Alþýðublaðið - 14.04.1989, Blaðsíða 3

Föstudagur 14. apríl 1989
3
FRETTASKYRING
ASÍmá bola hiásetu
TAKTLAUS BREIÐFYLKING
Alþýöusamband íslands hefur mátt þola hjá-
setu i kjaramálaumræðunni að undanförnu. Að
hluta til felst skýringin i þvi hvernig ytri aðstæð-
um háttar, en að öðru leyti er skýringu að finna
i upplausn innanbúðar.
Akveðið frumkvæðisleysi hefur einkennt ASÍ
upp á siðkastið. Forystumenn hafa ekki náð að
taka af skarið i viðræðum við vinnuveitendur og
rikisvaldið og biða næsta leiks viðsemjenda.
Kannski liggur þeim ekkert á, þvi samningar
hafa ekki verið lausir um langan tima. Allir gera
sér þö grein fyrir því, hve alvarlegt ástand skap-
ast ef ekki verður hægt að eyða óvissunni í kjara-
málum mjög fljótlega.
Stefnulaust____________
lagt af stað
Strax við upphaf við-
ræðna var ijóst að hug-
rr.yndirnarsem gengið var
með að samningsborði,
voru ómarkvissar og raun-
ar samsuða úr fjölda kjara-
málaályktana aðildarfé-
laganna. Niðurstaðari var
engu að síður samflot, þar
sem sýnt var að miðað við
aðstæður í fyrirtækja-
rekstri væri ekki inni í
myndinni að sækja einung-
is beinar kauphækkanir til
atvinnurekenda heldur
þyrftu samtökin að koma
fram sem ein heild gagn-
vart rikisvaldinu. Alþýðu-
sambandið virtist engu að
síður illa undirbúið fyrir
slíkar viðræður.
Um það leyti sem aðild-
arfélögin voru að gera sam-
flot upp við sig, sagði Pétur
Sigurðsson formaður Al-
þýðusambands Vestfjarða í
samtali við blaðið, að inn-
an ASÍ þyrfti að fara fram
uppgjör um launastefnu.
Innan ASÍ er gífurlegur
munur á greiddum launum
félaga og það eitt hefur
skapað mikla togstreitu
innan heildarsamtakanna.
í viðræðum nú hefur kom-
ið vel í ljós hversu aðstaðan
og hugmyndirnar eru ólík-
ar.
Hugmyndafátækt
Vinnuveitendum ' hefur
tekist að draga samninga á
langinn og hjá ASÍ hefur
fátt verið um svör. Eftir
BSRB-samningana lýstu
vinnuveitendur yfir að
gengisfelling þyrfti að
koma til yrðu samningar
líkt og hjá opinberum
starfsmönnum. Á mið-
vikudag barst þeim síðan
óvæntur liðsauki, þegar
ryk var dustað af ályktun
sjávarútvegsnefndar ASÍ
frá í janúar, sem styður
sjónarmið vinnuveitenda
um nauðsyn á gengisfell-
ingu. Fram kom í útvarpi í
gær, að fjórir af fimm
nefndarmönnum telja
álitsgerðina jafngilda í
dag.
„Þetta eru þreifingar í
myrkri,“ sagði forystu-
maður í verkalýðshreyfing-
unni í samtali við blaðið
um vinnubrögð ASÍ-for-
ystunnar í viðræðunum.
Hann segir Ijóst að hug-
myndafátækt einkenni öll
útspil og sem dæmi sé nú
fátt um svör, þrátt fyrir að
viðbrögð vinnuveitenda
séu samkvæmt bókinni.
Ekki má horfa framhjá
því að mjög bágt atvinnu-
ástand hjá mörgum félög-
um innan ASÍ gerir foryst-
unni mun erfiðara fyrir að
samræma sjónarmið og fá
fram heilsteypta mynd á
kröfugerðina. Það er ljóst
að sum félögin vilja á enga
hættu tefla, á þeim svæð-
um þar sem fólk hugsar um
það eitt að halda vinnunni.
Skraddarasaumað
Fyrir BSRB____________
Þetta gerir Ásmundi og
félögum enn erfiðara fyrir
að finna svör við samningi
BSRB. Sá samningur er
raunar af mörgum talinn
skraddarasaumaður fyrir
opinbera starfsmenn og
nánast útilokað að yfir-
færa hann á félaga innan
ASÍ. Sem dæmi er bent á
að stór hluti félagsmanna
innan ASÍ er mjög hreyf-
anlegt vinnuafl, vertíðar-
fólk og aðrir sem vinna
mismikið eftir árstíðum.
Mjög erfitt er að yfirfæra
lífaldursákvæði og orflofs-
bónusa á samninga fyrir
þetta fólk.
