Alþýðublaðið - 12.04.1988, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 12. apríl 1988
7
UTLÖND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir
GULLIÐ
AFTUR
TIL
NOREGS
Það var ánœgjulegt fyrir ellilífeyrisþegann
Ivar Borg að sjá aftur hluta þess gulls, sem
hann tók þátt í að koma burt frá Noregi
9. apríl 1940. — Á 26 vörubílum, fluttum
við gullið — hver vörubíll flutti sem sam-
svaraði 10 milljónum norskra króna í gullu.
Vörubílarnir voru ekki yfirbyggðir, segir
Ivar Borg, sem á þessum tíma vann í
Norges Bank.
Eins og svo margir aðrir,
minnist Ivar Borg stríðsár-
anna sem hiuta af lifi sínu á
yngri árum. Það er ánægju-
legt fyrir hann, nú næstum
40 árum síðar að sjá aftur
gullið sem hann tók þátt í að
flytja úr landi árið 1940. Ivar
Borg var með í fyrsta áfanga
ferðarinnar til Lillehammer.
Þessi mikilvæga ferö, bjarg-
aði gullinu úr klóm þýska
hernámsliðsins.
Ströng gœsla
Þama er um mikil verð-
mæti að ræða sem Norges
Bank á að gæta og ávaxta,
en ennþá hefur ekki verið
tekin ákvörðun um hvað gera
skuli við gullið.
Ragnhild Lagerlow einn af
bankastjórum Norges Bank,
segir að stranga gæslu verði
að viðhafa, fyrst gullið sé nú
komið til síns heima.
„Ennþá hefur ekki verið
tekin ákvörðun um hvað gera
skuli við gullið, en ég á bágt
með að trúa að það verði
selt. Ég reikna með að verð-
gildi þess minnki ef þaö
verður selt“, segir Lagerlow.
Hún var ein af þeim sem fóru
til Ottawa í desember síðast-
liðnum, í þeim tilgangi að
koma gullinu heim til
Noregs.
„Þetta var spennandi ferða-
lag meðal annars vegna þess
að þeir hjá SAS voru hálfragir
við að flytja gullið í sömu
flugvél og Ólafur konungur
flaug meö frá Kanada. Að
lokum var það þó samþykkt
en þar sem gullfarmurinn
þótti svo dýrmætur, steig
öryggisvörður gullsins fyrst
frá borði, en konungurinn á
eftir“, segir Lagerlow.
Dýrmœtt
Gullið sem nú er komið
aftur heim til Noregs, er talið
vera ákaflega dýrmætt. Það
hlýtur að vera draumur hvers
myntsafnara, að eignast einn
af gullpeningunum, sem voru
til sýnis á dögunum I Norges
Bank, að vísu eingöngu fyrir
fréttamenn.
Eftir þvl sem Arbeider-
bladet hefur komist næst.
verður gullið að hluta, til
sýnis fyrir almenning, bæði
gullstangir og gullmynt.
Það er talið að hver gull-
mynt, tíu og tuttugu n.kr. sé
nú virt á átta þúsund n.kr. I
þeim hluta gullsins, sem
kominn ertil Noregs, er
reiknað með að sé milli 1,3
og 1,5 milljón gullpeningar.
Þetta er að mestum hluta
skandinavisk mynt frá þeim
tíma þegar sameiginleg
myntslátta var I Skandinavíu,
og mun vera frá árunum
1875-1910.
Gullfarminum er skipt i 40
kassa, sem eru samtals 10
tonn á þyngd. Ef miðað er við
verð á gulli í dag en það er
um 93.000 þús. n.kr. kílóið, er
verðmæti myntarinnar um
einn milljarður n.kr. Ef gull-
stangirnar eru taldar með, er
verðmætið um 3,4 milljarðar
n.kr. Myntfræðilegt verðmæti
gullpeninganna, það er að
segja að mati þeirra sem
safna mynt, er talið vera
miklu hærraen gullstang-
anna.
Ákvörðunina um að flytja
gullið frá Noregi, tók Nicolai
Rygg þáverandi bankastjóri í
Norges Bank. Fréttir um þýsk
skip á leið norður á bóginn
höfðu borist og um morgun-
inn, daginn eftir að striðið
var orðið staðreynd, hófust
flutningarnir.
í febrúar 1940 var gerð á
vegum norsku ríkisstjórnar-
innar tillaga um lagabreyt-
ingu, þar sem lagt var til, að
allur gullforðinn yrði í örygg-
isgeymslu erlendis. Áður
hafði þess verið krafist að
Norges Bank heföi 120 millj.
n.kr. í tryggingu. Þetta var
ástæðan fyrir þvi, að ekki var
allt gullið flutt til Bandaríkj-
anna þegar á árunum
1938-1939 þegar gullflutning-
arnir hófust.
49 tonn af „farangri“
Allir vörubílamir fóru frá
Osló 9. apríl og komu til
Lillehammer síðar sama dag.
Það var I þessum hluta flutn-
inganna, sem Ivar Borg tók
þátt í. í útibúi Norges Bank í
Lillehammer var gullið síðan
geymt í tiu daga.
Ljóðskáldið Nordahl Grieg,
sem tók þátt I þessum flutn-
ingum ásamt Einar Gerhard-
sen, kallaði gullfarminn
„þungafarangur". Gullið var
síðan flutt yfir í járnbrautar-
lest og sent áfram til Ándals-
nes 19. apríl.
Þrátt fyrir sprengjuárásir
tókst að skipa út öllu gullinu
og fyrsti farmurinn fór með
skemmtiferðaskipinu „Gala-
thea“ beint frá Ándalsnes til
London.
Stefnt til Bandaríkjanna
Næsti farmur fór frá
Molde, sem þá stóð í Ijósum
logum, með skemmtiferða-
skipinu „Glasgow". Skipið fór
fyrst til Tromsö og þaðan til
Englands. Það var ekki
aðeins gullfarmurinn sem var
dýrmætur um borð í Glas-
gow, því norska rikisstjórnin
og konungurinn voru einnig
með í ferðinni. Það sem eftir
var af gullinu var sent til
Tromsö með bátunum „Alf-
hild“ og „Stölvag". í Tromsö
var gullkistum og kössum
hlaðið um borð í skemmti-
ferðaskipið „Enterprise“, en
fjórar sprengjuárásir voru
gerðar á skipið, áður en það
gat tekið stefnu i átt til
Englands.
Fyrst var gullið sett í
öryggisgeymslu hjá Eng-
landsbanka en I júlí 1940 var
þaö sent til Bandaríkjanna og
Kanada.
Á þessu langa ferðalagi
48.8 tonna af gulli, töpuðust
aðeins 297 tuttugu krónu
(m.kr.) peningar.
Verðmæti 121 milljóna
gamalla norskra gullkróna,
var í júlí 1940 orðið 240
milljónir n.kr.
(Arbeiderbladet.)
Það var sögulegt augna-
blik þegar ívar Borg sá
aftur gömlu gullmynt-
ina, sem var flutt frá
Noregi 9. apríl 1940. Þá
vann hann í Norges
Bank.