Tíminn - 04.01.1968, Page 9

FIMMTUDAGUR 4. janúar 1968. TIMINN 9
Útgefandi: FRAMSÚKNARFLOKKURINN
F'ramkvæmdastjóri: Krlstján Benediktsson Ritstjórar Þórannn
Þórarinsson (áb) Andrés Krlstjánsson. Jón Helgason og Indriði
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar- Tómas Karlsson Aug-
iýsingastjóri: Steingrimur Gislason Ritstj.skrifstofur < Eddu
búsinu. simar 18300—18305 Skrifsofur Bankastræti 7 Af-
greiðslusimr 12323 Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrtfstofur
simi 18300. ÁSkriftargjald kr. 120.00 á mán. Innanlands — í
lausasölu kr 7.00 elnt. — Prentsmiðjan GDDA b. f.
vandræðanna
Það er óumdeilanlegt, að semustu fimm árin hafa
verið til jafnaðar þau langsarmega hagstæðustu, sem
þjóðin hefur nokkru sinni DÚið vjð. Þótt nokkurt verð-
fall yrði á seinasta ári, breytir það ekki þeirri staðreynd
að þetta hefur verið mesti góðæriskaflinn í sögu þjóðar-
innar, sökum hagstæðs verðlags og aflabragða. Þótt
ýmsum kunni að hafa þótt árið 1967 óhagstætt í þessum
efnum, er staðreyndin sú, að verðmæti útflutningsins
varð á því ári 50—60% me'ra en á árinu 1958, sem
stjórnarblöðin segja að hafi verið hagstætt ár.
Það, sem er að hjá okkur l dag, stafar sannarlega ekki
af því, að við höfum búið við erfitt árferði. Erfiðleikar
okkar stafa af því, að við höfum ekki notað góðærið tU
að búa okkur undir framtíð-na — að búa okkur undir
erfiðleika, er seinna kynnu að koma. Af hálfu stjórnar-
valda hefur það verið látið nær íhlutunarlaust, hvernig
hið mikla fjármagn góðærisins væri notað. Það hefur
skort alla forustu um að beina þessu fjármagni til mark-
vissrar upjpbyggingar atvinnuliisins. Þvert á móti hafa
verið sett höft til að hindra þetta (sparifjárfrystingin).
Að öðru leyti hafa brasksjónarmið og tilviljanir ráðið því,
hvert fjármagnið hefur runnið.
Eftir mesta góðæri, sem her hefur orðið, blasa því
við eftirfarandi staðreyndir:
að miklu minni framieiðniaukning hefur orðið
seinustu árin hjá íslenzkum atvinnuvegum en atvinnu-
vegum nágrannalandanna. þegar síldveiðarnar eru
undanskildar,
að mikill samdráttur hefur orðið í ýmsum grein-
um iðnaðarins, en hvarvetna annars staðar hefur iðn-
aðarframleiðslan stóraukizt,
að togaraútgerðin hefur stórkostlega dregizt sam-
an, en víðast annars staðar hefur verið keppzt við
að smíða nýja og fullkomna fogara,
að sá hluti bátaflotans, sem er hentugastur til
þorskveiða, hefur stórlega tjeraið úr sér og lítil endur-
nýjun hefur átt sér stað,
að verzlunarflotinn, se’i tyrir „viðreisn" var blóm
legur og vaxandi, hefur stórlega minnkað og mórg
skip verið seld tii útlanda, án þess að ný hafi komið
í staðinn.
Hér eru aðeins nefnd nokkur dæmi, en af mörgu
fleiru er að taka- Þannig blasa við bvarvetna hinar ömur
legu afleiðingar þess, að fjármagn góðærisins var ýmist
lokað inni (sparifjárfrvstingin) eða það rann til ýmissa
miður heppilegrar braskstarfsp.mi Það skorti með öl u
markvissa og framsýna uppbyggiíjgarstefnu.
Þetta er meginorsök þess, hvsrnig ástatt er í efna-
hagsmálum þjóðarinnar í dat' — eftir allt góðærið.
En þrátt fyrir allar þessar staðrevndir, heldur ríkis
stjórnin enn dauðahaldi í það að íylgt verði áfram
óbreyttri stefnu — stefnunni serr hefur látið gróða góð-
ærisins fara að mestu leyti rorgoiðum og leitt hefur til
þriggja gengisfellinga.
Það er af þessum ástæðum sem þjóðinni er nauð-
syn, að Dreytt verði um stjórn og stefnu.
