Alþýðublaðið - 18.11.1989, Qupperneq 3

Laugardagur 18. nóv. 1989
3
FRÉTTASKÝRING
Fyrirhugaður björgunarleiðangur kostar
um 800 milljónir á þremur árum. Heildar-
skuldir loðdýraræktarinnar vel á þriðja
milljarð. Áróður náttúruverndarsinna
heldur loðskinnaverði niðri
Heilsíöuauglysing úr erlendu
blaði. „Hugsaðu þér, þú þarft
aðeins 29 til viðbótar í pels."
Neðanmáls fer svo auglýsandinn
fram á að lesandinn sendi 15—20
dollara til styrktar viðkomandi
náttúruverndarsamtökum. Áróður
af þessu tagi hefur víða mikil
áhrif til að draga úr notkun
loðfelda.
Loödýraræktin hefur ekki staðið undir þeim björtu vonum
sem við hana voru bundnar í upphafi. Stærsta loðdýrabú
landsins, Böggvistaðabúið, er þegar gjaldþrota og ef ekki
koma til stórfelldar björgunaraðgeröir stjórnvalda, er fyrir-
séð að fjöldagjaldþrot verði í þessari atvinnugrein. Fáein bú
kunna að Irfa af en rekstrarafkoman í greininni mun um þess-
ar mundir vera þannig að unnt sé að halda vel reknum búum
gangandi, að því tilskildu að laun séu ekki greidd. Að núver-
andi fóðurkaupastyrkjum meðtöldum, tekst þó fáeinum
skuldlausum eða skuldlitlum bændum að Irfa á þessum
rekstri.
Vinnuhópur, skipaður af land-
búnaðarráðherra, skilaði nýlega
af sér tillögum um aðgerðir til
bjargar loðdýrasbúskapnum í
landinu. Tillögurnar skiptast í þrjá
meginliði. Gert er ráð fyrir bein-
um rekstrarstyrkjum og áætlað að
þeir muni kosta ríkissjóð samtals
um 100 milljónir á næsta ári. Þetta
er talið nægja til að tryggja lífsaf-
komu fólks í greininni, en þá er
ekki tekið tillit til þeirra skulda
sem búin hafa safnað upp á liðn-
um tapárum. í megindráttum ger-
ir vinnuhópurinn ráð fyrir að
greiðslum þessara skulda verði
slegið á frest, með því að skuld-
breyta skammtímaskuldum og
fresta afborgunum lengri lána í 3
ár. Nefndin leggur til að ríkið taki
á sig ábyrgð á 60% lausaskuld-
anna við skuldbreytingu, gegn því
að lánardrottnar fallist á að skuld-
breyta hinum 40% án annarra
trygginga en þeirra sem bændur
geta sjálfir lagt fram. Slíkar trygg-
ingar eru að sjálfsögðu yfirleitt
ekki fyrir hendi, þar sem allar eig-
ur flestra loðdýrabænda eru löngu
veðsettar upp í topp.
Ríkið ábyrgist 420 milljónir
Lausaskuldir loðdýrabænda eru
áætlaðar um 700 milljónir um
þessar mundir, þannig að ef gert
er ráð fyrir að ríkissjóður þurfi að
lokum að greiða þann hluta skuld-
anna sem hann ábyrgist, mun það
kosta samtals um 420 milljónir
króna á núgildandi verðlagi.
Til viðbótar lausaskuldunum
eru svo lengi lán sem hvíla á bú-
rekstrinum, einkum stofnlán frá
Stofnlánadeild landbúnaðarins.
Samtals munu þessar langtíma-
skuldir loðdýrabænda nema um
1400 milijónum króna. Séu
skammtímaskuldir og langtíma-
skuldir lagðar saman eru heildar-
skuldir atvinnugreinarinnar því
nálægt 2,3 milljörðum króna. Mið-
að við núverandi ástand á loð-
dýramörkuðum eru ekki horfur á
að loðdýrabændur hafi bolmagn
til að greiða neitt af þessum pen-
ingum til baka. Nefndin kemst
greinilega að þessari niðurstöðu,
því hún leggur til að engar endur-
greiðslur verði lagðar á loðdýra-
bændur næstu þrjú ár.
Verð loðskinna hefur alla tíð
sveiflast á heimsmarkaði. Nú er
verðið í býsna djúpri lægð og trú-
lega gera menn sér vonir um að
verð fari hækkandi á næstu árum
í samræmi við það sem áður hefur
gerst. Grunnhugmyndin að baki
fyrirhuguðum björgunaraðgerð-
um virðist því vera sú að það beri
að hjálpa loðdýrabændum til að
þrauka uns sú lægð sem skinna-
markaðurinn er nú í, sé að baki.
