðna". Orðið „óþjóð-
hollusta" í hans munni reyndist
sá neisti, sem íkveikjunni olli.
Borin voru fram áköf and-
mæli í öldungadeildinni strax
daginn eftir að hershöfðinginn
flutti ræðu sína. George Mc
Goven öldungadeildarþingmað-
ur var öllu hvassyrtari en
aðrir:
Hann kvað forsvarsmenn rík-
isstjórnarinnar viðurkenna
veikan málstað með því að
gefa f skyn, að andstæðingar
hennar ættu sök á áframhaldi
styrjaldarinnar, og reyna þann
ig að fá þá til að þegja og
villa um fyrir þjóðinni um leið.
En áhrifin, sem gagnrýnin hafi
á valdhafana í Hanoi, valdi
ríkisstjórninni ekki mestum
áhyggjum í raun og veru.
Áhyggjur hennar stafi af
þeirri staðreynd, að þeir, sem
eru á öndverðum meiði, hafi
ljóstrað upp um mótsagnir og
rangtúlkanir ríkisstjórnarinnar
og leitt í ljós vantraustið á
stefnu hennar af þeim sökum.
Öldungadeildarþingmennirnir
Robert Kennedy, Frank
Ohuroh, Ernest Graening,
Mark Hatfield, Charles Percy
og J. William Fulbright tóku
í sama streng og McGoven.
Hinn síðastnefndi fékk þarna
tækifæri til að minna á hug-
leiðingar, sem hann hafði áður
sett fram um hugsana- og mál-
frelsi. — í lýðræðisríki sé
heilög skylda að láta í Ijós and
stæðar skoðanir. í þessu efni
megi líkja fram settum skoðun
um við lyf. Mikilvægi skoðunar
fari ekki eftir því, hvernig hún
bragðist, heldur áhrifum henn
ar. Viðbrögðin, sem hún valdi
hjá almenningi fyrst í stað,
ráði ekki úrslitum, heldur hitt,
hvaða tilfinningar hún glæði
og til hvaða athafna hún hvetji 1
þegar til lengdar láti.
UMRÆÐURNAR í öldunga-
deildinni afmörkuðu svið þessa
milliþáttar í deilunum um
Vietnam-styrjöldina, en aðrir
gagnrýnendur ríkisstjórnarinn-
ar sáu síðan um eftirleikinn.
Arthur Sohlesinger kvað Mc-
Goven hafa á réttu að standa í
í því efni, að „andstæðingar
rikisstjórnarinnar hefðu ljóstr
að upp um mótsagnir hennar.“
Richard Goodwin, fyrrverandi
ráðgjafi Kennedys og John-
sons, sýndi fyrrverandi hús-
bónda sínum með nokkurri
beiskju fram á, að séu „helber
ósannindi“ að segja öndverðar
skoðanir við ríkisstjórnina
bera vott um „óþjóðhollustu".
Framlag Richards Goodwins
birtist á dagblaðinu Wash-
ington Post á sunnudag, en
þann dag var einnig í blaðinu
gerð grein fyrir öðrum þætti
Vietnam-átakanna á heimvíg-
stöðvunum, eða „styrjöld Hvíta
hússins gegn Walter Lipp-
mann“.
Herblock teiknari blaðsins sá u
um þessa greinargerð, og sýndi V
vel persónulegar gagnárásir I
Johnsons forseta gegn sífelldri, 1
linnulausri gagnrýni Lippmanns I
á stefnu forsetans. í Víetnam- ■
málinu. Þessar gagnárásir for- „
setans náðu einmitt hámarki í S
tilsvari, sem einn af ráðgjöfum I
forsetans viðhafði í ræðu, sem 1
hann flutti í kvöldveizlu í Wash I
ington um daginn: |
„Guð er ekki dáinn. Hann lif I
ir og lætur til sín heyra tvisv- k
ar í viku í blaðinú Washing- h
ton Post“.
Herbloek sýndi tilsvarið í |
mynd vígorðs, sem lengi hefir I
verið á kreiki manna á meðal i
I Washington: I
„Guð er ekki dáinn. Hann |
lifir enn og hann er að hitta |
í Hvítahúsinu.“
AUÐVITAÐ er öllum orðið
ljóst, hve ógætilegt var hjá
Westmoreland hershöfðingja
að blanda „óþjóðhollustu" í
deiluna um Vietnam-styrjöld-
ina. Thurston Morton öldunga-
deildarþingmaður komst þannig
að orði: „Hershöfðinginn
hellti olíu á eldinn með því að
gera ekki greinarmun annars
vegar á þeim, sem brenna
fána og kvaðningar til herþjón
ustu og friðsamlegum andmæl-
um og þjóðkjörnum öldunga-
deildarþingmönnum hins vegar,
sem framfylgja rétti sínum til
Framhald á 15. slðu.