Alþýðublaðið - 21.12.1988, Blaðsíða 12

12
Miðvikudagur 21. desember 1988
Samkeppnin í matvörusölu er
FYRST OG FREIHST
segir Þröstur Ólafs-
son stjórnarformað-
ur KRON og segir
kerfið hliðhollt
gjaldþrota kaup-
mönnum.
Eftir
Önnu Kristine Magnúsdóttur
Mynd Magnús Reynir.
Þegar KRON opnaði fyrstu
kjörbúð í Evrópu fyrir fjörutíu
árum voru íslendingar ekkert
hrifnir. Fólki fannst að í versl-
un ætti að afgreiða menn, —
ekki aö þeir afgreiddu sig
sjálfir. Kjörbúðir voru algeng-
ur verslunarmáti í Banda-
ríkjunum á þessum tíma, en
vegna striðsins hafði þessi
nýjung ekki borist til Evrópu.
Þáverandi framkvæmdarstjóri
KRON, Jens Figved, hafði
kynnst kjörbúöum í Banda-
ríkjunum og fannst tilvalið að
gera einhverja verslun KRON
að kjörbúð. Verslunin náði
hins vegar aldrei þeim vin-
sældum sem þurfti og þegar
fór að harðna á dalnum upp
úr 1950, var versluninni breytt
aftur. Fimm árum síðar ruddu
kjörbúðir sér til rúms hér á
landi.
STÓRVELDI Á
STRÍÐSÁRUNUM
Þröstur Ólafsson, stjórnar-
formaður KRON, segir þetta
kannski dæmi þess að hægt
sé að fara illa á of mikilli
framsýni: „Mig minnir að
þetta hafi verið kölluð „sjálf-
tökubúö" og íslendingar tóku
þessari nýjung ekki alltof vel.
Kjörbúðir urðu siðan vinsæl-
ar eftir 1955 og eitthvað fram
yfir 1960 þegar stórmarkaðs-
tlmabilið hófst, fyrst með
Hagkaup, sfðan Vörumarkað-
inum og Stórmarkaðinum í
Kópavogi, sem KRON rak þá.
Upp úr 1980 hófst siðan enn
eitt skeiðið þegar KRON opn-
aði Miklagarð. Þá vorum við
komin upp úr stórmarkaðs-
tímabilinu yfir í miklu stærri
verslanir með fjölbreyttara úr-
val en áður hafði þekkst.
Andsvarið við Miklagarði var
svo Kringlan."
KRON var stofnað árið
1937 af Pöntunarfélagi verka-
manna og Kaupfélagi Reykja-
vlkur og nágrennis, sem var
hefðbundið samvinnufélag.
Þessi félög runnu saman í
KRON sem var mikið stór-
veldi á stríðsárunum og fram
yfirstríð. Félagssvæði KRON
náöi á þeim tíma nánast yfir
landnám Ingólfs, suður í
Keflavík og upp í Mosfells-
sveit-, Gullbringu- og Kjósar-
sýslu, ásamt Reykjavík og
Hafnarfirði. „Hlutverk þessa
félagsskapar — sem raun-
verulega enginn á nema hann
sjálfur og þeir sem versla við
— hann er ennþá sá sami og
í upphafi: að útvega vörur og
dreifa þeim á sanngjörnu
verði“ segir Þröstur. „Vel-
gengni verslana KRON er
mjög háð því hvernig kaup-
máttarþróun hins almenna
launamanns er háttað. Ef
hann hefur góðan kaupmátt
gengur vel hjá okkur, en ef
kaupmáttur hans er lélegur
harðnar á dalnum hjá okkur.
Viðskiptavinir KRON eru
fyrst og fremst fjölskyldur
hinna almennu launamanna á
Stór Reykjavíkursvæðinu."
KRON hefur látið hendur
standa fram úr ermum á síð-
ustu árum eftir lægð I nokkur
ár: „Þegar Mikligarður var
opnaður árið 1983, var opnuð
stærsta verslun á íslandi.
Mikligarður er ennþá sú
verslun sem hefur hvað mest
gólfrými ein og sér, og þar er
boöið upp á nánast allt.
Næsta skref hjá KRON var
að kaupa Viði í Mjóddinni
árið 1986 af Víðisbræðrum
og opna þar Kaupstað í
Mjódd. Þriðja átakið var að
sameinast Kaupfélagi Hafn-
firðinga síöastliðin áramót
og núna erum við að sam-
eina rekstur KRON og
Miklagarðs.
Þá keypti KRON rekstur JL
hússins og opnaði þar Mikla-
garð vestur I bæ fyrir
skömmu. Með vorinu ráðger-
um við að opna Habitat versi-
un í Miklagarði og auka þar
með úrvalið. Að auki rekur
KRON hverfaverslanir vítt og
breitt um borgina."
Aðspurður um hvað ávinn-
ist með því að sameina rekst-
ur KRON og Miklagarðs, seg-
ir Þröstur að Mikligarður hafi
annað eignaform en KRON,
og hafi verið rekinn sem
sjálfstætt, óháð fyrirtæki
þangað til í haust: „Samein-
ingin hefur þann kost í för
með sér, að þegar hún er um
garð gengin, á að vera hægt
að spara verulega i yfirbygg-
ingu og kostnaði á henni,
auk þess sem viö náum betri
tökum á innkaupum með því
að láta sama aðilann kaupa
inn. Við erum að gera allt
sem hægt er til hagræðingar
og koma vörunni sem allra
ódýrast frá okkur. Sameining-
in er þegar farin að skila
árangri."
