Tíminn - 03.02.1968, Blaðsíða 9

LAUGARDAGUR 3. febrúar 1968
9
TÍMINN
■tnmm
Cltgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
F'ramkvæmdastjórl Krlstján Benediktsson Ritstjórar: Þórartnn
ÞórarinssoD (ábi Andrés Kristlánsson. Jón Releason og Lndrið)
G. Þorstelnsson Fulltrú) ritstjórnar- Tómas Karlsson Aug-
týsingastjórl: Steingrtmur Gislason Ritstj.skrifstofur i Eddu
búslnu. símar 18300—18305 Skrifsofur- Bankastræti 7 Af-
greiðsiusimi 12323 Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur
sími 18300. Áskriftargjald kr 120 00 á mán. Innanlands — í
lausasölu kr 7 00 eint - Prentsmiðjan EDDA h. f.
Ályktanír Alþýðu-
sambandsþingsins
Aukaþing Alþýðusambands íslands, sem háð var
í þessari viku, hafði það verkefni fyrst og fremst að
ræða urn skipulagsmál sambandsins sjálfs. Fyrir þingið
voru lagðar tillögur um víðtækar breytingar á samband-
inu, samdar af sérstakri milliþinganefnd. Nefndin hafði
klofnað um tillögurnar og bar minnihlutinn fram sér-
stakar tillögur. Það var áreiðanlega rétt ráðið af auka-
þinginu að vísa þessum tillögum öllum frá til nýrrar
athugunar í félögunum. Nýkjörið Alþýðusambandsþing,
sem kemur saman að hausti, mun svo fjalla um málið, en
þangað til verður vafalaust reynt að samræma hin mis-
munandi sjónarmið svo að fullt samkomulag geti fengist
að lokum.
Það var ekki ætlun þessa þings sérstaklega að ræða
um kjaramálin, en breyttar aðstæður í efnahagsmálum
urðu þess valdandi, að þau urðu aðalmál þingsins. Því
réðu einkum tvær ástæður. önnur var hið sívaxandi
atvinnuleysi, sem ekki er sýnt að hverfi, þótt útgerðin
hefjist af fullum krafti. Hitt var sú lagasetning ríkis-
stjórnarinnar að fella verðtryggingu launa úr gildi.
Aukaþingið markaði einróma mjög ákveðna stefnu
í kjaramálum. Þar er það sett fram sem höfuðtakmark,
að öllum verði tryggð atvinna og að dagvinna nægi til að
tryggja sæmilega afkomu. Sem fyrstu áfangar að þessu
marki, var tvennt einkum nefnt: Að útrýma núverandi
atvinnuleysi og að verðtryggja launin að nýju.
Um þetta síðastnefnda atriði segir svo í ályktup
þingsins:
„Löggjöfin um vísitölubætur fyrir verðhækkanir
hefur verið grundvöllur allra kjarasamninga á undan-
förnum árum, í senn fólagslegt réttlætismál og mikil-
vægt öryggi fyrir allt launafólk og alþýðusamtökin munu
ekki una því, að sá árangur verði tekin af verkafólki
með einhliða aðgerðum stjórnarvalda. Því ítrekar þingið
og leggur megináherzlu á þá stefnu samtakanna, að
verðtrygging launa verði að haldast óslitið. Þingið skorar
á öll verkalýðsfélög að búa sig undir það að tryggja
fullar vísitölubætur á kaup 1. marz n.k., því slíkar vísi-
tölubætur voru forsenda þeirra samninga, sem seinast
voru gerðir við atvinnurekendur. Þingið samþykkir því
að fela miðstjórn það verkefni að tryggja sem bezt
samstöðu verkalýðsfélaganna í þeirri baráttu og skipu-
leggja sameiginlegar aðgerðir þeirra, ef þessi réttlætis-
krafa nær ekki fram að ganga átakalaust“.
Þá ályktaði þingið, að verkalýðsfélögin gætu ekki
lengur unað því ástandi, að kjarasamningar séu lausir
og telur því sjálfsagt að leitað verði nú þegar víðtækrar
samstöðu um endumýjun kjarasamninga.
