Alþýðublaðið - 29.08.1987, Blaðsíða 8

Þrjú af aðalmönnum í indverskri pólitík, eftir heimsstyrjöldina síöari. Til vinstri: „afi“ Jawa-
harlal Nehru, hægra megin Indira Gandhi og í miðju Rajiv Gandhi forsætisráðherra.
Tvísýnt ástand hjá Rajiv Gandhi
Er ættarveldið komið að falli?
Nú stendur Rajiv Gandhi forsætisráðherra Indlands frammi fyrir þeim
stærsta pólitíska vanda, sem hann hefur lent í. Nú eru tvö og hálft ár síð-
an morðið á móður hans gerði það að verkum að hann varö leiðtogi Ind-
lands.
Herskáir Sikhar framan við „Gullna bænahúsið" i Amritsar. Rajiv Gandhi
hefurekki tekistfrekaren móðurhans Indiru Gandhi.að kveðaniðurólguna
meöal Sikhanna.
I indverska Kongressflokknum
hefur lengi verið heift undir kötlun-
um. Upp úr sauð, þegar þrír hátt-
settir flokksmenn voru reknir úr
flokknum og einn í viðbót sagði sig
úr flokknum í mótmælaskyni. Um
svipað leyti missti miðstjórnin eina
fulltrúann frá hinu hernaðarlega
mikilvæga landamæraríki Kashm-
ir, Mufti Mohammcd Sayeed sagði
af sér. Ekki batnaði ástandið þegar
Arun Singh, sem var náinn vinur og
stuðningsmaður forsætisráðherr-
ans sagði af sér. Arun Singh var
mjög virtur sem aðstoðarráðherra.
Mikil hreyfing
Enn halda úrsagnirnar áfram.
Þetta tvísýna ástand er tilkomið
vegna ólgu í stjórnarflokknum, en
er ekki runnið undan rifjum veikrar
stjórnarandstöðu. Spurningunni
um, hvort og hvar finnist annað
leiðtogaefni, svara stjórnarand-
stæðingar með því að benda á, að
undir forustu Rajiv Gandhis hafi
verið stöðugar skærur í Punjab,
ættbálkastríð í Bihar og stríð og
erjur í mörgum héruðum í norður-
hluta landsins, þar eru það erjur
milli trúarfíokka. Spillingar-
hneyksli hefur komið á daginn í
sambandi við vopnakaup frá Sví-
þjóð og Þýskalandi. Sambúð Ind-
lands við Kína, Pakistan og Sri
Lanka er erfiðleikum háð, en þessi
ríki eru nágrannaríki Indlands.
Lykilmaður
Lykilmaðurinn í andófinu er V.P.
Singh, fyrrverandi varnar- og fjár-
málaráðherra. Hann er af lágum
stigum, er ættaður frá smáríkinu
Uttar Pradesh í norður Indlandi.
Þar nýtur hann mikils stuðnings í
þingflokknum. V.P. Singh elur á
kvörtununum um spillingu, hann
hefur komið á þjóðarherferð gegn
fjármálaafbrotum í opinberu lífi.
Meðan V.P. Singh var fjármála-
ráðherra var lögð sérstök áhersla á
að útrýma svartamarkaðsbraski í
Indlandi, en eftir útreikningum
stjórnarinnar skila sér aðeins einn
þriðji hluti skattbærra tekna til
skattheimtunnar. Sagt var að V.P.
Singh hefði gengið of langt í inn-
heimtuaðgerðum sínum. Hann
varð sífellt minna áberandi í stjórn-
inni og nýlega sagði hann sig úr
flokknum.
V.P. Singh hefur fengið annan
mikilvægan stuðningsmann úr
þingflokknum,. sá heitir Arun
Nehru og er mögulegt forsætisráð-
herraefni. Nehru þessi og Rajiv eru
þremenningar og er hann úr „ættar-
veldi“ Nehru fjölskyldunnar. Arun
Nehru er fyrrverandi ráðherra og
sérlegur ráðgjafi Rajivs og þótti sér-
staklega duglegur stjórnmálamað-
ur og hagfræðingur. Þrátt fyrir það
rak Rajiv hann úr stjórninni og
seinna var hann rekinn úr flokkn-
um.