Philip Shabecoff fréttamaður New York Times:
„Það er betra, að fíokkurinn
annist valið fyrir þjóðina"
Það er hin ríkjandi stefna í menningarmálum Austi/r-Þýzkalands.
LEiKRIl’ það, sem mestra
vinsælda mýtur í Austur-Berlín
þetta leitör, er líkingarikt æv-
intýri, sem heitir Drekinn og
er eftir sovézka höfundinn
Yevgeny Shvarts. Það er sýnt
á sviði hins fræga „Deutsches
Theater".
Leikritið fjallar um illsku
fullan, þríhöfðaðan dreka, sem
skelfir og arðrænir uindirokaða
og athafnalitla borg, unz
hetja ein, sem Lancelot heitir,
vcgur drekann. Hetjan er í
kúrekaklæðum. Þegar hún hef-
ir innt af höndum sina hetju
dáð kemst hún að raum um, að
fólkið í borginni snýr við henni
bakinu.
í leikskrána hefir verið stung
ið blaði, þar sem drekinn er
sagður tákna ríkisstjórn Vest-
ur-Þýzkalands. Bn auðvelt e:
að leggja táknmáiið út á ar
an veg. Drekinn gæti til dæmis
táknað Hitler, Stalín, auðvalds
stefnuna eða jafnvei Walter
Ulbricht, leiðtoga Austur-
Þjóðverja
Fjarri fei að þetta leikrit
sýni nú jafn skeleggan áróður
og það gerði þegar það var sam
ið á valdaárum Stalíns í So-
étríkjunum. Það er heldur ekíc
eins mikið ádeilurit og sumt
af því, sem nú er skrifað í
Austur-Bvrópu. Ulbrioht hefir
sjálfur horft á leikinn, en
hann fer ekki oft í leikhús.
Mætti líta svo á, að það ætti að
sýna, að hanm teldi sig ekki
fyrirmynd drekans.
Almennimgur í Austur-Þýzka
landi hefir fylit „Deutsches
Theater“ kvöld eftir kvöld.
LEYSING í menningarmál-
um hefir þokazt hægt og hægt
yfir flest lönd Austur-Evrópu.
en ekki náð til Austur-Þýzka-
lands nema í svip rétt fyrir
1965. Austur-þýzka sósíalista-
samfylkingin (kommúnista-
flokkurinn) hélt 11. flokksþing
sitt á því ári, og síðan þá hefir
ríkisstjórnin haldið listrænni
túlkun og dreifingu hugmynda
í bókmemmtaformi innan
þröngra og strangra marsa
í Austur-Þýzkalandi fyrir
finnast engin ádeilusk-i i e:n>
cg í bovétríkjunum, engir upp
reisnarhöfundar eins og i
Tékkóslóvakiu eða abstract-
málarar eins og í Póllandi.
Leiklistarlffið er grózku-
meira en annað listalif í Aust
ur-Þýzkalandi, sennilega vegna
áhrifa Bertholts Breohts að
þvi að talið er. „Berliner En
semble“ Brechts og „Deutsch
er Theater" í Berlín og ríkis
leikhúsin í Dresden og Rostock
sýna hugmymdarík verk, þar
á meðal mörg vestræn leikrít.
HANNS Anselm Perten, for
stöðumaður leikhússins í Ro-
stock, hefir verið iðinn við
að setja bandarísk verk á svið
hjá séi, allt frá verkum Neil
Simon til verka Tennessee WiJl
iams. Nefna má og My Fair
Lady. En til eru þó viss mor-,
sem. Perten fer ekfc út fyrir:
„Ég hef ritskoðara“, sagði
hann eimu simni í blaðaviðtali

k. . jiðis. ....
Willi Stoph
forsætisráðh. Austur-Þýzkaiands
„Það er sanivizka mín sem
kommúnista. Ég set ekki á svið
neitt, sem er andstætt kornm
únismanum. Ég léti aldrei .eika
neitt, sem hefði spillandi áhrif
á hug og hjarta þjóðarinnar “
Meðal þess, sem Perten leyf
ir ekki aðgang að sviði sínu,
eru leikrit eftir Samuel Beck
ett og aðra fuíltrúa fjarstæðu
leikritunar.
„List Becketts er borgara-
leg list“, fullyrti Perten. „Það
er list, sem endurspeglar kjam
orkusprengjuna og afneitun
kapíialismans á mannlegu
lífi. Vera má að ég viður-
kenmi bókmenntaeildi he'nn'jr
en ég sýni hana ekki vegna þess
að ég neita að taka þátt í borg
analegri menningarSpillingu“.
