Alþýðublaðið - 04.10.1986, Blaðsíða 10

10
Laugardagur 4. október 1986
Bandamenn okkar eru hinir kúg-
uðu, þeir sem órétti eru beittir á
þessari jörð.
Fjandmenn okkar eru sam-
kvæmt skilgreiningu kúgunaröflin,
hin fasísku valdbeitingaröfl til
hægri og vinstri; þau öfl, sem eiga
pólitíska og fjárhagslega forrétt-
indaaðstöðu að verja, í skjóli
vopnavalds og hernaðarhyggju.
En hversu samkvæmir erum við
sjálfum okkur í útfærslu á grund-
vallarsjónarmiðum lýðræðisjafn-
aðarmanna?
Tökum augljóst dæmi.
í ályktunum okkar hikum við
ekki við að mæla með efnahagsleg-
um þvingunaraðgerðum, viðskipta-
banni og jafnvel hafnbanni, á Suð-
ur-Afríku. Auðvitað er það hverju
orði sannara að aðskilnaðarstefn-
an í Suður-Afríku brýtur gersam-
lega í bága við hugsjónir okkar um
virðingu fyrir mannréttindum og
lýðræðislegu stjórnarfari.
En eru Búarnir í Suður-Afríku
þeir einu, sem verðskulda fordæm-
ingu okkar?
Höfum við gleymt því að sovézka
nýlenduveldið, sem er á útþenslu-
skeiði, hefur svipt 150 milljónir
Evrópubúa í Mið- og Austur-
Evrópu rétti sínum til þjóðlegs
sjálfstæðis, mannréttindum sínum
og réttinum til að njóta lýðræðis-
legs stjórnarfars?
Hvers vegna er aðeins að finna
„Stjórnmálahreyfing
lýðræðisjafnaðar-
manna er mesta frið-
arhreyfing sem uppi
hefur verið í sög-
unni. Þess eru engin
dæmi að jafnaðar-
mannaflokkur hafi
hrifsað völd í nokkru
ríki með ofbeldi.“
eina eða tvær kurteislegar tilvísanir
í ályktunum okkar til þeirra hörm-
unga, sem dunið hafa yfir afgönsku
þjóðina? Þar höfum við fyrir aug-
unum hlutlausa smáþjóð, sem er
svo ógæfusöm að deila landamær-
um með sovézka risaveldinu. Af-
ganska þjóðin hefur mátt færa
þungbærar fórnir í baráttunni fyrir
frelsi sínu. Afleiðingarnar af hinni
hrottafengnu hernaðarinnrás og
hernámi landsins eru nú þegar þær,
að um 1 milljón manna hafa fallið
í hernaðarátökum og 4 milljónir
hafa verið gerðar landflótta.
Hversu samkvæmir erum við
sjálfum okkur í útfærslu á grund-
vallarsjónarmiðum þegar við mæl-
um með afdráttarlausum efnahags-
þvingunum í því skyni að binda
endi á harðneskju stjórnarfar í Suð-
ur-Afríku, en réttum fram sátta-
hönd og mælum með auknum við-
skiptum við kúgarana, sem reyna
að beygja afgönsku þjóðina til
hlýðni með vopnavaldi?
í fyrra tilvikinu krefjumst við
þess að öll viðskipti verði stöðvuð. í
seinna tilvikinu mælum við með
nánari samskiptum, meiri verzlun,
greiðari aðgang að ávöxtum vísinda
og tæknikunnáttu og bjóðum
m.a.s. sívaxandi framboð af mat-
vælum á gjafverði. Allt þetta enda
þótt við vitum fullvel að þar með er-
um við að festa kúgunaröflin í sessi
á kostnað hinna kúguðu.
Að því er varðar sovézku harð-
stjórana segjum við að vaxandi við-
skipti muni þegar til Iengdar lætur
milda stjórnarfarið. En í tilvikinu
Suður-Afríka segjum við að efna-
hagsþvinganir muni styrkja víg-
stöðu hinna kúguðu og stuðla að
því að velta harðstjórninni úr sessi.
