Alþýðublaðið - 22.02.1989, Qupperneq 4

4
Miðvikudagur 22. febrúar 1989
í MIÐRI VIKU
VARAFLUGVOLLUR
OG ATVINNULÍF
Árni Gunnarsson
alþingismaður
skrifar
IVaraflugvöllur í Aðaldal myndi gjör-
breyta öryggismálum og aðstæðum á
landsbyggðinni og hafa afgerandi áhrif
á atvinnumál, útflutning og markaðs-
mál. Auk þess myndi ferðamannaiðn-
aðurinn stóreflast og flugsamgöngur
aukast. Hins vegar gæti slík flugvall-
argerð haft neikvæð áhrif á viðkvæmt
og fagurt náttúrulíf og fyrirsjáanlegir
verulegir hagsmunaárekstrar milli
landeigenda annars vegar og íbúa
þéttbýlissvæða hins vegar.
A undant'örnum árum og áratug-
um hefur það verið óbreyttur og lítt
umdeildur þáttur í utanríkismála-
stefnu Alþýðuflokksins, að íslend-
ingar skuli vera aðilar að Atlants-
hafsbandalaginu, og þar með axla
þá ábyrgð og takast á hendur þær
skyldur, sem slíkri aðild fylgja.
Á sama hátt gerum við kröfu til
þess, að stórveldin hraði kjarn-
orkuafvopnun á höfunum, og dragi
úr og stöðvi umferð kjarnorkuknú-
inna skipa um þau hafsvæði, sem
íslendingar sækja lífsbjörg sína í.
Sem aðila að Atlantshafsbandalag-
inu tel ég íslendinga hafa betri að-
stöðu til að berjast fyrir þessum
lífshagsmunum sínum, en væru
þeir utan bandalagsins.
Hér er til umræðu gerð varaflug-
vallar, sem Mannvirkjasjóður At-
lantshafsbandalagsins er tilbúinn
að greiða fyrir. Helst kemur til
greina, að þessi varaflugvöllur verði
Atvinnufyrirtæki hafa átt við
sívaxandi örðugleika að etja, og er
nánast sama hvar borið er niður um
sýnatöku.
Útgerð á Þórshöfn er nánast
gjaldþrota og verið að selja góð
aflaskip frá staðnum. Á Raufar-
höfn er ástandið þokkalegt, a.m.k.
um stundir. Á Kópaskeri, eða
Presthólahreppi, er staðan sú að
sveitarfélagið er að verða gjald-
þrota. Þar vega þyngst erfiðleikar
kaupfélags, rækjuvinnslu og út-
gerðar. i Húsavík hefur atvinnu-
ástandið verið erfitt í langan tíma,
stór fyrirtæki hafa óskað eftir
greiðslustöðvun og önnur ramba á
barmi gjaldþrots, m.a. vegna áhrifa
frá hvalveiðistefnu okkar. Á Akur-
eyri hefur hverskonar iðnaður átt í
erfiðleikum. Samdráttur er mest
áberandi í byggingariðnaði og járn-
iðnaði, og þá t.d. hjá Slippstöðinni.
Allir þekkja stöðu ullar- og skinna-
„Það er út í hött að deila
um þaö hvort varaflug-
völlurinn veröi hernað-
armannvirki eða ekki.
Verkið verður greitt úr
Mannvirkjasjóði At-
lantshafsbandalagsins
— þótt hernaðarumsvif
verði þar engin á friðar-
tímum, hermenn ekki
sjást þar og reksturinn
alfarið í höndum íslend-
inga. Þetta er hernaðar-
mannvirki, en ekki
„meiriháttar" hernaöar-
mannvirki,“ skrifar Arni
Gunnarsson alþingis-
maður m.a. í grein sinni
um fyrirhugaðan vara-
flugvöll í Aðaldal.
gerður í Aðaldal í Suður-Þingeyjar-
sýslu, skammt frá Htísavík. Þessi
flugvöllur er talinn nauðsynlegur
þáttur í flugöryggismálum, ekki
eingöngu fyrir herflugvélar, heldur
allt almennt flug, sem nú er ein-
skorðað við Keflavíkurflugvöll.
Ástand atvinnumála_____________
Ég kem beint að efninu, þ.e. áhrif
þessa mannvirkis á atvinnulíf. Til
að renna stoðum undir málflutning
minn, vil ég gera nokkra grein fyrir
atvinnuástandi í kjördæmi mínu,
Norðurlandskjördæmi eystra, eins
og það blasir nú við.
iðnaðar. í Dalvík hefur atvinnu-
ástand verið nokkuð gott, en á
Ólafsfirði afleitt.