Viðmælendum Alþýðu-
blaðsins ber saman um að
vinnuveitendur stefni að
því leynt og ljóst að draga
samninga á íanginn. Allir
vita að þeir vilja knýja
fram gengislækkun út á
kauphækkun. Þeir eru
sagðir vel sáttir við hækk-
un á útseldri vinnu, enda
njóti þeir góðs af launa-
hækkunum í því samhengi.
Þá eru ákveðnir hagsmun-
aðilar í þeirra röðum sagð-
ir setja verðhækkanir á
oddinn. Viglundur Þor-
steinsson og aðrir „fulltrú-
ar steypustöðvanna“ eru
þar sagðir fremstir í flokki.
Samfloti_______________
stefnt i hættu
Vinnuveitendur hafa
beðið Þjóðhagsstofnun
um að reikna út hvaða
áhrif hefði, ef BSRB samn-
ingar verða yfirfærðir á al-
menna markaðinn. Svar
berst væntanlega í dag.
Líklegt er talið að vinnu-
veitendur dragi samninga
enn á langinn með því að
velta plagginu fyrir sér yfir
helgina. Því verður næsti
samrtingafundur væntan-
lega ekki fyrr en á mánu-
dag.
Á sama tíma og vinnu-
veitendur komast upp með
tregðuna, grefur undan
samstöðunni innan ASÍ.
Af samtölum sem blaðið
átti við formenn verkalýðs-
félaga í gær, er búist við að
strax i næstu viku fari fé-
lögin að afla sér heimilda
til verkfallsboðunar. Ef af
því verður geta málin farið
að þróast hratt og með
ýmsum hliðarsprenging-
um. Ekki er útilokað að
harka færist í leikinn og
brestir komist i samflotið.
FRÉTTASKÝRING
Sameiningarmál banka
Verslunarbankinn og
Iðnaðarbankinn funda
Á mánudaginn síðasta átti að halda merkileg-
an fund i sameiningarumræðu bankanna. pá ætl-
uðu að koma saman allir bankaráðsmenn og
bankastjórar Verslunarbankans og Iðnaðar-
bankans á formlegan fund um hugsanlega sam-
einingu þessara banka. Áður höfðu átt sér stað
óformlegar viðræður og var fundur þessi undir-
búinn vandlega. En vegna mikilla anna fundar-
manna varð úr að fresta fundinum. Staðreyndin
er hins vegar hin sama: Öflugustu einkabank-
arnir ihuga að nýju fyrir alvöru að sameinast, eft-
ir misheppnaða tilraun 1087.
af hinu góða, Því það
kreppir að bönkunum í
dag. Þótt afkoman hafi
verið þolanleg á síðasta ári
hefur hún farið versnandi.
með þetta I huga og svo
væntanlega aukna sam-
keppni erlendra banka er
nú verið að leita leiða til
aukinnar hagkvæmni.“
Greinilega er mikill vilji
meðal samvinnumanna til
Þessar óformlegu við-
ræður bankanna tveggja
komu inn í viðræður af
öðrum toga. Viðræður
milli Verslunarbankans,
Alþýðubankans og Arbej-
dernes Bank í Danmörku
stóðu sem hæst yfir. Það
gerðist hins vegar sam-
kvæmt okkar heimildum
fyrir einum og hálfum
mánuði síðan, þegar þessar
viðræður voru um það bil
að bera ávöxt, að öflugir
hluthafar í Verslunarbank-
anum gengu á fund banka-
ráðsins og tjáðu harða
andstöðu sína við slíka
sameiningu. Þetta munu
hafa verið meðal annarra
Orri Vigfússon, Bent
Scheving Thorsteinsson,
Eimskipafélagsmenn og
2-3 aðrir aðilar. Þar með
var sú sameining fyrir bí.
Hins vegar héldu þreif-
ingar áfram milli Verslun-
arbankans og Iðnaðar-
bankans sem leiddu til þess
að fundurinn á mánudag
var ákveðinn. Ekki er búið
að ákveða dagsetningu
annars fundar, en kunnug-
ir telja að mestu ráði um
mögulega sameiningu
bankanna afstaða Guð-
mundar H. Garðarssonar
fyrir hönd Lífeyrissjóðs
verslunarmanna, sem er
stærsti einstaki hluthafinn
í Verslunarbankanum. Tal-
ið er víst að góður meiri-
hluti sé fyrir sameiningar-
málum í Iðnaðarbankan-
um, en minnihluti í Versl-
unarbankanum.
Samvinnumenn ólmir
i samkrull___________
Nýr bankaráðsformaður
Iðnaðarbankans, Brynj-
ólfur Bjarnason í Granda,
vildi sem minnst ræða þessi
mál við Alþýðublaðið.
