Tíminn - 19.07.1967, Blaðsíða 8

MIÐVIKUDAGUR 19. júli 1967.
8
TÍMINN
Maðurinn,
freisis í
var boðberi
rallfóna
Nokkur atriði um ævi og störf Wilsons, Bandaríkjaforseta
' í ævisögu Freuds, eftir Ern
est Jones, en þriðja og sið-
asta bindi þess rits 'kom út
1957, stendiur: „Þegar Freud
dvaldi í Berlín 1930, taldi
bandartíski sendiherrann þar,
W.C. Bullitt, Freud á að sál
kanna Wilson forseta. Þeir
unnu saman að verkinu og úr
þessu varð rit, sem mun koma
út á sínum tíma . . . ég
('heldur Jones áfram) er eini
maðurinn, sem toingað til hef
fengið að sjá þetta toandrit. . .“
Nú er þotta rit að koma út
hjá Weidenfeld og Nictoolson
í London og toafa þegar verið
birtir kaflar úr því, sem vakið
hafa mikið fjaðrafok.
Woodrow Wilson var í lok
fyrri styrjaldar, sá maður sem
stríðstorjáðar þjóðir Evrópu
settu alla von sína á. Hann
, var hin mikla friðardúfa þeirra
missera, maðurinn, sem ætlaði
að skapa þúsund ára friðarríki
og var boðberi réttlætis og
frelsis í augum milljónanna.
Hann toafði aðstæður til þess
að geta framkvæmt eittlhvað
af þeim áætlunum, sem hann
hafði á prjónunum, en virðist
hafa skort þekkingu, víðsýni,
hugrekki og gáfur til þess að
notfæra sér aðstœðurnar, þeg-
ar bezt blós. Bandaríkjamenn
gátu auðveldlega notfært sér
styrkleika sinn eftir styrj
öldina, til þess að koma fram
þeim hugsjónum, sem Wilson
varð svo tíðrætt um, en það
lenti allt í japli, jamli og
fuðri.
f bók þeirra Freuds og
Bullitts, er dregin upp mynd
Wilsons og raktar ástæðurnar
að toegðun hans þessi örlaga-
ríku misseri í stríðslokin.
Freud ritar inngang að bók
inni og segir þar: „Þegar höf
undur setur s aman rit um
sögufræga persónu, reyinir
hann venjulega að fullvissa
lesendur um að hann hafi
reynt að skrifa hlutlægt og
án allra fordóma" og hann
heldur áfram, „ég hlýt þó að
játa, að mér finnst þersóna
þessa Bandaríkjaforseta frem-
ur ógeðfelld, allt frá því' að
hann tók að skipta sér af
evrópskum málefnum og eftir
því se.'n þekking mín á mann
inum jókst, því meira ógeð
fékk og á honum. Atfskipti
hans af erópskum málum urðu
til þess að auka andúð mína því
þau afskipti hans urðu til lít
ilar farsældar.“
Freud rökstyður andúð sína
á þessum manni. Skömmu eft
ir forsetakosningarnar í Banda
ríkjunum vakti einn stuðnings-
manna Wilsons athygli hans á
þjónustUisemi sinni við hann
í kosningunum og baráttu vissra
andstæðinga hans gegn hon-
um. Wilson svaraði: „Guð á
kvað, að ég skyldi verða nœsti
forseti Bandaríkjanma, hvorki
þu, né neinir dauðlegir menn,
hefðu getað komið í veg fyrir
það.“ Maður, sem talar í þess
um dúr og álítur sig vera í
svo nómum tengslum við guð
almáttugan er ekki se.m toeppi-
legastur til þess að stjórna
málefnum dauðlegra manna.
Þrátt fyrir þessa skoðun varð
stuðningur Bandaríkjaforseta
við guð almiáttugan lítið til
þess að auka hróður toins sfð
ar nefnda.