GJALDÞROT GERT AD
ATVINNUGREIN
Samkeppnin er hörð milli
verslana í Reykjavík og Mikli-
garður og Kaupstaður í
Mjódd hafa ekki farið var-
hluta af henni. Að sögn
Þrastar eru þeir sem búa í
námunda við Kaupstað
helstu viðskiptavinir verslun-
arinnar, en i Miklagarði hefur
ekki verið reynt að hverfa-
skipta viðskiptavinum þvi
Ijóst er að þeir koma hvaðan-
æva að, ekki slst utan af
landi. Hann segir augljóst að
samkeppnin sé gífurlega
hörð á sumum sviðum:
„Menn eru að bjóða til sölu
vöru sem nær ekki kostnað-
arverði" segir hann. „Það er
auðvitað mjög alvarlegt fyrir
það fólk sem lifir á verslun,
þegar menn eru farnir að
stunda það að lifa á gjald-
þrotum. Menn taka þessari
atvinnugrein ekki sem alvöru
atvinnugrein nema reka fyrir-
tækin þannig að þau beri sig.
Með því að bjóða vöru sem
er langt undir kostnaðarverði
eru menn að tæla til sín við-
skiptavini og þessi viðskipti
tíðkast næreingöngu í mat-
vörusölu. Yfirleitt hafa allir
þessir aðilar lent í skúffu hjá
fógeta, en kerfið er það hlið-
hollt þessum náungum að
þeir geta skilið eftir sig
hundruð milljón króna skuld-
ir, risið strax upp aftur og
byrjað á nýjum stað eins og
ekkert hafi í skorist. Þar
halda þeir áfram sama leikn-
um og gera auðvitað öllum
erfitt fyrir með þessum leik-
araskap. Samkeppnin i mat-
vörusölu er því fyrst og
fremst í sambandi við þessa
ævintýramenn sem bjóða
matvöru langt undir kostnað-
arverði og eru farnir að gera
gjaldþrot að atvinnugrein.
Það er enginn vandi að bjóða
vöru til sölu á lágu verði, ef
það er einhver þriðji aðili
sem vill borga fyrir mis-
muninn á kostnaðinum og
þvi verði sem seljandi fær
fyrir vöruna.“
....ÞÁ HLJÓTA BÁDIR
AÐ TAPA“
Þröstur segir samkeppni
um sérvöru vera einna harð-
asta frá Kringlunni: „Þar eru
saman komnar undir einu
þaki, óháðar veðri og vindum,
fjöldi smávöruverslana sem
bjóða nánast allt milli himins
og jarðar, svo og stór, almenn
vöruverslun ávegum Hag-
kaups, Þetta gerir erfitt fyrir f
sölu á sérvöru, fyrir utan þá
samkeppni sem er erfið fyrir
allar verslanir: útflutning á
verslun til Glasgow og
London. Mér finnst hafa orð-
ið mikil breyting í verslun á
fatnaði upp á síðkastið, hvort
sem það er vegna þess að
menn eru að færa sig meira
yfir í merkjavöru eða kaupa
fatnaðinn erlendis. Fleiri þús-
und manns hafa farið í þess-
ar dagsferðir sem boðið er
upp á, svo það er auðvitað
fljótt að koma niður á verslun
í landinu. Kannski er þetta
eitthvaö sem fylgir því að
opna landamærin og ein-
hvern tíma hlýtur það þá að
jafna sig. Við erum fjarri þvi
að vera samkeppnishæfir viö
Oxford Street f London, og ef
samkeppnin verður Mikligarð-
ur/Hagkaup á móti Oxford
Street, — þá hljóta báðir að
tapa.“
SAMDRÁTTUR í TEKJUM
ALMENNA LAUNAMANNSINS
Samdrátturinn margum-
ræddi hefur ekki komið niður
á sölu matvöru í verslunum
KRON „þvert á móti“ segir
Þröstur. „Mér sýnist einna
helst vera tilfærsla á sérvöru
og það sama virðist vera að
gerast núna og á þessum
tíma í fyrra þegar tollabreyt-
ingar voru boðaðar. Þær rugl-
uðu innkaupamynstrinu og
nú virðist fólk farið að kaupa
vörur sem það óttast að muni
hækka eftir áramótin, raf-
magnstæki og stærri tæki.“
Þröstur segist ekki hafa orð-
ið var við að kortanotkun háfi
færst verulega f vöxt og seg-
ist fremur vera undrandi á því
hversu mikið jafnvægi sé
komið í kortanotkun: „Hins
vegar tel ég mig hafa orðið
varan við að það sé meiri
samdráttur f tekjum hjá al-
mennu launafólki og meiri
skerðing á kaupmætti hjá
þeim heldur en því fólki sem
verslar í dýrari búðum. Þegar
kaupmáttur hins almenna
launamanns lækkar kemur
það kannski meira niður á
okkur en öðrum, þvf eins og
ég sagði áður er það fyrst og
fremst hinn almenni launa-
maður sem er tryggasti við-
skiptavinur KRON verslan-
anna.“