Ljóst er af þessu, að innan skamms tíma hljóta að
hefjast samningar milli launþega og atvinnurekenda um
nýja kjarasamninga. Þar mun það verða ein aðalkrafa
launþega, að. verðtryggingin verði ákveðin í samningum,
eins og var um langt skeið. Mikilvægt er fyrir alla aðila,
að samkomulag geti náðst án stórátaka. Eitt frumskilyrði
þess er það, að atvinnurekendur og launamenn takí
höndum saman um að knýja stjórnarvöldin til að gera
þá breytingu á högum atvinnuveganna, að þeir geti vel
risið un»ir kjarabótum. í því sambandi ber ekki sízt
að nefna breytta stefnu í peningamálum, lækkun tolla á
vélum og efni til atvinnuveganna og afnám ýmsra
álaga, sem nú hvíla á þeim með miklum þunga.
J. W. Fulbright, öldungadeildarþingmaður:
Voldugar þjóðir hafa jafnau
hneigst að heimsveldisstefnu
Tekst Bandaríkjamönnum að flýja sömu örlög?
í ORÐAFORÐA þeim, sem
netaður er í umræðum um
stjórnmál stórvelda, er orðið
„veldi“ látið tákna hin stóru
ríki. Með þessu er vitaskuld
út frá því gengið, að mikil-
vægasta hlutverk ríkis sé ekki
í raun og veru að viðhalda
lögum og reglu, né að efla
mannlega velferð innan landa
mæra þess, heldur beiting
áhrifavalds og efling þess utan
landamæranna, — og þessi
beiting og efling áhrifavaldsins
hlýtur óhjákvæmilega að koma
niður á öðrum þjóðum.
f augum þess hóps stjórn-
málahugsuða, sem telur sig
„raunsæismenn", er óviðeig-
andi tiLfinningasemi að draga
í efa ágæti „valdastefnu", vega
og meta kostnað, tilgang og
mannlegan ábata. Stórþjóð —
segja þeir — helgar áhrifavald
inu meginhluta orku sinnar
vegn.a þess, að innsta eðli henn
ar krefst þess. Að spyrja
„hvers vegna“ sé viðlíka til-
gangslaust og að spyrja, hví
asninn hríni eða hvers vegna
kötturinn éti mýs en ekki kál.
IÐKUN valdastefnu gengur
undir ýmsum nöfnum. Bretar
nefna þetta „byrði hvíta kyn-
stofnsins“ (white man’s burd-
en), Frakkar kalla það „menn.
ingarboðun" („civilizing missi
on“), Bandaríkjamenn á nítj-
ándu öldinni nefndu þetta „aug
ijós örlög“. Nú nefnist þetta
„ábyrgð aflsins".
Öllum þessum nöfnum er
sameiginleg sú útilokun sjálf
viljans, sem þau gera ráð fyrir.
„Raunsæismennirnir" kynnu að
nefna þetta „lögmál stjórn-
málanna", en draumlyndir
menn kynnu aftur á móti að
nefna það „köllun“ sína. Báðir
álitu það standa utan sviðs
hins skynsamlega vals.
Sagan sýnist renna stoðum
undir þessar skoðauir. Öflugar
og voldugar þjóðir hafa ævin-
lega varið meginhluta afla síns
og orku til uppbyggingar heims
veldis. Fáeinar smáþjóðir ein-
ar — svo sem Norðurlandaþjóð
irnar — hafa helgað mann-
legri velferð meginhluta orku
sinnar. — að því að ætlað er
vegna þess, að þær hafi ekki
átt aunars kost.
