Alþýðublaðið - 17.01.1989, Qupperneq 5

Þriðjudagur 17. janúar 1989
5
Bandarísk byggðabróun
DREIFBYLISBUAR
ÓTTAST FLÓTTA
TIL BORGANNA
Seðlabanka yrði falið að fresta afborgunum af lánum Framleiðnisjóðs, svo sjóðurinn geti greitt framlög
til búháttabreytinga að fullu á þessu ári. Þar með gætu refabændur snúið sér óhikað að minkarækt, sem
um þessar mundir er talin mun arðvænlegri.
Landbúnaðarráðherra vill
tugmilljóna björgunaraðgerð
I sveitum landsins er
stefnt að því að fækka lög-
býlum, bæði til að draga úr
umframframleiðslu búvöru
og til að auka hagkvæmni í
framleiðslu, þannig að þeir
sem stunda búskap geti gert
það með bættri afkomu í
framtíðinni.
En fækkun í sveitum er
ekki einangrað vandamál.
Hún hefur líka í för með sér
röskun í þorpum og þéttbýl-
iskjörnum þar sem þjónustu-
greinarvið landbúnaðinn
hafa orðið atvinnuundirstaða.
Menn hafa víða áhyggjur af
þessu.
Landbúnaðarnefnd öld-
ungadeilar bandaríska þings-
ins lét fyrir mánuði gera
skyndikönnun á viðhorfum
fólks í dreifbýli til þeirrar
byggðaröskunar sem þar á
sér stað engu síður en annar-
staðar í iðnríkjum Vestur-
landa.
Niðurstöður urðu meðal
annars þær að þrír fjórðu
þeirra sem búa í dreifbýli
telja laun sín myndu hækka
við að flytja í borg. Meira en
helmingur telur stjórnvöld
ekki sinna vandamálum dreif-
býlis, þrír af hverjum tiu
reikna með að einhver úr fjöl-
skyldunni sé i þann mund að
fara að flytja að heiman, til
borgar eða stórbæjan og
60% óttast að lífsmáti þeirra
muni brátt heyra sögunni til.
59 milljónir Bandaríkja-
manna búa í því sem telst
dreifbýli. Það jafngildir ná-
kvæmlega 59 þúsund íslend-
ingum miðað við fólksfjölda.
Á árunum 1985 og 86 fluttu
tvær og hálf milljón manna
úr sveitum til bæja og borga,
tveir þriðju þeirra fólk undir
þritugu.
Það er yngra fólkið, sem
helst leitar til borganna og
það hæfileikakríkasta. Vegna
þurrkanna siðastliðið sumar
og afleitrar efnahagsstöðu er
óttast að áframhald verði á
þessum atgervisflótta, og
svo virðist af könnunum að
dæma, að hlutur dreifbýlisins
fari versnandi að ýmsu öðru
leyti.
Atvinnuleysi er 50 prósent-
um hærra hlutfallslega í
dreifbýli en þéttbýli, og hefur
tífaldast á aðeins sex árum.
Og ekki bara það, geðheil-
brigðið er líka í hættu.
Nýgerð könnun, sem gerð
var I Nebraska, leiðir í Ijós að
fólk í sveitum, sem bjó við
hlutfallslega fæst geðræn
vandamál árið 1981, átti við
flest slík vandamál að stríða
aðeins fimm árum síðar.
Könnun, sem gerð var I
Norður-Karólínu-fylki sýndi
að áfengisvandi var orðinn
stórum útbreiddari í sveitum
en borgum, en fyrir fárum ár-
um var þessu öfugt variö. Og
enn ein könnunin, gerð í af-
skekktum sveitahéruöum í
Minnesota-fylki leiddi í Ijós
að þar höfðu þrír af hverjum
hundrað unglingum reynt að
svipta sig lífi síðastliðna
mánuði.
Landsmeðaltalið var tveir
af hverjum þúsund. Sem er
reyndar þegar allt of hátt. í
Colorado var gerð félagsleg
könnun af þessu tagi í sveita-
héruðum fylkisins, og þar
kom i Ijós að veruleg aukning
hafði orðið á tilfelum þung-
lyndis, áfengissýki, kynferðis-
legrar misnotkunar barna,
þunglyndis barna og ungl-
inga og læknar sögðu að
þunglyndi fólks í sveitum
færðist óhugnanlega í vöxt.
Steingrímur J. Sigfússon
landbúnaöarráðherra hefur
lagt til i rikisstjórninni, að út-
vegaðar verði 67 milljónir
króna til verðjöfnunar i loð-
dýrarækt, i gegnum fóður-
verð, hiiðstætt og gert hefur
veriö vegna Verðjöfnunar-
sjóðs fiskiðnaðarins. Þá verði
allt að 70 milljónum króna
varið til sérstakrar endur-
skipulagningar á fjárhag og
rekstri þeirra loödýrabúa sem
raunhæft þyki að haldið get-
ið áfram rekstri að loknum
slíkum aðgerðum. Tillögur
landbúnaðarráðherra fela
ennfremur í sér margháttaðar
„reddingar“ og skuldbreyt-
ingar í gegnum sjóðakerfi
landbúnaðarins.
Staða loðdýraræktarinnar
hefur verið til umfjöllunar
stjórnvalda um nokkurt skeið,
en talið er að gjaldþrot blasi
við tugum búa ef ekkert verð-
ur að gert. Gjaldþrot í grein-
inni myndi þýða stórtap á
fjármunum Stofnlánadeildar
og Byggðastofnunar. Fram að
þessu hafa bændur fengið
lítil svör, önnur en þau að
málin séu til skoðunar.