PERTEN heldur fram, að
hanm njóti meira túlkunarfrels
is en flestir leikhússtjórar á
vesturlöndum. Rekstrarkostnað
ur leikhúss hans nemur á ári
sem svarar 1,25 milljónum doll
ara, og ríkisstyrkurinn nemur
rúmlega þremur fjórðu hlutum
þeirrar upphæðar.
„Ég þarf ekki að knékrjúpa
til þess að fá nauðsynlegt
rekstrarfé,“ sagði Perten. „Eg
get eimbeitt mér að lis*:ræn
um vanda leikhússins.“
Leikhúslífið í Austur-Þýzka
landi er grózkumikið og gætt
vissum sköpunarmætti, en
málaralist og höggmyndalist
virðist í dróma í þýzka alþýðu
lýðveldinu.
Sýningarsalir eru fullir af
myndum af axlabreiðum hænd3
konum, glæstum vatnsvirKjun
um og umdurfögru landslagi.
sem málað er að hætti franskra
impressionista. Vart getur heit
ið að fyrir augu beri abstrac:
mynd eða nokkuð með blæ ex
pressionista. Hvergi vottar fyr
ir „pop-list“ eða neinum öðr
um hinna nýjustu blæbrigða.
„LISTSÝNINGAR í löndum
sósíalista bera annan blæ en
listsýningar á Vesturlöndum,“
segir Joachim Ulitzsch, en
hann stjórnar þeirri deild rik
islistasafnsins í Dresden, þar
sem sýnd eru „verk nýrra
meistara". „Við sýnum ekkert
af því, sem er í deiglunni“,
heldur hann áfram. „Hér verð
ur listin að svara ■ faguriræð'-
kröfum þýzka alþýðulýðveldis
ins og sósíalistakerfis jkkar'-
„Listamenn í löndum kapital
ista mála það, sem þeim sýnist.
an listamenn í Austur-Þýzka-
landi verða að túlka framþróun
alls þjóðfélagskerfisins“, sagði
Ulitzsch og bætti síðan við, að
listin yrði að endurspegla líf
þjóðarinnar.
Ulitzsch var spurður, hvað
hann segði um abstract-list
Picasso, sem vitað væri þó að
bæri í brjósti ríka samúð með
kommúnistum.
„Sjiálfur myndi ég ekki
hengja upp myind eftir Picasso
á heimili mínu“, svaraði hann.
„Ég kysi heldur málverk eftir
Andrew Weth“.
Eina abstract-mynd gat að
líta í sýningarsölunum. Það
vár þrískipt mynd um stríðið
í Vietnam eftir Willi Stille. Sam
kvæmt umsögn leiðsögumanns,
sem fylgdi gesti einum um safn
ið, er þetta vinsælasta myndin
á safninu.
NOKKRIR góðir skáldsagna
höfundar hafa komið fram i
Austur-Þýzkalandi, svo sem Er
win Strittmatter („Ole Bien-
kopp“), Christa Wolf („Tveir
himraar") og Dieter Noll („Æv
intýri Werners Holts“).
Andspyrnubókmenntir eru
engar. Samtimabókmenntir
sýna í hæsta lagi óljósa hneigð
til fráhvarfa, en ráðamenn í
mein-ningarmálum í Austur-
Evrópu hafa viðurkennt, að
hennar verði vart i kommún
istaríkjunum sem annars stað
ar.
Austur-Þýzka menningarmáia
ráðuneytið er dálítið vandfý:
ið í valj þeirra erlendu bók
mennta, sem það leyfir að
birtar séu þjóðinni. Leyft er
að birta verk vestur-þýz'sa
skáldsins Heinrich Böll, en
ekki verk Giinther Grass landa
hans. Þá eru verk Hemminc-
ways birt, en ekki verk Paster
naks.
Hans-Dietrich Dahnke, pró-
fessor í þýzkum bókmenmum
við Humbolt-háskóla, er félagi
í kommúnistaflokknum Hann
gaf i \úÖtal? við bandarískan
blaðmann þessa skyringu a
stefnumiði Austur-Þjóðverja t
bókmenntunum:
„Við keppum að öflugri, hag
lægri framþrónn einstakling-
anna í sósíalistísku þjóðfélagi.
Satt er að visu. að þjóð okkar
er ekki gefinn kostu’ á bein
um fangbrögðum við ómann-
lega menningu kapítalismans.
En fólk getur hvort sem er
ekki kynnt sér allt, sem á
prenti er birt. Það er betra, að
flokkurinn annist valið fyrir
þjóðina.“