Tíminn - 03.01.1968, Blaðsíða 2

2
TfMINN
MIÐVIKUDAGUR 3. jannar »68
Rolf Schoder:
ÓLÆSI, HINDRUN Á LEiÐ
TIL LÝÐRÆDIS OG ÞROSKA
Indland- — Kröfuganga á götum höfuðborgarinnar. Indverjar eiga vi3 margvíslega erfiðleika að etja.
Kosninigar á Indlamdi fara
fram. með nokkuð svipuðum
hœbíi og hérlendis. Menn iPá
kjörseðla. fara inn í klefa og
greiða atkvœði leynilega, svo
sem leikreglur lýðræðis krefj-
ast. Þó er á þessu munur, sem
gceti virzt Mtill við fyrstu sýin,
en vert er að veita athygli.
Spurningin vaknar um það,
hvart sllíkar kosningar geti
raiuniverulega verið undirstaða
sanns lýðræðis. Vegna þess að
mikill hluti af ibúum Indlands
er ólæs, eru ekki nöín fiokka
og frambjóðenda á kjörseðlun-
um, helduir merki eins og uxar,
toofi, fíll, reiðhjól og þess hátt-
ar. Og í stað þess að kjósand-
iom setji fcnoiss við merki þesa
flokks eða frambjóðanda, sem
hanin villl kjósa, þá eru nofcuð
fmgraför.
Einhver kann að segja, að
þefcfca fyrirkomulag sé einmitt
trygging fyrir lýðræði, þar sem
það veiti ólæsum möguleika
til að taka þátt i frjólsum og
leymilegum kosningum'án þess
að þurfa að styðjaist við hjálp
kjörstjórnarstarfsmanns. En
geta ólæsir kjósendur í raun
og sannleika myndað sér skoð
un um þamn flokk eða þá fram-
bjóðendur, sem þeir eiga kost
á að velja til forsj'ár fyrir hags
munum sínum og lands síns,
á grundvelli fáeinna framlboðs-
ræðna? Það er mikið efamól
að sá, sem hivorki kann að lesa
né skrifa, hafi hæfileika til að
hugsa rökrétt og meta hlufclægt
mismunandi flokka. framibjóð-
endur og stefnuskrár. Auk
þess er sjónhringur hans mjög
þxöngur og hann hefur til-
hmeigingu til að hugsa aðeins
um þonpið sitt eða hagsmuni
þröngs hóps fremur en það,
sem kernur að gagni samfélag-
inu, þjóðinni og heiminum.
Ekki á þetta hvað sízt við af-
stöðu ólæsra kjósenda til utan
rí'kismiála. Nú eru flest þau
lönd, sem þetta á við, aðilar
að Sameinuðu þjóðunum, og
utanríkismiálin skipta því ekki
litlu.
Innanlandsdeilur þær og
skortur á stjórnmálafestu, sem
einkennir svo mörg þróunar-
lönd, spretta vafalaust að veru
legu leyti af því að mikill hluti
ibúanna er ólæs og óskrifandi.
Sú staðreynd, að í mörgurn nýj
um Afrikuríkjum hefur ríkt
stefnuleysi af þessu tagi, svo
og styrjaldir miilli ættflokka,
styður þessa staðhæfingu, af
því að í þessum löndum eru
80—85% í'búanna ólæsir. Lestr
ar- og skriftarkunmátta megin-
þorra kjósenda í einu landi
eru því óhjákvæmilegt skilyrði
þess að unnt sé að leggja við-
unandi grunn að lýðræðisstjórn
arfari.
Glögga sönnun þess að ólæsi
getur verið alvarleg hindrun
lamd’flótta fólki, má sjá í Aust-
urlöndum. UNRWA (hjálpar-
og vinnuistofnun Sameinuðu
þjóðanna fyrir flóttafólk frá
Palestiínu) hefur í samvinnu
við UNEISCO . (Menningar- og
vísindastofnun SÞ) unnið mik-
ið að því að veita ungu kynslóð
inni með kenntslu sem allra
beztan undirbúning undir líf-
ið, og unglingarnir úr flótta-
mannastöðvunum munu eftir 9
ára skólagöngu geta talizt
bezt menntu ungmenni arabísk
nú á dögum. Þeir, sem til þess
hafa hæfileika geta svo fengið
hj'álp, m. a. fná UINRWA og
UNESCO, til að halda áfram
námi við iðnskóla, kennara-
skóla. æðri skóla, háskóla o. s.
frv. Þeir hafa einnig von um
að geta íarið úr vonleysinu í
flóttamannabúðunum og fengið
sér vel launaða stöðu í Kuwait,
Saudi-Arabíu, Bahrein, Líbýu
og öðrum Arabalöndum. En
bvernig eiga þeir að geta hald
ið sambandinu við foreldra
sína, sem eftir eru í búðunum
og kunna hvorki að lesa né
skrifa? Þetta verður til þess
að foreldrarnir verða að leita
hj'álpar hjá læsum og skrifandi
nágranna eða einhverjum, sern
getur hjálpað þeim til að
skrifa bréfin, en í því felst aft
ur að aðrir, oft algerlega
ókunnugir, kynnast fjölskyldu-
málum, sem þeir ættu helzt
ekki að fá að vita um.
