Alþýðublaðið - 30.04.1988, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 30. apríl 1988
„Gott og blessað að fá
hingað ferðamenn, en
hversu marga fætur og
hversu mörg hjól þolir
(sland?“
Margir einstaklingar hafa lagt hönd á plóginn við að leysa mesta
umhverfisvandamál þjóðarinnar, gróðureyðsluna. Hér er gróðursett í
skógræktarstöð rikisins í Kollafiröi 1987.
„Bílhræ liggja út um
land allt og við -
skóglausasta þjóð í
heimi - hendum 15
þúsund tonnum af
pappírsúrgangi á ári.“
Punktar úr stefnuskrá
núverandi ríkisstjórnar
um umhverfismál
engin von til þess aö sigur
vinnist í þessu máli fyrr en
gengið hefur veriö frá því
hvar beit eigi sér stað í land-
inu og tekin upþ beitarstjórn-
un. Nú á undanförnum árum
hefur þetta verið að færast í
betra horf meðal annars
vegna þess að sauðfjáreign
landsmanna hefur farið
minnkandi vegna sölutregðu
á kindakjöti heima og erlend-
'8. . ^
A móti hefur komið að
hrossum hefur fjölgað óhóf-
lega og þau eru nú talin nýta
jafn mikinn gróður á beit
eins og sauðfé gerir. En það
þarf að taka betur á þessum
málum sem varða beitar-
stjórnun. Koma henni í það
horf að landið sé nýtt sam-
kvæmt ástandi og beitarþoli
á hverju svæði og ekki um-
fram það. Þetta verður ekki
hægt nema með miklum
girðingarframkvæmdum svo
hægt verði að hafa hemil á
ferðum búfjárins.
Reynsla Ný-Sjálendinga
Svipuð vandamál; gróður-
eyðingar og uppblástur komu
upp á Nýja-Sjálandi fyrir
nokkrum áratugum vegna
þess að þar var orðið allt of
mikið beitarálag. Ný-Sjálend-
ingum hefur nú tekist að
snúa vörn i sókn með ýmsum
hætti en þeir telja að engin
ein aðgerð hafi haft jafn af-
gerandi þýðingu í þessum
efnum eins og einmitt þetta,
að taka upp stranga beitar-
stjórnun og nánast binda
endi á lausagöngu búfjárins.
Það er Ijóst að það þarf að
veita miklu meira fjármagni
til landgræðslumála heldur
en núna er gert og m.a. að
gera búfjáreigendum mögu-
legt að girða af lönd sín. Það
þarf að gera heildaráætlun
um.hinar fjölþættu aðgerðir
sem þörf er á í þessu máli og
fylgja henni síðan eftir. Þetta
gerðu þeir Ný-Sjálendingar í
upphafi sinnar baráttu og
það bar þann árangur að á
fjórum, fimm áratugum hefur
þeim tekist að snúa vörn í
sókn. Alveg eins á okkur að
takast það.
Spurningunni hvernig gróð-
ur landsins ætti að vera í dag
ef allt væri með felldu má
svara á þann veg, að loftslag
nú er ekki svo frábrugðið því
sem var við upphaf landnáms
að það má ætla að hið
náttúrulega gróðurfar, það
gróðurfar sem væri nú í land-
inu ef það hefði ekki orðið
fyrir neinni röskun og hér
byggi enginn, að það væri
með svipuðum hætti og það
var þá og var gróflega lýst
hér áður, það er að segja
skógur og kjarr á láglendi og
heildar gróðurþekja á land-
inu tvisvar, þrisvar sinnum
meira en nú er. En við mynd-
um nú ekki vilja óska eftir
slíku gróðurfari nema á
vissum hlutum landsins. Við
gerum aðrar kröfurti! iand-
nytja við þurfum að nýta
landið til landbúnaðarfram-
leiðslu, undir þéttbýli, vegi
og alla þá starfsemi sem nú-
tíma þjóðfélag býður upp á. í
rauninni ættu landgæðin I
dag að geta verið meiri vegna
þess aö það hafa verið fluttar
inn og reyndar hér ýmsar
tegundir plantna, bæði nytja-,
trjáa og annarra sem auðga
flóruna gera hana fjölbreytt-
ari og verömætari. Það er
kominn til sögunnar áburður
sem eykur uppskeru landsins
og með kynbótum og úr-
vali plantna miðar að
sama marki. En við eigum
langa leiö að því marki að
endurheimta það gróðurlendi
og þau landgæði sem voru
hér áður fyrr. Fyrst þarf að
stöðva þá eyðingu sem á sér
stað í landinu og síðan hefja
landvinningana.