Frjálslyndir múslimar
Arif Mohammed Khan, sem er
múslimi og fyrrverandi ráðherra í
ríkisstjórn Rajivs hafði gengið í lið
með stjórnarandstöðunni og var
vísað úr um svipað leyti. Khan
sagði sig úr ríkisstjórninni í mót-
mælaskyni við lög sem sett voru á
árinu sem leið. Lög þessi fjölluðu
um rétt indverskra kvenna til hjóna-
skilnaða. Khan fannst þessi lög vera
tilhliörun við grundvallarlögmál
Múslima. Með stuðningi Arif Khan
mun stjórnarandstaðan geta fengið
atkvæði miðju- og frjálslyndra
Múslima, sem hingað til hafa verið
traustir stuðningsmenn Kongress-
flokksins. Stuðningur almennings
við stjórnarandstöðuna kemur til
vegna óánægju með síendurtekna
ósigra Rajivs í að leiða flokkinn til
sigurs í mörgum landshlutum. (í
Punjab, Assam, Mizoram, Kerala,
Vestur-Bengal og Haryana.) Að
vísu voru ósigrarnir frekar að kenna
ólýðræðislegum aðferðum þegar
flokksforusta var kosin árið 1972,
en lélegri forustu í flokknum. Rajiv
gerði lítið sem ekkert í því að efna
loforð um kosningu nýrrar flokks-
stjórnar. í þeim loforðum var heitið
að endurskipuleggja og betrum-
bæta flokkinn svo hann næði aftur
þeim háa sessi sem hann hafði í
kringum 1950.
Ekki tókst honum heldur að fá
nægilegan stuðning við þau pólit-
ísku áform sín, að gera Indland að
nútímaþjóðfélagi en þessi áform
virtust ætla að verða til þess að eins-
konar „millistétt“ fór hraðvaxandi.
Sem „pólitísk jómfrú“, gerði Rajiv
margar skyssur, og eftir hverja
þeirra þótti hann koma fram á held-
ur óheflaðan hátt við jafnvel hátt-
setta ráðgjafa og embættismenn.
Því sárari sem forsætisráðherr-
ann varð, virtist hann hverfa meira
til hinna hefðbundnu aðferða Kon-
gressflokksins, þegar valdabaráttan
stjórnaðist aðallega af ættflokka
og trúarlegum sjónarmiðum.
Þrír valkostir
Það er innan þessa ramma sem
forsætisráðherrann starfar nú. í
raun og veru hefur Rajiv þrjá val-
kosti. Hann getur reynt að ná aftur
stuðningi flokksins t.d. með því að
segja af sér sem forustumaður
flokksins og losa sig við vafasama
samstarfsmenn. Þá helst hinn
þekkta kvikmyndaleikara og þing-
mann Amitabb Bachchan, sem er
bendlaður við hneykslið í Bofors
viðskiptunum. Sé Iengra litið gæti
þetta orsakað klofning í flokknum,
eins og skeði árið 1979. Forsætis-
ráðherrann gæti líka haft pólitískt
frumkvæði og reynt að fá aftur
fyrrverandi umráðasvæði Indlands.
Fréttaskýrendur telja ekki útilokað
að til tíðinda geti dregið, í samskipt-
um við Pakistan og Kína, ennfrem-
ur gæti hann breytt sinni pólitík í
líkingu við vinstri sveiflu móður
hans þegar hún, í kringum 1970
stóð höllum fæti. Rajiv gæti líka
dregið sig í hlé jafn snögglega og
hann kom inn í pólitíkina.
Þó tvísýnt sé um forustu lands-
ins, er ekki víst að það snerti ind-
verskt þjóðfélag nema rétt á yfir-
borðinu. í sögu Indlands á síðari
tímum, hafa andstæðurnar á milli
hins mikla valds, sem leiðtogar þess
hafa haft og persónudýrkunar á
þeim annarsvegar og hinsvegar
hvað þjóðin er fljót að aðlagast nýj-
um leiðtoga ef dauðsfall orsakar
leiðtogaskipti. Einn merkasti leið-
togi Indlands fyrr og síðar er Ma-
hatma Gandhi, hann barðist fyrir
réttlæti í þjóðfélaginu. Jawaharlal
Nehru mótaði þróunar og jafnað-
arstefnu í 15 ár. Þegar dóttir hans
Indira varð forsætisráðherra,
reyndi hún meira en nokkur annar
að stjórna bæði flokki og fjölmiðl-
um.
Hið stóra indverska samfélag
sem telur 800 milljónir manns, er
þrautseigt og vant sviptingum í
pólitík. Það líkist að mörgu leyti
ánni heilögu, Ganges. Það er kraft-
mikið og voldugt að sumu leyti en
skiptist eftir duttlungum náttúr-
unnar og eigin krafti.
(Arbeiderbladet)