Þess vegna hafa margir mæð
ur meðal flóttamamnanna dreg
ið af þessu réttar ályktanir og
tekið þátt i mámskeiðum í lestri
og skrift, sem UNRWA hefur
komið af stað fyrir konur í
saumastofunum í flóttamanina-
búðunum seinni hluta dags.
Eftir nobkurn fcíma geta þær
sjálfar skrifað börnum sínum
og lesið bréf frá þeim án þess
að biðja aðra hjálpar og án
þess að aðrir séu með nefið
niðri í einkamálum þeirra.
En mæður, sem eiga börn
eða aðra ættingja í öðrum
Arabalöndum, eru þó ekki einu
nemendurnir á þessum síðdeg
isniámskeiðum. Þangað til fyrir
fáum árum hefur verið ógern-
ingur að senda stúlkumar i
skóla, og langflestar af stærri
stúlkunum og uppkomnum ko.n
um meðal flóttafólksiins hafa
því aldrei gengið í skóla. Marg
ar þeirra reyna í þessum
kvennamiðstöðvum að ná því,
sem vanrækt hefur verið. í
einum búðunum á Gazasvæð-
inu voru til að mynda sjö bedú-
inastúlkar svo heillaðar af þess
ari nýju kunnáttu sinni að þær
gátu staðið tímunum saman við
töfluna. Ein þeirra las upphátt
en önnur skrifaði á töfluna.
Þær höfðu áreiðanlega eins
gaman af þessu og æskulýður-
inn hér hefur af nýjustu dæg-
urlögunum.
Annars læra konur ekki ein
göngu lestur og skrift í þess-
um kvennamiðstöðvum. Þær
læra um meðferð ungbama,
matargerð, heilsuvernd og þess
háttar. Þá kemur lestrar- og
skriftarkunnátta að góðu
gagni, því að það er vart mögu
legt að muna utanfbókar upp-
skrtftimar. sem þær eiga að
liæra — jafnvel þótt einfaldar
séu — og leiðbeiningar í saum
um og þess háttar yrðu að mun
minna g.agrni ef konumar gætu
ekki teiknað og skilið mynztur.
Til gamans má skjóta því
hér inn, að margar eldri kon-
ur sækja þessar miðstöðvar,
ekki til að læra, heldur til að
ná sér I tengdadóttur. Þær
kionur, sem Lært hafa lestur og
skrift, matargerð, unglbama-
meðferð, heilsufræði og fleira,
em meira metnar húsmæður
en þær, sem enn eru ólæsar
Þessi tvö dæmi sýna greini-
lega, hversu alvarlegur þrösk-
uldur ólæsi er á vegi fyrir
þroska lífvænlegs lýðræðis og
hvílík aukabyrði það getur orð
ið á landflótta fólki. Því skipt-
ir miklu að reynt sé að ryðja
frá þessum hindrunum með
samhæfðum átökum og umdir
forystu UNBSCO. Að því leyti
getur starfsemi Norðurlanda,
sem ráðgerð er í Tanzaníu,
verið til fyrirmyndar. Svo sem
kunnugt er. verður þessi starf-
semi í fjómm af 60 héruðum
landsins — og vænta má þess
að hringurinin stækki, breiðist
út sem þekking.
Eifct héraðið, sem norræna
áætlunin nær til er West Lake
Region og í þessu samJbandi
má nefma, að _með holdaveikis-
áætiuninni, sem bamahjiáipar-
samitök SÞ í Noregi og Svfþjóð
vinna að þarna. er einníg unn
ið gegn ólæsi. Bæði í aðal-
sjúkrahúsimu í Bukoba og
sjúkrahúsinu í Biharamulo hef
ur verið hafin kennsla fyrir
holdsveikissjúklinga, en fæstir
þeirira hafa nokkurn tima kom
ið í skóla. Árlega fá margir
sjúklinganna fallegt skírteini
frá stjórnvölduinum í Tanzaníu
til sönnunar því að þeir kunni
að lesa og skrifa. Geta má
nærri að þeir eru hreyknir af
þessu!
Samt er það svo, að þetta
framlag til baráttu gegn ólæsi
er mjög lítið. En með þjóð,
þar sem svo fáir fcucima að lesa
og skrifa, er hver einstalkling-
ur, sem lærir þá list, stórt skref
í framfaraátt og von framtíð-
arinnar. Og þegar litið er til
holdsveikrar móður, sem sifcur
á skólabekknum og fyigist
áköf með útskýringum kennar-
ans, þá er ljóst, að þefcta gerir
á marga lund gæfulegri tfiram-
tíðarhorfur litla bamsins, sem
hún hefur á brjósti.
(Frá íslenzku UNE5SOO-
nefhdimni).