Alþýðublaðið - 16.04.1988, Blaðsíða 9

. Laugardagur 16. apríl 1988
9
Stjórnmálaflokkar eru
sem seglskúta fremur
en mótorbátur
Menn þurfa ekki að
hafa neina minni-
máttarkennd út af
þessari jafnaðarstefnu
munaaðila í þjóðfélaginu i
ríkisstjórn.
Það sem einkennir stjórn-
málakerfið er að þú veist ekki
hvaða stefnu þessir flokkar
taka í ákveðnum málum. Það
fer eftir því hvaða aðilar
hringja í flokkinn. Tökum
Sjálfstæðisflokkinn sem
dæmi. Nú fór hann að draga
lappirnar í sýslumannafrum-
varpinu vegna þess að sýslu-
mannagengið hefur hringt i
flokkinn, útvegsmannagengið
hringdi i flokkinn i haust i
Útvegsbankamálinu."
— Hlýtur það ekki að
veikja ríkisstjórn og allt aðrir
menn að stjórna, þegar látið
er undan þrýstingi hags-
munahópa?
„Stjórnkerfið er þvi miður
þannig að það skiptir afar
iitlu máli hvað um það stend-
ur í lögum eða reglugerðum.
Þú verður að fara eftir formúl-
um um kosningarog þvíum-
líkt, en síðan vinnur stjórn-
kerfið ekki eftir neinum leik-
reglum heldur lætur stjórn-
ast af þrýstingi. Stjórnmála-
flokkar eru sem seglskúta
fremuren mótorbátur. Þeir
hrekjast eftir því hvaða tröll
blæs á þá hverju sinni, en
þeir hafa sáralítið eigið vélar-
afl. Vegna þessara einkenna
eru möguleikar fyrir stjórn-
málamenn, sem eru komnir
með fótinn inn í þetta gagn-
virka þrýstikerfi, hvort sem er
í stjórn eða stjórnarand-
stöðu, geta menn komið
ýmsu í gegn. Stundum er það
lán, stundum fyrirgreiðsla í
sambandi við mannaráðning-
ar.
Hér eru fjárakornið engar
reglur um hvernig stjórnkerf-
inu ber að vinna. Hvert mál
verður fyrst sinnar tegundar.
Menn eru alltaf að finna upp
hjólið.“
Allar hreyfingar hafa
áhrif
— Guömundur. Hvers
vegna falla hin nýju frjó
stjórnmálanna dauö og
stjórnmálaflokkar sem hleypa
fersku lofti inn í stjórnmálin
týna allir tölunni?
„Allar hreyfingar hvort sem
eru stórar eða smáar og
hvort sem þær vaka lengur
eða skemur, hafa áhrif. Ymis-
legt sem við sögðum í
Bandalagi jafnaðarmanna á
sínum tíma höfðu Samtök
frjálslyndra og vinstri manna
rætt á svipuðum nótum, t.d.
um fáveidið á íslandi, svo að
ég taki eitt dæmi. Sagan virð-
ist endurtaka sig en í hvert
sinn hefur það sín áhrif, en
það fer eftir kringumstæðum
hversu djúp spor hugsunin
skilur eftir sig. Tökum
Kvennalistann sem dæmi.
Ein meginástæða þess að
hann vakir svona lengi, er aö
það er ekki til stöðugra
landamerki í pólitík en kynja-
munur. Og vegna þess að Is-
lendingar eru eftirbátar ann-
arra í réttindamálum kvenna,
hefur Kvennalistinn þeim
mun meiri möguleika. Jafn-
aðarmannaflokkurinn í
Noregi t.d. fékk snemma kon-
urtil stjórnmálaþátttöku með
þeim árangri að meirihluti
ráðherra í ríkisstjórn Brundt-
lands eru konur. Þetta er
dæmi um að gamlir flokkar
geta hugsað róttækt, og ef
vilji er fyrir hendi geta þeir
hleypt nýju blóði í stjórn-
málaumræðuna.“
— Finnst þér ekki ósigur
að þurfa að hoppa með fersk-
ar hugmyndir inn í hefðbund-
inn flokk eins og gerðist með
þig og fleiri í BJ?
„Það getur vel verið að ég
væri öðruvísi settur persónu-
lega, en ef þú iítur í kringum
þig út frá málefnunum, þá
sérðu að baráttumál okkar
eins og frjálst fiskverð,
bankamálin, kröfur um aukið
þátttökulýðræði sem nú
spretta fram í kjölfar ráð-
hússmálsins, um aðskilnað
dómsvalds og framkvæmda-
valds, um vinnustaðasamn-
inga — og svona gæti ég
áfram talið... Ég er ekki viss
um að þessi mál væru á betri
rekspöl, þó að Bandalag jafn-
aðarmanna héldi þeim til
streitu til að skilja sig að frá
öðrum flokkum.
Það er góður dómur um
framsýni þeirra sem stofnuðu
Bandalag jafnaðarmanna á
sínum tíma, að þessi mál eru
nú í deiglunni, ög segirokkur
að við vorum að tala um
raunverulega pólitík i BJ.“
Um sál og líkama í
flokki
— Hvað finnst þér, Guð-
mundur, sem framkvæmda-
stjóri Alþýðuflokksins brýn-
ast að gera?
