Alþýðublaðið - 04.10.1986, Blaðsíða 9

Laugardagur 4. október 1986
XVII. þing Alþjóðasambands jafnaðarmanna
haldið í Lima í Perú 20.—23. júní 1986:
ALÞJÓÐASAMBAND JAFNAÐARMANNA hélt 17. þingsitt
frástríðslokum íLIMA, höfuðborg Perú, dagana 20. —23. júnís.l.
Fastanefndir Alþjóðasambandsins, sem fjalla að staðaldri um
efnahagsmál, seinustu árin einkum um vandamál þriðja heimsins
og samskipti norðurs-suðurs; afvopnunarmál og samskipti aust-
urs og vesturs (en Kalevi Zorsa, forsœtisráðherra Finnlands, er nú
formaður þeirrar nefndar); og stefnuskrárnefnd (sem s.i. 6 ár hef-
ur unnið að nýrri stefnuskrá Alþjóðasambandsins sem hugsuð er
allt til aldamótanna 2000); — Allar þessar nefndir komu saman í
Líma þegar þann 16. júní og unnu samfellt fram að upphafi þings.
Aðild að Alþjóðasambandi jafnaðarmanna eiga nú rúmlega 80
stjórnmálaflokkar í öllum heimsálfum. Efmiðað er við fylgi í lýð-
rœðislegum kosningum eru þetta langsamlega fjölmennustu
stjórnmálasamtök í heimi. Miðstjórnarvald samtakanna er lítið
og ályktanir þess leiðbeinandi fyrir aðildarflokkana. Þingið sam-
þykkti viðamikla stefnuyfirlýsingu um samskipti norðurs og suð-
urs, hnitmiðaða áœtlun um aðgerðir varðandi skuldamál fátæk-
ustu þjóða, almenna áœtlun um aðgerðir varðandi skuldamál fá-
tœkustu þjóða, almenna ályktun um afvopnunarmál, sérstakar
ályktanir um ástandið í einstökum heimshlutum, eins ogt.d. Mið-
og Suður-Ameríku, S-Afríku, Mið-Austurlöndum og Suðaustur-
Asíu).
Loks samþykkti þingið útdrátt úr fyrirhugaðri stefnuyfirlýsingu
til nœstu aldamóta, svokallaðri Límayfirlýsingu, en fól stefnu-
skrárnefnd og framkvœmdastjórn að fullvinna textann á næsta
kjörtímabili. Meðþvífororði aðþað tœkist var hins vegar ákveðið
að plaggið skuli bera nafnið Líma-yfirlýsingin.
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður Alþýðuflokksins, sótti
þingið fyrir hönd Alþýðuflokksins. Hann mœtti til leiks þann
17dajúní og tók mikinn þátt í störfum efnahagsmálanefndar og
stefnuskrárnefndar. Á þinginu flutti hann ræðu undir dagskrár-
liðnum: Afvopnunarmál og samskipti austurs og vesturs. Rœðan
endurspeglar þá staðreynd að viðhorf íslenzkra jafnaðarmanna
(eins og reyndar líka franskra, ítalskra, spœnskra og portúgalskra)
til samskipta austurs og vesturs, eru talsvert á annan veg en fram
kemur af máli forystumanna hlutlausra ríkja eins og t.d. Finn-
lands, Austurríkis og Svíþjóðar. Þessi ólíku viðhorf endurspegla
gerólíka landafrœði og ólíka hagsmuni í öryggismálum. í fram-
haldi af umrœðum um ágreining milli ríkisstjórna Norðurlanda
um hugmyndir um einhliða yfirlýsingu Norðurlanda sem kjarna-
vopnalauss svœðis er fróðlegt að lesa þessa rœðu, sem setur grund-
vallarviðhorf íslenzkra jafnaðarmanna og margra annarra í víð-
tækt pólitískt samhengi. Ritstjóri.
Jón Baldvin
Hannibalsson,
formaður
Alþýðuflokksins:
„Mig dreymir um að
finna upp efni eða vél
sem væri gædd svo yfir-
þyrmandi eyðileggingar-
mætti að styrjöld yrði
þar með óhugsandi um
alla framtíð".