Eitt var það einkenni Wil-
sons, sem Freud hnaut snemma
um, en það var ósktoyggja
hans, sú skoðun hams, að götf
ug áform og tougsjónir flyttu
fjöll og orkuðu mestu til góðs
í mannlegu féíagi. Óskir hans
og vonir, tougsjónir hans og
draumar voru honum meiri
veruleiki en sá veruleiki,
sem eðliiega raunsœtt fólk
byggir. Hann tíðkaði að neita
staðreyndum ef þær stöng-
uðust á við óskir hanis og von-
ir, einnig aðlagaði hann þær
oftlega óskum sínum, ef gjör
legt reyndist. Því reyndi hann
ekki að afla sér þekkingar á
staðreyndum, göfugar tougsjón
ir voru hið ráðandi afl, að
hans dómi. Þegar hann sigldi
til Evrópu með „eilífan frið“
í jakkavasamum, líktist hann
augmlœkni, sem ætlar að gefa
blindum sjón, án þess að
þe'kkja gerð augams og vita
nokkuð um augnauppskurð.
Þessar hugmyndir hans ollu
óráðvendni hans í orði, hann
virtist ekki gera mun á sann-
leik og lygi í samski'ptum
sínum við aðra menn. Síð
fræðin telur lygina neikvæða
og staðreyndir gera hana frá-
leita, en meðferð staðreynda
lá ekki sem bezt fyrir Wilson."
Freud heldur áfram og segir,
að flífl, taugaveiklaðir vesaling
ar og hreinir brjálæðingar
hafi löngum haft mikil átorif
á gang sögunnar og oftast til
hins verra, hann vilji þó ekki
telja Wilson beinlínis brjálað-
an, en hann telur að hann
hafi ekki gert sér grein fyrir
staðreyndum og litfað í eigin
hugarheimi og talið sér trú um
að skoðanir þær og tougmyndir
Wilson, forseti
sem hann var toaldinn af, hefðu
almennt gildi. Þetta gekk svo
langt, að Freud telury að hann
hafi þegar mest reið á, verið
sjúkur og alls óhæfur að valda
því hlutvérki, sem tilviljun
og aðstæður lögðu á hann.
Ástæðurnaf fyrir sálarlegu
á'sigkomuilagi þessa manms rek
ur Frued samkvæmt kenning
um sínum í s'álfræði. Wi'lson
var eini sonurinn í fjölskyld
unni, faðir toans var prestur
og diáði mjög þenman eina son
sinn, móðir Wilsons og systur
hans létu sitt ekki eftir liggja
og hann elst upp við stöðugar
gœlur, presturinn faðir hans
verður Wilson með tíð og tíma
staðgengill guðs almáttugs og
aðdáun kveniþjóðarinnar var
engu minni. Snemma tók að
bera á því að Wilson litli
var kvenlegri en títt er um
drengi á líku reki, og það or-
sakaði andúð hans á föðurnum
sem Freud telur einkenni
flestra drengja á vissu tímatoili
fær ebki beina útrás, héldur
beinist gegn öðrum drengjum.
Þetta kemur síðar fram í fari
Wilsoms, hann átti mjög erfitt
með að þola sér gáfaðri menn,
kaus helzt að hafa í kring um
sig menn, sem hann gat
kennt og sagt til, menn sem
dáðu hann á sama hátt og eftir
lætisiböm eru dóð. Þar sem
þessi frumstæða hvöt, andúð á
föðurnum fær ekki eðlilega út
rás, nær kvenleikinn yfirlhönd-
inni í samskiptum Wilsons og
föður hans, hann tekur að dó
fiöður sinn og tekur hann sér
til fyrirmyndar í flestu. Bréf
þeirra feðga eru nærri því
ótougnanleg, minna einna helzt
á ástanbréf. Smátt og smátt
verður þessi prestmaður og
pater familias, guð í augum
sonarins. Það var margt, sem
studdi að þessu, Wilsion var
heilsuveill og gekk ekki í
barnaskóla, öll fræðsla hams
fyrstu árin, gekk fram af
munnd hins dláða föður, hann
hlustaði á hann lesa borð
bænina með sömu aðdáuninni
og hann drakk í sig orð hans
framsögð á prédikunarstólnum
og fékk aldrei nóg. Þetta prest
lega millistétitarfyrirtorigði,
sem bar alls staðar með sér
sjálfsániæ'gjuful'la vissu um
ágæti stéttar sinnar og upp-
runa, og gekk fram í náð guðs
almáttugs varð í augum Wil-
sons, guð almáttugur, og þeg
ar hann komst sjálfur í þá ein
stöku aðstöðu, sem forseti
Bandaráikjanna í stríðslokin,
að vera litinn sem bjargvætt
ur og von stríðshrjáðra þjóða,
þá meira en hvarflaði að hon-
um, að 'hann, Woodrow Wilson
væri sonur guðs almáttugs,
Jesús Eristur, frelsari og endur
leysari mannanna. Wilson fœr
í beimanfylgju þá fullvissu, að
hafa alizt upp með manni, sem
túlkaði sannleika guðs á hverj
um sunnudegi og við hverja
máltíð og var í Mferni sínu
sönn fyrirmynd í guðs eigin
landi, þetta gat ekki verið
betra. Ailir þeir, sem töfðu
fyrir honum á framabraut
inni, voru varhugaverðir
og slæmir og oft hrein ill-
menni. Wilson kaus að gerast
stjórnmálamaður, áleit, að
hann gæti látið rneira gott af
sér leiða sem sMkur en prestur
Hann var tölugur og bland
aði ræður sínar fögrum
ForsetabústaSurinn í Washington — Hvíta húsið.