„Flokksstarf þarf peninga
og það er merkilegt hvað er
mikill tvískinnungur í sam-
bandi við peninga stjórn-
málaflokka. Allir eru fúsir að
gera ákveðnar kröfur til
þeirra, stjórnmálaflokkur á að
halda fundi, halda uppi
fræðslustarfsemi og gefa út
gögn, halda námskeið, vera í
sambandi við allt og alla —
en þetta má ekki kosta neitt.
Þetta er eins og með velferð-
arkerfið. Þú byggir það ekki
sterkt fyrr en allir greiða rétt-
látan skerf til þess. Það þýðir
ekki að láta eins og stjórn-
málahreyfing kosti ekki neitt.
Þetta hefur verið feimnis-
mál í þjóðfélaginu, en það
þyrfti að setja um þetta
ákveðnar reglur.
Þetta eru líkamlegu þarf-
irnar. En það þarf líka að búa
i haginn fyrir sálina í flokkn-
um. Það verða allir að halda
fullri reisn, en láta ekki and-
stæðingnum um að skilgrein
sig.“
— Flokkurinn hefur víöa
áhrif i dag i bæjarstjórnum.
Þýðir það ekki að margir eru
að boða fagnaðarerindiö?
„Það er vist að það er tugir
manna í starfi á stöðum eins
og í Keflavík, þar sem flokk-
urinn er í meirihluta. Þarna
fer fram geysimikið pólitískt
starf, sem ekki kemur upp á
borð á flokkskontór lands-
flokksins. Og svona er þetta
víða út um land.
Ég held hins vegar að okk-
ur hafi ekki tekist að sinna
sem skyldi þeim þörfum sem
fylgja því að flokkur verður
skyndilega ríkisstjórnarflokk-
ur.“
Eftir að ná sáttum við
landið
— Líffræðingur í hlutverki
framkvæmdastjóra. Finnst
þér ekki umræðan stundum
fullmikið á hráum efnahags-
nótum?
„Jú, vissulega. Umræðan
um pólitík er dálitið skekkt af
því að hún er næstum því
alltaf um efnahagsmál. Að
sumu leyti er það eðlilegt,
því að þjóðin er alltaf á
hausnum og efnahagsmálin
eru þannig að það er alveg
að kvikna i.
Umhverfismál hafa t.d. set-
ið á hakanum. Sumir segja
að ekki verði hægt að leysa
umhverfismálin fyrren við
höfum efni á því, en það er
rangt. Við verðum að vita
hvernig við ætlum að hegða
okkur, þegar við teljum okkur
hafa efni á því. Það er eins
gott fyrir umhverfismálin að
ekki eru til peningar til að
setja í þau, því að ef mönn-
um dytti skyndilega í hug að
verja miklum fjármunum í
þau mál, kæmi ýmislegt í
Ijós.
Þá kæmi til dæmis í Ijós
að það er ekkert stjórnkerfi
til. Það e'r óuppgert hver á að
hafa forystu í þessum mála-
flokki. Og það er eftir að ná
sáttum við landið, — milli
sauðkindarinnar, kjötfjallsins
og ríkissjóðs."
Ekki gott, ef
Steingrímur tínir blómin
— Þú segir Guömundur
aö Alþýðuflokkurinn sé
ábyrgur flokkur, en hafa
flokkar eins og hann svarað
spurningu eins og þeirri hvað
komi í veg fyrir að hægt sé
að hækka verulega lágmarks-
launin?
„Þessari spurningu hefur
verið svarað, en fólk hefur
ekki sætt sig við svörin. Ef
við hækkum laun hjá hinu
opinbera, verðum við hækka
skatta eða skera niður á öðr-
um sviðum opinbers rekstrar,
og um hvorugt er pólitisk
samstaða. Þegar kemur að
öðrum greinum atvinnulifsins
en opinbera geiranum, kom-
um við að grunmdvallar-
spurningu: Á rikisvaldið að
hlutast til um hlutaskiptin
eða á það að gerast í frjáls-
um samningum. Og þá kom-
um við að frelsi og sjálfstæði
verkalýðshreyfingarinnar.
Það er líka meira en að
segja það að lögbinda lág-
markslaun. Sumir telja að
lögbinding muni beinlínis
leiða til launalækkunar,
vegna bess að skilgreinum
við lágmarkslaun til fram-
færslu er hætt við að önnur
laun færist niður á sama
þlan, vegna þess einfaldlega
aö minnstu laun eru þar með
talin næg til framfærslu.
Þeir, sem tala hæst um
lögbindingu lágmarkslauna,
verða að svara spurningunni
um það hvort þeir eru tilbúnir
að setja líka lög um launabil
o.fl. sem nauðsynlega fylgir."
— Er ekki hætta á að hinn
„ábyrgi“ flokkur missi skraut-
fjaðrirnar i stjórnarsamstarfi
núna eins og forðum, þegar
hann hrökklaðist út úr við-
reisnarstjórninni og mátti
þola eyöimerkurgöngu í
fjölda ára?
„Það verður hið pólitíska
viðfangsefni næstu ára að
láta ekki þá sem hoppa í
kringum okkur tína þau blóm
sem við höldum að geti
sprottið úr þeim pólitíska
jarðvegi sem Alþýðuflokkur-
inn plægir nú.
Það er ekki nóg að vonast
til þess að „bráðum komi
betri tíð með blóm í haga", ef
Steingrímur eða aðrir tína
blómin."