Höfundur þessarar tilvitnunar
virðist hafa verið langt á undan
sinni samtíð. Hann setur fram
kenninguna um fælingarmátt tor-’
tímingarvopna árið 1876.
Verksmiðjur og friðarþing
Að loknu friðarþingi í Bern árið
1892 skrifaði sami höfundur í bréfi
til ástkonu sinnar:
„Verksmiðjurnar mínar kunna að
binda endi á styrjaldir fyrr en frið-
arþingin þín. Daginn sem tvö her-
fylki geta útrýmt hvort öðru á einni
sekúndu munu siðmenntaðar þjóð-
ir leggja af styrjaldarrekstur og
leysa upp heri sína í eitt skipti fyrir
öll“
Hver var þessi 19. aldar talsmað-
ur kenningarinnar um fælingar-
mátt tortímingarvopna? Hann var
kunnur „friðarsinni“ á sinni tíð, sá
sem fann upp sprengiefnið og
stofnaði til friðarverðlauna á sama
tíma: Sænskur herramaður, Alfred
Nóbel að nafni.
Hann virðist hafa trúað því að
unnt væri að tryggja frið með
tækninýjungum í vopnabúnaði.
Höfundur þessarar skýrslu um
afvopnunarmál, sem hér er til um-
ræðu, segjast vera á öndverðum
meiði.
Á blaðsíðu 5 í skýrslunni segir
orðrétt:
„Mannkynið verður ekki frelsað
frá ógn kjarnavopna fyrir tilverkn-
að nýrrar tækni í vopnabúnaði. Það
HVAÐ ER
FRIÐAR-
PÓLITÍK
„Daginn sem tvö
herfylki geta útrýmt
hvort öðru á einni
sekúndu munu sið-
menntaðar þjóðir
leggja af styrjaldar-
rekstur og leysa upp
heri sína í eitt skipti
fyrir öll.“ (Alfred
Nóbel, uppfinnandi
sprengiefnis og frið-
arverðlauna, í bréfi
1892.)
eru engar tæknilegar lausnir til á
vandamáli, sem er „í innsta eðli
sínu pólitískt vandamálí1
Sammála.
Þess vegna veldur það nokkrum
vonbrigðum að höfundar skýrsl-
unnar hlíta ekki eigin ráðum og láta
sér nægja að telja upp ýmis tækni-
leg atriði, sem gætu dregið úr styrj-
aldarhættu. En þeir láta undir höf-
uð leggjast að setja fram pólitíska
greiningu á vandamálum stríðs og
friðar, sem þeir segja þó að séu „í
innsta eðli sínu pólitísk"
Hvað er friðarpólitík?
Hvers konar pólitík er friðar-
pólitík?
Hlutleysi, einangrunarstefna,
einhliða afvopnun? Eða sameigin-
legt varnar- og öryggiskerfi lýðræð-
isaflanna?
Leyfist mér að minna á ástríðu-
þrungna ræðu gestgjafa okkar,
Alans Garcias, forseta Perú, við
setningu þessa þings: Staðfesta
frammi fyrir ofbeldishótunum —
það var rauði þráðurinn í ræðu
hans.
Höfundar þessarar skýrslu um
afvopnunarmál tíunda margvísleg
tæknileg vandamál sem krefjast
lausnar. Ég nefni nokkur t.d.: Sam-
komulag um bann við tilraunum
með kjarnorkuvopn, útrýming
kjarnavopna í áföngum, bann við
framleiðslu og notkun efnavopna
og samningar um að koma í veg fyr-
ir hervæðingu geimsins. Höfundar
Iýsa sig andvíga valdbeitingu í al-
þjóðlegum samskiptum. Og þeir
boða verulegan samdrátt í venju-
legum vopnabúnaði, jafnframt því
sem kjarnavopn verði gerð útlæg.
Þetta eru allt saman háleit mark-
mið. En maður freistast ósjálfrátt
til að spyrja: Er nokkur sá einræðis-
herra og ofbeldisseggur uppi og í
forsvari fyrir ríkisstjórn, sem dirfist
að lýsa sig opinberlega fjandmann
þessara markmiða í sjálfu sér?
Hverju erum við þá nær?