HIN miklu heimsveldi stækk
uðu og stækkuðu og hlutu á
sama hátt óhjákvæmilega að
dragast saman aftur Samdrátt-
urinn hlaut annað bvort að
enda með algerri upplausn,
eins og hjá Rómaveldi hinu
forna og Austurríki Habsborgar
anna, eða með langvarandi,
hægfara hnignun. eins og hjá
Spánverjum. Ekkert heimsveldi
hefur verið gætt jafn miklum
styrk og stolti og Bretaveldi
fyrir hundrað árum. Nú erum
við sjónarvottar að hinu dapur
lega, hinnsta sólarlag’ þess
Geta Bandaríkin umflúið
þessi sömu örlög? Ef við látum
núverandi stefnumótenduT okk-
ar telja okkur trú um, að við
getum það ekki, ef við göngum
inri á kenninguna um „ábyrgð
........... .. ................ .......... ....................................... 'í.. . L. í
FULBRIGHT
aflsins" (responsibilities of
power).
VELGENGNI okkar á sjálf að
dæma okkur til að eyða lífi
sona okkar í fjarlægum frum-
skógum, sóa efnum okkar í rán
dýra viðurstyggð nútíma víg-
búnaðar og glitrandi hégóma-
skap tunglferðanna og hálofta-
flugfara.
Eg álít ekki að við séum
óhjákvæmilega dæmdir til þess
ara örlaga. Sagan, sálfræðin
og trúin segja okkur, að við
eigum kost á n.okkru vali, þrátt
fyrir alla okkar mannlegu við
kvæmni. Reyns’lan bendir til,
að hollt væri að leita sameigin
legra ráða — með tilstyrk Sam
einuðu þjóðanna og bandaþjóða
okkar — til þess að koma í veg
fyrir gjörræði óleyfilegrar til-
hlutunar hverrar einstakrar
þjóðar um málefni annarrar
þjóðar.
Auk þess er okkur frjálst að
verja hinum miklu efnum okk
ar til þess að gera lífið sjálft
fyllra, bæta hvað eina og njóta
þess betur en áður, og vera
umheiminum á bann ves ‘il
fyrirmyndar um menningu, ef
okkur sýnist svo.
ÞJÓÐIR eiga óneitanlega
nokkurt yalfrelsi, engu síður en
einstaklingar Bandarikjamenn
ættu framar öllum öðrum þjóð-
um að vera þess umkomnir. að
fylgja því fram í verki. Sjálf
myndun þjóðarinar var byggð
á vali. Flest erum við afkom
endur fólks sem kaus sjálft
að fara til Ameríku. Að þvi
leyti stendur öðru vísi á um
okkur en allar aðrar stórþjóðir.
sem sögur fara af, að við búum
við auðuga, samsetta menningu,
sem hvorki kynþáttur né trú
hefur mótað, heldur það frjálsa
val að gerast Amerikani.
Hafi nokkur þjóð nokkurn
tíma verið frjáls að þvi að
rjúfa vítahring stórveldisins þá
eru það Bandaríkjamenn Ef
við látum það undir höfuð leggj
ast, er ekki þvi um að kenna.
að sagan hafi falið okkur hlut-
verk heimsveldisins Það gæti
einungis orðið fyrir þá sök, að
við kysum að trúa þessu íburðar
mikla þvaðri — af þvi að aflið
og valdið stigi okkur til höf íðs
eins og risaskammtur af LSD.
og ginnti okkur til að svíkja
sögu okkar sjálfra og tilgang-
inn með stofnun ríkis okkar.
MIG grunar, að af þessu stafi
öll ópin og köllin. Út af þessu
er öll óánægjan og gegn bví er
andmælunum beint. Leiðtogar
okkar tala um forlög okkar og
þá sáru, þungu raun, sem
„ábyrgð aflsins“ legei okkur
óhjákyæniilega á herðar.
En í þessu efni er æskufólk
okkar vitrara en hinir fuil-
orðnu. Það veit. að stjórnmála
lögmál. sem ekki eru *il ríiða
ekki úrslitum um framtíð okk-
ar. heldur mannlegt vai og
viðurkenning.
Æskan sér þjóð sína 'áta
undan og hrekjast i átt til
heimsveldisörlaga og hún and-
mælir þessu hástöfum Hún
hrópar á bandarísku bióðina að
snúa aftur til söjru sinnar og
fyrirheits. og i hrópum ieansr
felst vonin um, að svo fari.
(Lausl- þýtt úr N.Y. Times)