Það er hægt að flýta fyrir
þeim á ýmsan hátt með
tækni og kunnáttu sem nú er
fyrir hendi en að miklu leyti
Rikisstjórnin mun sam-
ræma aðgerðir stjórnvalda að
umhverfisvernd og mengun-
arvörnum, meðal annars með
eftirfarandi hætti:
• Sett verði almenn lög um
umhverfismál og samræm-
ing þeirra falin einu ráðu-
neyti.
• Gerð verði áætiun um nýt-
ingu landsins sem miði aó
því að endurheimta, varð-
veita og nýta landgæðin á
hagkvæman hátt.
• Ríkisjarðir verði nýttartil
útivistar, skógræktar og
orlofsdvalar fyrir almenning
þar sem þvi verður við kom-
ið.
• Skógrækt, landgræðsla og
gróðurvernd verði aukin í
samvinnu ríkis, sveitarfé-
laga og frjálsra samtaka.
• Umhverfisáhrif atvinnufyrir-
tækja, svo sem í fiskeldi,
verði könnuð og reglur
settar til þess aö koma i
veg fyrir mengun frá þeim.
• Við skipulag feróamála
verði þess gætt að hlífa
viðkvæmum landssvæðum
svo að komið verði í veg
fyrir umhverfisspjöll.
• Fræðsla um náttúruvernd
og umhverfismál verði auk-
in.
• Eftirlit með losun hættu-
legra efna verði bætt.
• Athugaö verði hvernig auka
megi endurvinnslu á úr-
gangi.
• Strangara eftirlit verði haft
með efnanotkun við mat-
vælaframleiðslu og í inn-
fluttri neysluvöru.
verður að byggja það á
endurreisn og þá endurheimt
á því að landið grói upp af
sjálfu sér, að gróðurinn þró-
ist af sjálfu sér. Það verður of
dýrt og við ráðum ekki við
það að græöa upp nema tak-
mörkuð landssvæði með
tæknilegum þætti eins og
áburðargjöf, skógplöntun
o.s.frv. Af þessum ástæðum
er svo gífurlega mikið verk
að gera heildaráætlun um
landnýtingu og það má ekki
dragast öllu lengur. Einmitt
núna þegar landbúnaðarfram-
leiðslan hefurdregist svona
mikið saman á að nota tæki-
færið, þvi að þeir tímar koma
áður en langt um liður að við
þurfum að fjölga búfé I land-
inu aftur þó ekki væri til
annars en að viðhalda eigin
þörf fyrir þær landbúnaðar-
afurðir sem hér er hægt að
framleiða og þá eigum við að
vera tilbúin með slfka áætlun
og fara eftir henni.“
— Erum við þá komin i
tímaþröng?
„Því lengur sem við bíðum
fara auðvitað fleiri svæði í
eyði og þegar uppblástur er
kominn á ákveðið stig er ekki
hægt að stöðva hann. Mikið
af því landi sem nú er að
blása er á þessum mörkum
og ef við bíðum mikiö lengur
komast fleiri svæði á þetta
örvæntingarstig og þeim
verður þá ekki bjargað. Þetta
svarar að hluta til spurning-
unni.“
Ágangur ferðamanna
— Nú hefurðu talað um
beitarþol lands og ágang bú-
fjár en hvað um ágang ferða-
manna?
„Það hefur verið lagt mikið
kapp á það undanfarin ár aö
fá sem flesta ferðamenn til
landsins og það er náttúrlega
hagsmunamál þjóðarinnar að
gera atvinnulíf fjölbreyttara í
landinu og þar á meðal hagn-
ast af ferðaþjónustu. Þessi
viðleitni hefur borið mikinn
árangur og það hefur oröiö
mikil aukning í fjölda ferða-
manna hingað á hverju ári
eins og allir vita og hún hefur
jafnvel orðið meiri en menn
hafa áætlað. Nýlega las ég
að talið væri að árið 1992
myndi tala ferðamanna hing-
að til Islands ná 250 þúsund-
um á ári eða svipuðum fjölda
og svarar til okkar íslendinga.
Langflestir ferðamennirnir
koma á svipuðum tíma yfir
sumarið og ofan á þetta bæt-
ist allur sá fjöldi íslendinga
sem náttúrlegaog góðu heilli
leggur land undir fót til að
skoða landið sitt. Og það er
nokkuð síðan menn fóru að
leiða að því hugann hvað
landið þyldi raunverulega
marga ferðamenn, hversu
margar fætur og hversu
marga bíla þetta viðkvæma
land okkar þolir. Það má líta
þetta sömu augum og beitar-
álag og búfjárfjölda á land-
inu. Það þolir ekki heldur
nema ákveðið álag af völdum
ferðamanna vegna þess hve
náttúra þess er viðkvæm.
Gróðurinn er nefnilega ekki
eingungis viðkvæmur fyrir
beit heldur einnig fyrir traðki.