Þetta vekur upp aðra spurningu:
Getur æfing af þessu tagi í póli-
tískri óskhyggju komið í staðinn
fyrir pólitíska greiningu á vandan-
um og framkvæmanlega stefnu?
Hverjir erum við fulltrúar stjórn-
málahreyfinga lýðræðisjafnaðar-
mannáúr öllum heimshornum, sem
hér erum saman komnir? Erum við
einhvers konar tæknilegt ráðgjafar-
fyrirtæki eða diplomataþjónusta,
sem falbýður tæknilega ráðgjöf í
afvopnunarmálum, hvort heldur er
harðstjórunum í Kreml eða auðkýf-
ingaveldinu í Hvíta húsinu — allt
eftir því hvorum þóknast að þiggja
góð ráð?
Við getum ekki verið
hlutlaus
Erum við orðnir svo hlutlausir í
Peru
„Mannkynið verdur
ekki frelsað frá ógn
kjarnavopna fyrir til-
verknað nýrrar tækni
í vopnabúnaði. Það
eru engar tæknilegar
lausnir til á vanda-
máli, sem er „í
innsta eðli sínu póli-
tískt vandamál“. Úr
ályktun Alþjóðasam-
bandsins um afvopn-
unarmál.
okkar pólitísku hugsun, að við
greinum ekki lengur neinn mun á
fasískum alræðiskerfum, hvort
heldur þau kenna sig við hægri eða
vinstri, og lýðræðisöflum í öllum
þeirra margbreytileik hins vegar?
Einfaldlega vegna þess að báðir að-
ilar eiga yfir að ráða vopnum, sem
búa yfir sama tortímingarmætti,
hver sem á heldur?
Vonandi er ekki svo fyrir okkur
komið. Því að í LIMA-YFIRLÝS-
INGUNNI, sem liggur fyrir þessu
þingi til umræðu og afgreiðslu, er
því skilmerkilega lýst yfir að
við erum alþjóðleg baráttu-
samtök lýðræðissinnaðra
jafnaðarmanna,
við erum engir diplomatar,
við erum pólitískir baráttu-
menn af holdi og blóði,
við erum pólitískir baráttu-
menn fyrir grundvallarsjón-
armiðum lýðræðislegrar
jafnaðarstefnu.
Við getum ekki dregið okkur í hlé
sem hlutleysingjar í þeirri baráttu
sem fram fer milli alræðisafla í
ýmsum myndum og gerðum annars
vegar og lýðræðisaflanna hins veg-
ar.
Og við eigum hvergi að hika við
að segja það opinskátt og afdráttar-
laust hverjum sem er.
Stjórnmálahreyfing lýðræðis-
jafnaðarmanna er mesta friðar-
hreyfing sem nokkru sinni hefur
verið uppi í sögunni.
Lýðræði er í senn okkar pólitíska
aðferð og markmið.
Þess eru engin dæmi í sögunni að
jafnaóarmannaflokkur hafi hrifs-
að völd í nokkru ríki með ofbeldi.
Okkar pólitíska aðferð er aðferð
rökræðunnar. Það er aðferð grein-
ingar, upplýsingar, fræðslu og um-
ræðu, vegna þess að við treystum
dómgreind venjulegs fólks.
Við vitum að rætur átaka og
styrjalda í mannlegu samfélagi
liggja svo djúpt, að jafnvel þótt
lausn fengist á öllum þeim tækni-
legu vandamálum, sem hér eru talin
upp, myndum við samt sem áður
ekki fá að njóta friðar á jörðu.
Það verður ekki fyrr en grafizt
hefur verið fyrir rætur átakanna,
sem er m.a. að leita í ójöfnuði, rang-
læti og ánauð þjóða og ein-
staklinga, með markvissum póli-
tískum athöfnum.
Það var reyndar til þess, sem
þessi mikla alþjóðahreyfing lýð-
ræðisjafnaðarmanna var stofnuð.
Það er hennar raison d’ etre — til-
verugrundvöllur.
III.
Fjandmenn og fóstbræður
Hverjir eru bandamenn okkar?
Hverjir eru fjandmenn okkar?
Garcia forseti svaraði þessum
spurningum skilmerkilega í ræðu
sinni: