Alþýðublaðið - 09.08.1989, Qupperneq 3

Miðvikudagur 9. ágúst 1989
3
FBÉTTIN BflK VIB FBÉTTINA
Kjósendur vilja halda í óvinsœla ríkisstjórn:
„HANN ER AÐ HRAPA
KLETT AF KLETT ..."
Þá hefur enn ein skoðanakönnunin staðfest að
núverandi ríkisstjórn er sú óvinsælasta sem setið
hefur að völdum síðan mælingar hófust. En sam-
kvœmt sömu skoðanakönnun vill meirihluti þjóð-
arinnar hins vegar ekki að stjórnin fari frá fyrr en
kjörtímabili hennar lýkur í apríl árið 1991.
„Ef til vill er það rétt sem sumir halda fram, að eina leiðin til að losa þjóðina út úr þessari pólitisku úlfakreppu sé að hér verði
komið á tveggja flokka kerfi þar sem einn flokkur eigi þess kost að mynda meirihlutastjorn að afloknum kosningum," skrifar
Sæmundur Guðvinsson m.a. í grein sinni um útkomu ríkisstjórnarinnar i skoðanakönnun SkÁÍS og Stöð 2.
Sjálfstæðisflokkurinn
fengi hreinan meirihluta ef
kosningar færu fram í dag,
stjórnarflokkarnir töpuðu
allir en kratar og Alþýðu-
bandalag þó sýnu mest.
Borgaraflokkur og Stebbi
Valgeirs hyrfu af þingi en
Kvennalistinn bætti við sig.
En af hverju er stjórnin
svona óvinsæl og hvað hafa
Sjálfstæðisflokkurinn og
Kvennalistinn gert eða lát-
ið ógert til að verðskulda
þetta traust?
„... kominn niður
á grundir"._______________
Þegar Stöð 2 flutti þær
fréttir, að samkvæmt skoð-
anakönnun Skáís væru yfir
70% kjósenda á móti ríkis-
stjórninni rifjaðist upp fyrir
mér gömul vísa sem Látra-
Björg mælti eitt sinn af
munni fram.
Hún var á sínum tíma
sjónarvottur að því er mað-
ur hrapaði fyrir björg og
beið bana af. Varð þá Látra-
Björg að orði:
Fallega þab fer og nett,
flughálkan er undir.
Hann er ab hrapa klett af
klett,
kominn nibur á grundir.
Segja má að við höfum
fylgst með því undanfarin
misseri hvernig ríkisstjórn-
in eða vinsældir hennar
hafa verið að hrapa klett af
klett og nú er hún komin
niður á grundir. Nú ætla ég
mér ekki þá dul að fjalla um
stöðu ríkisstjórnarinnar
eða stjórnarandstöðunnar
eftir einhverjum flokks-
pólitískum línum heldur
velta þessum málum að-
eins fyrir mér frá sjónarhóli
hins almenna kjósanda.
Enda er það svo, að kjós-
endur ræða sín á milli um
stjórnmál með allt öðrum
hætti en stjórnmálamenn
gera.
„Matarskattur"____________
og heildsalar_____________
Þegar Jón Baldvin freist-
aði þess að bæta skil á sölu-
skatti með því að fjölga
þeim vörutegundum sem
bæri að innheimta sölu-
skatt af, varð uppi fótur og
fit hjá þáverandi stjórnar-
andstöðu og Ólafur Ragnar
flutti eldheitar kassaræður
í Miklagarði gegn þessum
skatti sem svo mjög skerti
lífskjör þjóðarinnar. Þær
ráðstafanir sem gerðar
voru til að bæta launþegum
upp söluskatt á matvæli
hurfu í skuggann og voru
ekki til umræðu. Almenn-
ingur barmaði sér yfir
hækkun matvæla og gaf
skít í það hvort hann fengi
einhverjar barnabætur eða
endurgreiðslur í öðru formi
síðar meir. Áróðurslega
mistókst þessi aðgerð með
öllu. Og menn spurðu
hvaða hagspeki það væri
að rífa peninga af fólki úti í
búð og senda því svo aftur
þessa sömu peninga í formi
tékka frá ríkinu mörgum
mánuðum seinna.
Það mistókst með öllu að
koma á framfæri hinum
eiginlega tilgangi með sölu-
skattsbreytingunni. Þess í
stað var hvarvetna talað
um matarskatt og aftur
matarskatt og gott ef Jón
Baldvin var ekki talinn
óvinúr alþýðunnar númer
eitt.
Ég ætla ekki að fara frek-
ar út í þessa söluskatts-
breytingu. En ef menn
halda að það eitt að lækka
söluskatt á matvælum
verði til að lækka vöruverð
þá er það út í hött. í Morg-
unblaðinu um síðustu helgi
er rætt við Jóhannes í Bón-
us sem reynir að lækka
vöruverð til almennings
með því að þræða í fyrstu
fótspor Pálma í Hagkaup
hvað viðkemur fyrirkomu-
lagi í verslun. Jóhannes
bendir á að víða sé pottur
þrotinn hvað varðar verð-
myndun. Til dæmis þurfi
hann að skipta við um 90
heildsaia hér til að hann
geti boðið uppá sæmilegt
vöruúrval. I Danmörku
þyrfti hann að eiga við-
skipti við fjóra eða fimm
heildsala til að ná sama úr-
vali. En heildsalahjörðin er
eins og heilagar kýr sem
ekki má hrófla við. Það er
ekki talað um að á þeim bæ
þurfi að hagræða og sam-
eina rekstur. Kúnninn bara
borgar veskú og svo er
áfram æpt á matarskattinn
svokallaða og þess krafist
að hann verði afnuminn.
„Þetta er mjög dýr þáttur
í kerfinu og óhagkvæmur.
Heildsölukerfið í landinu er
aftarlega á merinni og dýrt
að maður tali nú ekki um
yfirbygginguna. í einu húsi
hér í borginni eru 18 heild-
sölufyrirtæki með 18 for-
stjórum og tilheyrandi.
Þetta er ekki klókt fyrir-
komulag með tilliti til vöru-
verðs“ segir Jóhannes
Jónsson í Bónus.
Eyðsla og sparnaður
Ríkisstjórnin hefur verið
gagnrýnd fyrir að hafa
misst öll tök á ríkisútgjöld-
um og hamist við að leggja
á aukna skatta til að mæta
þessum miklu útgjöldum.
Svo þegar reynt er að spara
er líka rekið upp rama-
kvein. Sparnaður í heil-
brigðiskerfinu er sagður
bera vitni hreinni mann-
vonsku því sjúklingar séu
reknir á dyr. Afdankaðir fé-
lagsfræðingar rísa upp og
mótmæla sparnaði í utan-
ríkisþjónustunni. Sparnaö-
ur í menntakerfinu er tal-
inn tilræði við fjöregg fram-
tíðarinnar. Ríkiskerfið hef-
ur þanist út á undanförnum
árum, hvaða flokkar sem
hafa setið að völdum og
auðvitað er það ekki sárs-
aukalaust þegar reynt er að
vinda ofan af keflinu. Og
ríkisstjórn sem er sökuð
um að hafa skert lífskjörin
með hækkun á verði mat-
væla og okurvöxtum ásamt
taumlausu bruðli og eyðslu
á auðvitað ekki upp á pall-
borðið hjá kjósendum. Og
ýmist er ríkisstjórnin ásök-
uð um að láta allt reka á
reiðanum eða þá að gera
tóm mistök þá hún tekur til
hendinni. Óánægjan
kraumar undir og bilið milli
almennings og ráðherra
breikkar stöðugt.
Allra meina bót?__________
Samkvæmt skoðana-
könnun Skáís fengi Sjálf-
stæðisflokkurinn 35 þing-
menn ef kosningar færu
fram í dag og þar með
hreinan meirihluta á Al-
þingi. Það hefur ekki farið
sérstaklega mikið fyrir
Sjálfstæðisflokknum í
stjórnarandstöðu og virð-
ast sjálfstæðismenn bíða
rólegir þar til þeirra tími
kemur. Enn minna hefur
borið á Kvennalistanum.
Fyigisaukning þessara
flokka í skoðanakönnun-
inni sýnir enn einu sinni að
fyrir stjórnmálamenn og
flokka er það vænleg leið
til vinsælda að segja sem
minnst. Þá er einhver von
til þess að kjósendur standi
í þeirri trú að þessir flokkar
hafi yfir að ráða þeim töfra-
formúlum sem dugi til að
hér drjúpi smjör af hverju
strái og þjóðin geti lifað í
vellystingum praktuglega.
Nú er það svo, að allt frá
stofnun lýðveldisins hafa
samsteypustjórnir ávallt
setið að völdum hér ef frá
eru talin þau fáu skipti sem
minnihlutastjórnir eins
flokks hafa setið til bráða-
birgða. Stjórnarfarið hefur
því einkennst af samkomu-
lagi flokka um hin og þessi
málefni þar sem enginn
flokkur hefur náð fram öllu
sínu heldur byggt á mála-
miðlunum til hægri og
vinstri. Vissulega er kom-
inn tími til að breyta þessu
og gefa einum flokki mögu-
leika á að spreyta sig við
landstjórnina með öruggan
þingmeirihluta að baki. Við
sjáum hvernig Reykjavíkur-
borg er stjórnað af rögg-
semi í dag þótt segja megi
að þar ráði frekar einn
maður en einn flokkur.
Það eru hins vegar litlar
líkur á að Sjálfstæðisflokk-
urinn, hvað þá aðrir flokk-
ar, eigi möguleika á að ná
meirihluta við núverandi
flokkakerfi. Og þótt hann
næði meirihluta er óvíst
með öllu að sú stjórn sem
hann myndaði væri hótinu
betri en núverandi stjórn.
Stjórnmálaflokkarnir eru
komnir í slíkt hyldýpi hags-
munagæslu út og suður að
stjórnmálin sjálf eru orðin
hornreka. „Það er sami
; rassinn undir þeim öllum",
segja kjósendur og yppa
öxlum. Óánægja með nú-
verandi ríkisstjórn er einn-
ig óánægja með pólitískt
ástand og það að meirihluti
kjósenda vill ekki að þing
verði rofið og efnt til kosn-
inga sýnir að þrátt fyrir allt
hafa þeir takmarkaða trú á
að meirihlutastjórn Sjálf-
stæðisflokks leysi vandann.
Kjósendur eru orðnir
langþreyttir____________
Eftir því sem ég hefi
heyrt ofan í fólk úr öllum
flokkum, er pólitísk þreyta
orðin áberandi. Og það
kom líka í ljós fyrir
skömmu er Sjálfstæðis-
flokkurinn hélt uppá merk-
isafmæli sitt. Stærsti flokk-
ur þjóðarinnar hélt afmæl-
ishátíð í Háskólabíói fyrir
hálftómu húsi. Það hlakk-
aði í andstæðingum flokks-
ins, en ég held þeir ættu að
líta sér nær. Hvar er þrótt-
mikið flokksstarf að finna í
dag? Alla vega ekki í Al-
þýðuflokki, Alþýðubanda-
lagi, eða Framsóknarflokki
frekar en hjá íhaldinu. Hin-
um almenna kjósanda
finnst sem hann eigi ekki
nokkurn fulltrúa á Alþingi.
Þar sitji bara fulltrúar hinna
ýmsu hagsmunahópa og
við hagsmunagæsluna sé
ekki farið eftir neinum
flokkslínum. Það mikilvægi
sem lángefnir stjórnmála-
menn öðlcist er fremur
tengt þeim embættum sem
þeir gegna en mönnunum
sjálfum.
Allt fram á síðustu ár var
mikill pólitískur áhugi
meðal landsmanna. Menn
úr ólíkum flokkum deildu
hart og rökræddu um þjóð-
mál hvenær sem tækifæri
gafst. Kjósendur studdu við
bakið á sínum flokki í orði
og verki. Lúnir verkamenn
greiddu tvöfalt áskriftar-
gjald Þjóðviljans og keyptu
happdrættismiða grimmt
til aö halda málgagninu
gangandi. Nú hafa ekki
aðrir áhyggjur af rekstri
Þjóðviljans en þeir sem
hafa atvinnu af því að
koma blaðinu út. Enn
dragnast fólk á kjörstað og
greiðir atkvæði með hang-
andi hendi, en það vill ekki
ganga í stjórnmálaflokka
eða koma nálægt rekstri
þeirra á nokkurn hátt. „Þið
getið bara átt þetta", segja
kjósendur og eru bæði leið-
ir og reiðir.
Er tveggja flokka
kerfi lausnin?__________
Þeir sem hafa átt drýgst-
an þátt í að drepa pólitískan
áhuga almennings eru
stjórnmálamennirnir sjálf-
ir. Þeir hafa gengið í björg
og skellt á eftir sér. Hvað
þeir aðhafast fáum við að
sjá gegnum sjónvarps-
gluggann. Þá pólitíkusar-
flokkanna koma saman til
að rífast til málamynda fyr-
ir kjósendur er framtíðin
ekki efst á baugi. Nei, mest-
ur tími fer jafnan í það að
deila um það fram og til
baka hvað þessi flokkur
gerði rangt hér um árið og
hvernig hinn flokkurinn
brást herfilega í stjórnar-
samstarfinu í „den tíð“. Eins
og okkur sé ekki nákvæm-
lega sama um svona nudd.
Svo er öllu lofað fyrir kosn-
ingar og allt svikið eftir
kosningar á þeirri forsendu
að í samsteypustjórn fáist
ekki allt fram.
Ef til vill er það rétt sem
sumir halda fram, að eina
leiðin til að losa þjóðina út
úr þessari pólitísku úlfa-
kreppu sé að hér verði
komið á tveggja flokka
kerfi þar sem einn flokkur
eigi þess kost að mynda
meirihlutastjórn að aflokn-
um kosningum. Þá komi
fram svart á hvítu hvernig
gengur að efna kosninga-
loforðin og öll stjórnmála-
umræða verði markvissari.
Ekki skal ég fullyrða hvern-
ig þetta reyndist í fram-
kvæmd því það virðist
endalaust hægt að kenna
,ytri aðstæðum" um það
sem miður fer ef allt annað
þrýtur. En tveggja flokka
kerfi gæti þó aldrei orðið
verra en sú moðsuða sem
nú er og allir búnir að fá
hundleiða á.