Þessar tvær fullyrðingar geta
„Höfum við til að
bera þann einbeitta
pólitíska vilja og það
persónulega hug-
rekki sem þarf til að
verja lýðræðið gegn
fjendum þess, hverj-
ir sem þeir eru?“
ekki báðar verið sannar. Þessar
tvær andstæðu stefnur geta ekki
báðar verið samkvæmar okkar
grundvallarsjónarmiðum.
IV.
Málstaður frelsis og friðar
Hvers konar stefnu eigum við að
móta gagnvart ofbeldisöflunum?
Hvernig eigum við að mæta her-
væddum terrorisma ríkisvaldsins,
hvort heldur fasistarnir kenna sig
við vinstri eða hægri?
Höfundar þessarar skýrslu um
afvopnunarmál sem við hér ræð-
um, hafa rétt fyrir sér þegar þeir
segja að vandamál friðar er ekki
fyrst og fremst tæknilegt vandamál.
Við höfum aldrei verið þeirrar
skoðunar í þessari miklu alþjóða-
hreyfingu að friðinn beri að kaupa
hvaða verði sem er.
Friðarpólitík er þess vegna fyrst
og fremst spurning um pólitískan
vilja.
Erum við reiðubúnir að ganga
fram fyrir skjöldu sem pólitískir
baráttumenn fyrir málstað frelsis
og þar með friðar?
Höfum við til að bera þann ein-
beitta pólitíska vilja og það per-
sónulega hugrekki sem þarf til að
verja lýðræðið gegn fjendum þess,
hverjir sem þeir eru?
Höfum við gleymt lærdómi sög-
unnar?
Tímabil uppgjafar og undanláts-
semi frammi fyrirofbeldishótunum
á aðfarartíma seinni heiipsstyrjald-
arinnar hlýtur að teljast dapurlegt
niðurlægingarskeið í annálum lýð-
ræðisins. Hin sögulegu mistök sem
ríkisstjórnir lýðræðisríkjanna
frömdu á þessum tíma með því að
þora ekki að standa saman gegn
valdbeitingarhótunum þýzka
fasismans kostuðu að lokum 50
milljónir mannslífa. Þessi sögukafli
niðurlægingar og undanlátssemi
afhjúpaði ótrúlega pólitíska ein-
feldni og skilningsskort á eðli al-
ræðisvalds; á eðli hervæddrar
heimsvaldastefnu á útþensluskeiði.
V.
Sameiginlegt öryggiskerfi
lýðrœðisríkja
Hvoru megin víglínunnar er okk-
ar staður?
Tökum dæmi af þróun mála í
Evrópu eftir stríð.
Á bls. 14 í þessari skýrslu segir
orðrétt:
„Á sama tíma og Evrópa hefur
að mestu verið þyrmt við hernaðar-
átökum eftir stríð verður það sama
ekki sagt um þriðja heiminn"
Frá lokum seinni heimsstyrjaldar
hafa meira en 150 staðbundnar
styrjaldir verið háðar í löndum
þriðja heimsins. Þrjár af hverjum
fjórum þessara styrjalda eiga upp-
tök sín í ákvörðunum spilltra harð-
stjóra og valdaræningja í herfor-
ingjastétt, sem hafa beitt illa fengnu
ríkisvaldi til hervæddrar hryðju-
verkastarfsemi gegn eigin borgur-
um. Þessir spilltu einræðisherrar og
valdaræningjar hafa milljónir
mannslífa á samvizkunni.
Hvers vegna hefur Evrópu verið
þyrmt frá striðslokum — þrátt fyrir
sinn langa slóða af blóði drifnum
styrjöldum í sögunni?
Sumir gefa þá skýringu, eins og
„Við eigum ekki að
leggja að jöfnu lýð-
ræðisleg þjóðfélög
og lýðræðisöfl ann-
ars vegar og hins
vegar alræðisþjóðfé-
lög og stjórnmála-
hreyfingar, sem tek-
ið hafa völdin og við-
haldið þeim — með
ofbeldi."
Alfred Nobel dreymdi um á sein-
ustu öld, að ný tækni gereyðingar-
vopna hafi hindrað hugsanlega
árásaraðila frá því að láta til skarar
skríða í þessum parti heimsins.
Þetta er kenningin um fælingar-
mátt kjarnavopna i framkvæmd,
ekki satt?