Fleiri staði mætti telja, en ég
nefni þessi dæmi til að sýna á skýr-
an hátt hve alvarleg þessi samdrátt-
aráhrif geta orðið fyrir alla byggða-
þróun í kjördæminu. Kunn eru við-
brögð fólks við minnkandi atvinnu
og minnkandi tekjum. Unga fólkið
hverfur á brott til þeirra staða, þar
sem atvinnuhorfur eru skárri, tekj-
ur sveitarfélaganna dragast saman,
sem síðan hefur áhrif á þjónustu;
og minnkandi þjónusta hefur aftur
áhrif til fækkunar í byggðalögun-
um.
Möguleikar i næstu framtíð
Með þessum orðum er ég ekki að
segja, að varaflugvöllur í Aðaldal
myndi leysa þennan vanda. Því fer
fjarri. Ég er aðeins að gera grein
fyrir þeim staðreyndum, sem hljóta
að móta afstöðu manna til þeirra
miklu umsvifa, sem tvímælalaust
myndu fylgja gerð varaflugvallar í
kjördæminu. Áhrifin verða mikil,
bæði bein og óbein — áhrif, sem
verkið sjálft hefur á allt athafnalíf
á meðan framkvæmdir standa yfir
— að ógleymdum þeim miklu
möguleikum sem opnast þegar af-
not af 3000 metra flugbraut bjóðast
— þegar ný flughöfn opnast, sem
getur orðið mikilvæg útflutnings-
höfn fyrir byggðarlög sem nú eiga
mjög undir högg að sækja í at-
vinnulegu tilliti. Sjálf framkvæmd-
in og það fjármagn sem henni fylg-
ir, erekki aðalatriðið, heldur mögu-
leikar í næstu framtíð að tengja at-
vinnufyrirtæki kjördæmisins risa-
stórum markaði á meginlandi
Evrópu, í Bandaríkjunum og víðar
— markaði, sem hafa verið í óra-
fjarlægð, en yrðu steinsnar undan.
Jafnvægisáhrif
Síðan er annar þáttur þessa máls,
sem ég tel hvað mikilvægastan, en
hefur lítið verið nefndur i allri um-
ræðunni. Það er hið margfræga
„jafnvægi í byggð landsins“. Það
sem vegið hefur þungt í því jafn-
vægisleysi, sem ríkt hefur á milli
landshluta og gert suð-vesturhornið
að eftirsóttari dvalarstað fólks og
fjármagns, eru flutningar til og frá
íslandi. Fólks- og vöruflutningar
hafa að langmestu leyti farið fram
um Reykjavíkurhöfn og Keflavík-
urflugvöll. Þetta hefur haft í för
með sér mikinn kostnaðarauka
fyrir landsbyggðarfólk, bæði í
hækkuðu vöruverði, dýrari ferða-
lögum og dýrari þjónustu almennt
á þessum sviðum. Með varaflugvelli
í Aðaldal, eða annarsstaðar á lands-
byggðinni, gæti orðið á þessu um-
talsverð breyting og hann gæti orðið
þungt lóð á þá vogarskál sem stuðl-
að gæti að meira jafnvægi á þessu
sviði. — Þá er ótalinn sá möguleik1
að stofna tii fríhafnar sem lægi bet-
ur við en fríhöfn á Keflavíkurflug-
velli vegna viðskipta fyrirtækja í
Bandaríkjunum og á meginlandi
Evrópu.
Ekki má heldur gleyma því að
fullkominn flugvöllur af því tagi,
sem hér er til umræðu myndi gjör-
breyta öryggi í flugsamgöngum til
og frá Húsavík og nærliggjandi
svæðum. Auk þess myndi nokkur
hópur fólks fá fasta atvinnu allt ár-
ið við rekstur flugvallarins.
Útflutningshöfn
En lítum nánar á þau áhrif sem
flugvöllur í Aðaldal gæti haft á at-
vinnumál, útflutning og markaðs-
mál. Víða í kjördæminu er fiski-
rækt sá vaxtarbroddur nýrra at-
vinnugreina, sem mestar vonir eru
bundnar við. Má í því sambandi
benda á lax- og silungsrækt í Lóni,
Kelduhverfi og víðar, Rannsóknir á
undanförnum misserum og árum
benda til þess, að á þessum slóðum
verði unnt að hefja stóriðju á þessu
sviði. í stöðugt vaxandi samkeppni
er mikilvægt að koma eldisfiski á
markað eins ferskum og unnt er. Þá
er hafinn útflutningur á hverskonar
fiskmeti til nýrra markaða með
flugvélum. Þessi útflutningur mun
fara vaxandi, en fiskeldisfyrirtæki
og fiskframleiðendur utan suð-
vesturhorns landsins eru lítt sam-
keppnisfærir á þessu sviði sökum
fjarlægðar frá útflutningshöfn, þ.e.