merkingarlausum orðum og
og hn'gsjónarvelta á kristi-
legum grundvelli. Auk þessa
sparaði hann ekki að spila á
strengi heimóttarinnar og
væmnisfullar útlistanir á ágæti
þess þjóðfélags, sem hann lifði
L Smekkur hans var mjög lítils
sigldur og evrópskir bættir
og menning var honum fram-
andi, hann var hræddur við
Evrópu og gerði sér aldrei
far um að kynnast evrópskum
toáttum. Hann var þvi allra
manna óheppilegastur til þess
að hafa holl álhrif á ganga mála
í Evrópu á örlagatímum Ver
salasamninganna, enda fékk
hann engu framgengt af hin-
un svonefndu „tfjórtán punkt
um“ sínum, sem hann áleit
að myndu tryggja frelsi og frið
í Eivrópu um ókomin ár. Við
samningatoorðið í Versölum
varð hann að borfast í augu
við og semja við meim, setn
vissu hvað þeir vildu og sem
áttuðu sig á staðreyndum. Það
þýddi lítið fyrir Wilson að
mœla fagurlega og prédika
fyrir Clemenceau og Lloyd
George. Hann lofaði og sveik
og sagði á eftir, að hann hefði
ekkert svikið, hann virtist
alls ekki þegar frá leið, gera
greinarmun á staðreyndum gær
dagsins og óskhyggju dagsins
í dag. Þegar þess var krafiat,
að hann héldi heit sín og
mark væri á fullyrðingum
hans, lagðist hann í rúmið
þjáður af kvefi og uppsölu
og loks kom að því, að hann
gaf'St upp, en þá var hann kom
inn það langt inn í eigin hugar
heim, að hann taldi sig hafa
sigrað í samningaviðræðunum.
Þegar friðarsamningarn
ir voru birtir, gat engum dul-
izt, að Wilson hafði tapað
leiknum, hann hafði þó alla
möguleika á því að móta samn
ingana, Bandaríkin voru 'eina
landið í heiminum, sem var af
lögufært og það mátti segja, að
rEvrópuþjóðirnar lifðu á aðstoð
Bandaríkjanna í stríðslokin.
Wilson gat þvingað fram vilja
sinn, en til þess brast hann
kjark, hann gafst upp en trúði
því sjálfur, að hann hefði
sigrað, þó gerðist það stöku
sinnum, að fötar efinn lét á
sér kræla og þá var allt öðr-
um að kenna, hann Wilson var
misskilinn og krossfestur og
yfirgefinn af fylgismönn
um sínum. Tortryggni hans
jókst, hann þoldi enga, nema
skillitla jábræðut, sem tóku
undir sjálf'smeðirumkunarsón
inn.
Síðustu vikurnar, sem hann
lifði, talaði hann einkum um
föður sinn á himnum og stund
um var erfitt að skilja, hvort
hann ætti við, guð almáttugan
eða prestinn, hinn holdlega
föður Woodrow Wilsons.
(Þýtt og endursagt.)
t
'nmL'
J