Það er staðreynd sem varð
Ijós fyrir talsvert löngu aö
margir af fallegustu ferða-
mannastöðunum hér á landi
eru í hættu vegna of mikils
ágangs ferðamanna og farar-
tækja þeirra. Það er ekki
aðeins að fjöldinn sem kem-
ur inn í landi sé hömlulaus
heldur er of lítið gert i því að
hafa hendur í bagga með
hvert þeir fara og hvernig þeir
fara með landið. Vissir staðir
eru eftirsóttari en aðrir og
þangað fara ferðamenn en
önnur svæði sem okkur sýn-
ast jafn falleg og eftirsóknar-
verð eru lítið heimsótt nema
af íslendingum. Margir af eft-
irsóttustu stöðunum eru
einmitt á hálendi landsins
þar sem náttúrufar er
viðkvæmara en á láglendi.
Það má nefna Þórsmörk,
Hveravelli, Landmannalaugar,
Herðubreiðarlindir o.s.frv. og
það sem er annað verra er að
það er erfiðara að fylgjast
með ferðum manna um há-
lendi en láglendi.
— Á þá að setja ítölu á
ferðamenn?
„Það er alveg til i dæminu
og er gert víða um heim að
takmarka aðgang manna að
vissum svæðum t.d. þjóð-
görðum og ég sé ekki annað
en það þurfi að fara að gera
það einnig hér. Það er erfitt
að segja ferðamönnum og
skipa þeim fyrir hvert þeir
eiga að fara og hvert ekki,
það er hægt að vissu marki,
en það er hægt að laða
ferðamenn að svæöum meö
fræðslu. Og með innlendum
hópferðum ætti að vera unnt
að beina meira á ný svæði en
gert hefur verið hingað til. En
þess hefur gætt allt of lítið
að bæta þessa þjónustu um
landið. í fyrsta lagi vegna
þess að það er varið allt of
litlu fjármagni til feröamála
og hlutfallslega mikið af því
fé sem til þeirra er varið fer í
að kynna Island sem ferða-
mannaland erlendis. Það er
tekið þannig á málum að það
eru byggð hótel hvert á fætur
öðru og mann fer að undra
hvernig þau geti staöið undir
sér en sú hliðin sem snýr að
því að hlífa landinu, að beina
ferðamönnum á nýjar slóðir
sem betur þola álagið og sú
viðleitni að bæta umgengni
um landið almennt er van-
rækt. Það er eins og við ætl-
um að reyna að fá sem mest-
an ágóða út úr ferðaþjónust-
unni með sem minnstum til-
kostnaði. Það verður eins og
fyrri daginn á kostnað lands-
ins.
Þessi mál verður að fara að
taka föstum tökum og gera
um þau heildaráætlun sem
verður fylgt eftir eins og
áætlunum um nýtingu lands-
ins til beitar og til land-
græðslunnar sem framar er
getið.
Mér skifst að samkvæmt
lögum eigi Ferðamálaráð að
fá 10% af tekjum fríhafnar-
innar í Keflavík og að noti
beri þá peninga til að bæta
aðstöðu ferðamanna á ís-
landi m.a. þessi upphæð
myndi nema tugum milljóna
króna á ári en ráðið mun ekki
fá nema brot af þessari upp-
hæð og mikill hlutj hennar
fer til kynningar á íslandi
erlendis. í þessu sambandi
má líka minna á Náttúru-
verndarráð sem lögum
samkvæmt á m.a. að stuðla
að samskiptum manns og
náttúru þannig að ekki spill-
ist að óþörfu líf eða land né
mengi sjó, vatn eða andrúms-
loft.
Til að sinna þessu ekki
ómerka hlutverki hefur Nátt-
úruverndarráð á fjárlögum
um 16 milljónir króna þetta ár
auk um 9 milljóna kr. sem
fara gagngert til rannsókna á
lífrlki Mývatns. Um þetta þarf
ekki að hafa öllu fleiri orð.“
Hendum 15 þúsund
tonnum af pappír á ári
— Hvernig stöndum við
okkur i umhirðu landsins og
hvað um úrgangsefni sem
hér falla til árlega?
„Ég held að það megi
segja að við göngum á ýms-
an hátt betur um landið en
hér áður fyrr hvað það varðar
að maður verður ekki eins var
við drasl eftir ferðamenn á
víðavangi. Þarna hefur áróð-
urinn borið árangur. Hvað
varðar úrgangsefni sem falla
til hér á landi þá held ég að
lítil sem engin endurvinnsla
eigi sér stað hér á land og
viö íslendingar virðumst ákaf-
lega lítið hugsandi eða með-
vituð um þau verðmæti sem í
þeim liggja. Miðað við íbúa-
fjölda eru bílar að verða fleiri
á íslandi en i nokkru öðru