VERÐJÖFNUNARSJÓÐUR
LOÐDÝRADRÆKTARINNAR
Milljónirnar 67 sem Stein-
grímur vill útvega til verðjöfn-
unar í gegnum fóðurverð
kæmu til greiöslu á þessu
ári. Samkvæmt tillögum ráð-
herrans kæmi fyrsta greiðsla
í þessum mánuði. Forsendur
verðjöfnunarinnar eru: 40
þúsund refahvolpar x 135 kg
og 250 þúsund minkahvolpar
x 55 kg = u.þ.b. 19 þúsund
tonn. Greiddar yrðu 3,50 á kg.
Talið er að undanfarið hafi
skinn á minkum og refum
verið að tapa gæðum. Því
geti bændur ekki frestað öllu
lengur að taka ákvörðun um
hvort þeir haldi áfram eða
felli bústofninn. Jafnframt
hafa forsvarsmenn fóður-
stöðva lýst yfir að lokun vofi
yfir vegna þess að þær geti
ekki greitt fyrir hráefni, né
nauðsynlega rekstrarliði.
Markmið með verðjöfnuð-
arsjóði er að.draga úr áhrif-
um sveiflna á heimsmarkaói.
Greiðslur inn og út úr sjóðn-
um yrðu miðaðar við meðal-
verð skinna sem seld hafa •
verið á danska uppboðshús-
inu, s.l. fimm ár.
LAUSASKULDVANDI
UM 200 MILLJÓNIR
Landbúnaðarráðherra legg-
ur til aö allt að 70 milljónum
verði varið til sérstakrar end-
urskipulagningar á fjárhag og
rekstri þeirra loðdýrabúa sem
raunhæft er talið að geti
haldið áfram að slíkum að-
gerðum loknum. Samkvæmt
því yrði Stofnlánadeild land-
búnaðarins og Framleiðni-
sjóði falið að sjá um fjár-
magn með lántöku og hugs-
anlega framlagi að hluta. Til
að sjá um þetta, er lagt til
stofnuð verði sérstök nefnd,
með hliöstæðum hætti og
fjárhagskönnunarnefnd og
ráðgjafastofnun Húsnæðis-
stofnunar. Áætlað er að
heildarlausaskuldavandi loö-
dýrabúanna sé um 200 millj-
ónir.
Ársverk við loðdýrabúskap
og fóðurstöðvar eru talin um
210 auk fjölda annarra starfa
sem tengjast greininni, t.d. er
áætlað að skinnverkun síð-
asta árs jafngildi 50-60 árs-
verkum.
SKULDBREYTT OG
ENDURGREITT
Auk beinna framlaga er
reiknað með sérstöku átaki í
skuldabreytingum. Seðla-
banka yrði m.a. falið að
fresta afborgunum af lánum
Framleiðnisjóðs, svo sjóður-
inn geti greitt framlög til bú-
háttabreytinga að fullu á
þessu ári. Áætlað er aö þurfi
um 22 milljónir króna til við-
bótar því sem veitt hafa verið
fyrirheit um aö greiða á árinu
1989 eða alls um 75 milljónir
á árinu.
Stofnlánadeild verði heim-
ilaðar lántökur sem geri
henni kleift að færa afborg-
anir af lánum til loðdýrarækt-
ar aftur fyrir næstu 2-3 árin i
þeim tilfellum sem þess er
talin þörf vegna fjárhagslegr-
ar endurskipulagningar.
Þá leggur ráðherrann til að
undirbúin veröi lög um verð-
jöfnunarsjóð, sem taki til
starfa á árinu 1990 og unnið
verði að breytingum á bú-
stærð sem Stofnlánadeild
miðar við þegar lán eru veitt.
Að endingu telur landbúnað-
arráðherrann mikilvægt að
sötuskattur af fjárfestingum
fóðurstöðva verði endur-
greiddur, en slík heimild hef-
ur verið í fjárlögum undanfar-
in ár.
Ufvegaðar verði 67 milljónir i
sérstakan verðjöffnunarsjóð. 70
milljónir ffari til f járhagslegrar
endurskipulagningar. Lausa-
skuldavandinn áætlaður um
200 milljónir.
Mikil búseturöskun á sér stað í
dreifbýili héruöum Bandarikj-
anna. Bændur bregða búi og leita
til borganna. Þeir fá lítið fyrir býli
sin og þeir setjast því að i fátækra-
hverfum borganna. Það erti engar
nýbyggðar blokkir sem bíða
þeirra, engir félagslegir húsnæð-
ispakkar. Ameriskum íbúðahefð-
um samkvæmt búa menn i einbýl-
ishúsum, en þau eru ekki öll jafn
glæsileg.
Nll líður mér vel!
TÖLURNAR ÞÍNAR? ÞAR KOM AÐ ÞVÍ!
Heildarvinningsupphæð var kr. 6.322.705,-
1. vinningur var kr. 2.910.895,-. Einn var með fimm tölur réttar.
Bónusvinningur (fjórar tölur + bónustala) var kr. 506.136,- skiptist á 4 vinningshafa og
fær hver þeirra kr. 126.534,-
Fjórar tölur réttar, kr. 872.910,-, skiptast á 183 vinningshafa, kr. 4.770,- á mann.
Þrjár tölur réttar kr. 2.032.764,- skiptast á 5.554 vinningshafa, kr. 366,- á mann.
Sölustaðirnir eru opnir frá mánudegi til laugardags og loka ekkl fyrr en 15
minútum fyrir útdrátt.

Sími 685111. Upplýsingasímsvari 681511.