En við getum orðað þetta á ann-
an veg. Við getum einfaldlega sagt,
að leiðtogar lýðræðisríkjanna í
Vestur-Evrópu hafi látið mistök
undanlátsseminnar, sem leiddi til
seinni heimsstyrjaldarinnar, sér að
kenningu verða. Þrátt fyrir enda-
lausa hagsmunatogstreitu og skoð-
anaágreining í flestum málum, sem
er lífsins gangur í lýðræðisríkjum ,
hefur þeim þrátt fyrir allt tekizt að
viðhalda samstöðu um að verja lýð-
ræðið með sameiginlegu öryggis-
kerfi lýðræðisríkjanna.
Þetta bandalag til varnar lýðræð-
inu er kennt við Atlantshafið í okk-
ar heimshluta.
Styðjum við það?
Hvers vegna segjum við það þá
ekki fullum fetum?
Mér sýnist röksemdafærslan í
þessari skýrslu um afvopnunarmál
vera á reki í áttina til hlutleysis eða
einhliða afvopnunar, þótt með
hálfvolgum hætti sé. Menn gæla
við þá hugsun að hægt sé að kaupa
sér frið með því að semja um tækni-
leg atriði. Jafnvel þótt þeirri kenn-
ingu hafi upphaflega verið hafnað
af höfundum skýrslunnar.
„PAX SOVÉTICA“
Þetta vekur óhjákvæmilega upp
„150 styrjaldir í
þriðja heiminum
eiga upptök sín í
ákvörðunum spilltra
harðstjóra og valda-
ræningja í herfor-
ingjastétt, sem hafa
beitt illa fengnu rík-
isvaldi til hervæddr-
ar hryðjuverkastarf-
semi gegn eigin
borgurum."
spurningu sem mig langar að bera
fram við vini okkar í þýzka og
brezka flokknum. Spurningin er
þessi: Hverjar yrðu afleiðingarnar
ef þið tækjuð bókstaflega þessar
tillögur þegar þið takið aftur við
völdum í löndum ykkar og
1. Legðuð niður einhliða öll
kjarnavopn og
2. drægjuð jafnframt einhliða
saman herafla með venjulegum
vopnum?
Vitum við ekki svarið fyrirfram?
Myndi það ekki þýða að afgangin-
um af Evrópu yrði búin sömu örlög
og 150 milljónir Evrópubúa í Mið-
og Austur-Evrópu hafa þegar mátt
þola?
Friðarskilmálar „Pax Sovética"
eru ekkert hernaðarleyndarmál.
Þeir geta sagt okkur allt um það
í Tallin, Ríga og Vilnius, í Varsjá,
Búkarest og Prag.
Það er ekki beinlínis það sem við
viljum, er það?
Mundi slíkt friðarframlag vera
samboðið þessari sögufrægu
stjórnmálahreyfingu og því sameig-
inlega markmiði okkar að jarðar-
búar fái notið lýðræðislegs stjórn-
arfars?
VI.
Afvopnun: Gagnkvœmir
hagsmunir —
gagnkvœmir samningar
Hverjir erum við? — spurði ég
fyrir andartaki síðan. Erum við
reiðubúnir að ganga fram fyrir
skjöldu til varnar lýðræðinu gegn
óvinum þess?
Til eru þeir sem segja að við eig-
um engra kosta völ: Við verðum að
kaupa friðinn, hvaða verði sem er,
eða horfast í augu við allsherjartor-
tímingu ella.
Hvað hefur breytzt frá stríðslok-
um til þess að takmarka pólitískt
valfrelsi okkar við svo þröngan
kost?
* Tortímingarmáttur hinna nýju
kjarnavopna, segja sumir. En
tilvist kjarnavopna er ekki ný.
Atómöldin hófst fyrir stríðslok
þann örlagaríka dag í
Hiroshima árið 1945 — ekki eft-
ir stríð. I marga áratugi létu
Vestur-Evrópubúar sér lynda að
byggja öryggi sitt á bandarísk-
um yfirburðum í kjarnavopn-
um. Er það ekki ein megin-
ástæðan fyrir því að friður hef-
ur að mestu haldizt í Evrópu frá
stríðslokum — þótt vopnaður
friður sé?