Keflavíkurflugvelli. Hér gæti flug-
völlur í Aðaldal haft umtalsverð
áhrif.
Miklar Iíkur eru á því, að með til-
komu nýs flugvallar í Aðaldal verði
unnt fyrir allar þjónustugreinar í
hinum svokallaða ferðamannaiðn-
aði í Norðurlandi-eystra að hafa
miklu meiri tekjur af erlendum
ferðamönnum með því að beina
straumi þeirra beint inn í kjördæm-
ið.
Nú hef ég nefnt hin jákvæðu
áhrif, sem nýr flugvöllur í Aðaldal
gæti haft á athafnalíf og mannlíf.
En við verðum einnig að huga að
öðrum þáttum.
Þenstuáhrif_____________________
ÖII þekkjum við gullgrafara-
áhrifin sem svo hafa verið nefnd, og
koma fram í byggðarlögum þar sem
mikið fjármagn er lagt í einstaka
framkvæmd til skamms tíma. Rétt
er að benda á áhrif virkjanafram-
kvæmda á Suðurlandi á staði eins
og Hellu og Hvolsvöll, sem byggð-
ust hratt upp á meðan fjöldi fólks
hafði verulegar tekjur af fram-
kvæmdum við virkjanir. Eftir að
þeim var lokið, lauk einnig út-
þenslutímabili og við tók samdrátt-
arskeið, sem hefur haft alvarleg
áhrif. Svipað dæmi er t.d. þekkt frá
Þórshöfn á Langanesi. — Verði
flugvöllur gerður í Aðaldal, verður
að gæta fyllstu varúðar í þessum
efnum.
Náttúruvernd
Þá vil ég nefna áhrif sem slík
flugvallargerð gæti haft á við-
kvæmt og fagurt náttúrulíf í Aðal-
dal, einkum á þá rómuðu náttúru-
perlu, Laxá og Aðaldalshraun. Á
þessum slóðum hefur verið vernd-
arsvæði allt frá árinu 1974, og má
búast við umtalsverðum mótmæl-
um, sem byggja á náttúruverndar-
sjónarmiðum. íslensk stjórnvöld
hafa reynslu af átökum við landeig-
endur á þessu svæði, og minni ég á
Laxárvirkjunardeiluna, sem kost-
aði ríkissjóð mikla fjármuni.
Að vísu er fyrirhugað að nýja
flugbrautin Iiggi fjær Laxá en nú-
vferandi flugvöllur, en engu að síður
myndi fylgja honum hávaðameng-
un og mengunarhætta vegna olíu-
birgða og af fleiri ástæðum. — Það
hefði verið full ástæða til þess að
ræða við landeigendur á svæðinu
áður en opinberar umræður hófust
um hugsanlega gerð vallarins, at-
huganir og skýrslugerð. Á þessu
sviði eru fyrirsjáanlegir verulegir
hagsmunaárekstrar á milli landeig-
enda annars vegar og fjölmenns
hóps íbúa á þéttbýlisstöðum svæð-
isins hins vegar.
En ég tel þó, að með tækni nú-
tímans megi búa svo um hnútana að
komist verði framhjá þeim áhættu-
þáttum, sem hér hafa verið nefndir.
Hernaðarmannvirki
Að lokum þetta: Það getur ekki
skaðað að hefja vandaða athugun á
gerð varaflugvallar í Aðaldal. Það
er hins vegar út í hött að deila um
það hvort varaflugvöllur verður
hernaðarmannvirki eða ekki. Verk-
ið verður greitt úr Mannvirkjasjóði
Atlantshafsbandalagsins — þótt
hernaðarumsvif verði þar engin á
friðartímum, hermenn muni ekki
sjást þar og reksturinn alfarið í
höndum íslendinga. — Þetta er
hernaðarmannvirki, en ekki meiri-
háttar hernaðarmannvirki.
Á ófriðartímum yrðu allir flug-
vellir á íslandi hernaðarmannvirki.
Þá yrði enginn spurður, ekki einu
sinni á Egilsstöðum.