„Það er ekkert um að tala
á þessari stundu. Viðræður
bankamanna virðast aðal-
lega gerast í fjölmiðlunum,
en út af fyrir sig er rétt að
það er sameiningarhugur í
öllum bönkunum og það er
sameiningar með þátttöku
Samvinnubankans. Þetta
kom skýrt fram á aðal-
fundi bankans 6. apríl, þar
sem samþykkt var sam-
hljóða eftirfarandi tillaga
Hauks Ingibergssonar,
Björns Kristjánssonar og
Andrésar Kristjánssonar:
„Aðalfundur Samvinnu-
banka íslands hf haldinn 6.
apríl 1989 beinir því til
bankaráðs að leita nú þeg-
ar eftir viðræðum við
verkalýðshreyfinguna, rík-
isvaldið og aðra áhugaað-
ila til að kanna möguleika
á samruna Samvinnubank-
ans, Alþýðubankans, Út-
vegsbankans og annarra
fjármálastofnana sem
áhuga kynnu að hafa á
slíku samstarfi."
Samrunahugmynd þessi
kemur vart til af erfiðleik-
um Samvinnubankans,
sem á síðasta ári kom út
með hagnað upp á 72 millj-
ónir króna, hefur gott eig-
infjárhlutfall, upplifði
raunaukningu á innlánum
og bjó að öðru leyti við
góða afkomu.
Bankar hafa___________
tvöfaldast að_________
umfangi_______________
Áður höfðu hins vegar
komið upp raddir um að
Landsbankinn tæki Sam-
vinnubankann upp í skuld
Samvinnuhreyfingarinnar,
enda hefur komið fram
vilji hjá forystumönnum
SÍS að selja hlut sinn í
Samvinnubankanum, sem
er tæplega tveir þriðju
hlutar. Það eru einmitt
þessi ítök SÍS sem hafa fælt
menn frá sameiningu við
Samvinnubankann og
virðast ekki margir vilja fá
SÍS-veldið upp á dekk hjá
sér.
Það er vart hægt að sjá á
afkomutölum og á þróun á
umfangi bankanna að
kreppa neyði bankana til
að rifa seglin, spara og hag-
ræða og sameinast. Siður
en svo: Undanfarið hafa
borist tölur af aðalfundum
bankanna, tölur um tugi
og hundruð; milljóna
króna hagnað hvers þeirra,
mikla tekju-og eignaaukn-
ingu og almennt góðan
hag. Tekjur Verslunar-
bankans og lðnaðarbank-
ans jukust þannig miili ára
um 42-46%, sem er
20-25% umfram verðlags-
breytingar.
Staðreyndin er sú að á
undanförnum áratug hafa
bankarnir bólgnað út: Ár-
ið 1979 voru brúttótekjur
13 stærstu bankanna og
sparisjóðanna um 17,5
milljarðar króna að nú-
virði, en 1987 eða 8 árum
síðar voru brúttótekjurnar
komnar upp í 31,3 millj-
arða og höfðu því vaxið að
raungildi um tæp 80%.
Með öðrum orðið hafði
bankakerfið tvöfaldast að
umfangi, fyrir utan vöxt
dóttur- og hlutdeildarfé-
laga og annarra fjármagns-
fyrirtækja.
Bara meiningarlaust
blaður smákónga?
Á þessu tímabili hafði
Alþýðubankinn fimmfald-
ast að umfangi, Iðnaðar-
bankinn rúmlega fjórfald-
ast, Verslunarbankinn
tæplega fjórfaldast og
Sparisjóður vélstjóra þre-
faldast. Þessi margföldun
jókst enn á síðasta ári.
Einn viðmælandi okkar
úr einu bankaráðanna var
mjög svartsýnn á að nokk-
ur banki fengist til að sam-
einast öðrum. „Þar spila
persónurnar mikið inn í.
Menn gera sér grein fyrir
persónulegum áhrifum
sínum við það að sitja í
bankaráðum: Ef bankar
sameinast fækkar banka-
ráðum. Nema samþykkt
verði við sameiningu að
bankaráð verði tvöfalt eða
meira, eins og gerðist þegar
Flugfélagið og Loftleiðir
sameinuðust, sem auðvitað
er della sem gæti orðið of-
an á. Ég held að margir
sem virðast fúsir í samein-
ingu meini í raun ekkert
með þeirri afstöðu sinni.“
Allir tala um sameiningu
og stór verðlaun eru í boði:
Útvegsbankinn, sterkari
markaðs- og samkeppnis-
staða og fleira. Fæstir virð-
ast hins vegar búast við
árangri nú frekar en áður.
Spilar þar inn í flokkapól-
itík, atvinnugreinapólitík,
kynslóðaskipti hluthafa,
smákóngapólitík æðstráð-
enda, ólík eignaskipting,
mótlæti starfsmanna og
fleira.