* Við skulum minnast þess að
vopn drepa ekki menn. Menn
drepa hverjir aðra. Það er
einmitt þess vegna, sem spurn-
ingin um stríð eða frið er ekki
bara tæknilegs eðlis, heldur „í
innsta eðli sínu pólitískt vanda-
mál“, eins og höfundar þessarar
skýrslu viðurkenna. Og pólitík
er um fólk.
* Auðvitað er tortímingarmáttur
og frekari dreifing kjarnavopna
eitt alvarlegasta vandamál okk-
ar aldar. En það er vandamál
sem varðarallt líf á jörðinni sem
allir menn, hverjir sem þeir eru
og hvar sem þeir búa, hafa sam-
eiginlegra hagsmuna að gæta að
verði leyst. Það eru engar auð-
veldar lausnir til á því vanda-
máli, sem hægt er að finna upp
í flýti. Einhliða uppgjöf annars
hvors aðilans er ekki á dagskrá.
Viðleitni okkar hlýtur að bein-
ast að því að missa ekki tök á
gereyðingarmætti þessara
vopna. Það gerum við með
pólitískum aðgerðum sem
byggja á gagnkvæmum hags-
munum pólitískra andstæð-
inga, sameiginlegum viðræðum
og gagnkvæmum samningum.
Eðli vandans er vel lýst með orð-
um LIMA-YFIRLÝSINGARINN-
AR, en þar segir: „Aðstæður leyfa
engin skyndileg heljarstökk heldur
hægfara þróun“. Það eru gagn-
kvæmir hagsmunir að stemma stigu
við vígbúnaðarkapphlaupinu,
semja um samdrátt herja og fækk-
un vopna og öruggt eftirlit með því
að samningar verði haldnir.
VII.
Á að heiðra skálkinn?
Af orðum mínum hingað til má
ráða að mér þykir framsetning
stefnu í afvopnunarmálum í þessu
plaggi yfirborðskennd og ófull-
nægjandi. Hvers vegna? Vegna þess
„Hvers konar pólitík
er friðarpólitík?
Hlutleysi? Einangr-
unarstefna? Einhliða
afvopnun?
Eða SAMEIGINLEGT
VARNAR- OG
ÖRYGGISKERFI
LÝÐRÆÐISAFL’
ANNA?“
að hér er engin tilraun gerð til grein-
ingar á þeim pólitísku öflum sem
takast á, né heldur er sett fram her-
stjórnarlist fram í tímann fyrir Iýð-
ræðisjafnaðarmenn að styðjast við
í látlausri baráttu þeirra fyrir lýð-
ræðislegu stjórnarfari og mannrétt-
indum.
Hvað er það sem ég vildi sjá sett
fram í slíku skjali í staðinn? M.a.
eftirfarandi:
Við höfum verið minntir á það
þessa daga í Lima, að þú upprætir
ekki ofbeldi með því að afnema lög-
regluna.
Við eigum að láta það vera hafið
yfir allan vafa, hverjir við erum,
sem tilheyrum alþjóðasambandi
jafnaðarmanna. Og hverjir eru vin-
ir okkar og hverjir eru fjandmenn
okkar.
Við erum alþjóðleg hreyfing
baráttumanna fyrir pólitísku frelsi
og lýðræði — bandamenn hinna
kúguðu, fjandmenn valdbeitingar-
aflanna.
Við hvetjum lýðræðisöflin til
samstarfs um að verja lýðræðið
gegn ásókn ofbeldisafla.
Við erum óhvikulir fjandmenn
fasismans, hvort sem hann birtist
okkur í brúnu gervi eða rauðu.
Við erum lýðræðissinnaðir jafn-
aðarmenn, áTirifamesta friðar-
hreyfing samtímans meðal jarðar-
búa.
Við höfum lagt leið okkar um
hnöttinn þveran og endilangan til
að hittast hér í Líma í Perú til að
árétta trú okkar á grundvallarsjón-
armiðum lýðræðisins og hollustu
okkar við göfugan málstað mann-
réttinda og mannúðarstefnu, sem
sameinar okkur til pólitískra at-
hafna.
„Friðarskilmálar“
„Pax Sovética" eru
ekkert hernaðar-
leyndarmái. Þeir
geta sagt okkur alit
um það í Tallin, Riga
og Vilnius, í Varsjá,
Búkarest og Prag“