Eftir það muni atvinnugreinin
geta séð um sig sjálf, e.t.v. með að-
stoð einhvers konar sveiflujöfnun-
arsjóðs.
Áhríf_______________________
náttúruverndarsamtaka
Ymsa annmarka má þó finna á
þessum hugmyndum. Náttúru-
verndarsjónarmið valda t.d. tals-
vert miklu um minni eftirspurn
eftir skinnum lopðdýra. Náttúru-
verndarsamtök í útlöndum vilja
sem sé ekki bara friða hvali, þótt
við íslendingar höfum heyrt mest
af þeirri áráttu þeirra að undan-
förnu. Ýmis náttúruverndarsam-
tök í Evrópu og Ameríku nota aug-
lýsingaherferðir gegn loðfeldum
sér til fjáröflunar.
Rétt eins og íslendingar uröu
varir við í hvalamálinu, eru nátt-
úruverndarsamtök býsna sterkt
þjóðfélagsafl á Vesturlöndum um
þessar mundir. Meðan núverandi
sinnuleysi um brýnustu náttúr-
verndarmál heldur áfram að ein-
kenna stjórnun heimsins, er ekki
að búast við öðru en að náttúru-
verndarsamtök haldi áfram að
hafa umtalsverð áhrif. Það vill líka
svo til að fyrir þessi samtök er auð-
veldara að ná til almennings í fjár-
öflunarskyni með því að birta
mynd af helsærðum ref í dýra-
boga, heldur en þótt birt væri
mynd af gatinu í ósonlaginu. Af
þessum sökum munu samtök eins
og Greenpeace og ótal fleiri sam-
tök umhverfisverndarsinna, halda
áfram að reka harðan áróður gegn
hvers konar illri meðferð dýra.
í þessu sambandi skiptir auðvit-
að engu hvort heldur loðdýrin eru
veidd í dýraboga, skotin á færi eða
alin í búrum. Ýmsum dýravinum
þykir reyndar búreldið hin versta
meðferð á villidýrum sem eðli
sínu samkvæmt þurfa mikla víð-
áttu í kringum sig og frelsi í náttúr-
unni.
Áróður náttúruverndarsinna og
dýravina um allan heim hefur haft
sín áhrif. Það þykir ekki lengur
jafn fínt eða sjálfsagt að eiga pels.
Nú orðið má finna stóra þjóðfé-
lagshópa, þar sem það þykir bein-
línis ófínt. Og fólk sem ekki lætur
þennan áróður hafa áhrif á sig, en
heldur áfram að ganga í pelsum,
getur ekki lengur notað þá við al-
veg jafn mörg tækifæri og lætur
sér því nægja að eiga einum færri.
Hækkar veröiö
einhverntíma aftur?
Af þessum sökum er það alls
ekki sjálfgefið að verð loðskinna
fari aftur hækkandi innan fárra
ára. Við þetta bætist svo að það
kann að gerast víðar en á Islandi
að stjórnvöld ákveði að hjálpa loð-
dýraræktinni yfir öldudalinn.
Þetta þýðir auðvitað að framboð á
heimsmarkaði minnkar ekki endi-
lega að ráði þótt verð fari niður
fyrir framleiðslukostnað um ein-
hverra ára bil.
Að öllu þessu athuguðu er því
ails ekki víst að íslensk loðdýra-
rækt eigi sér neitt tiltakanlega
bjarta framtíð, þótt ríkissjóður
komi henni til hjálpar um ein-
hverra ára skeið. Þær björtu vonir
sem íslenskir stjórnmálamenn
bundu við þessa atvinnugrein fyr-
ir áratug eða svo, hafa ekki ræst og
kannski ekki horfur á að þær
muni nokkru sinni rætast.
Aö frelsa heiminn
A sínum tíma mátti nánast ætla
að loðdýraræktin væri þess um-
JustThinkJouOnlyNeed
29 MorelbMake AGoat.
Most pcopic don'f renii»- fhe tntc cost oí n fur. But the facl Ls, lo make a single coaf dozcns of animals
nusst pay witli their livcs. AnimaLs who are mereilessiv trnpped. Drowned. Evca electrocufed or easscd on
fur farms. So jf you've tlnnking about buying a fwr—dí>nT.
Because no marter how many reasbns you have for wanting one. there are 30gvood reasons not to.
StopBuymgFurs.
lu VOu! kinpivjt\ IS* fu±r «fUml fm u«i;. ]
ÆTAz
i PeopJelbr’IlieHhical;
j ThamentQfAnimals!
Ui uí Ui uhi'ur.unt &\‘jx dd\ by couttcnhf. hui Ní.iriicw» PHTA (Dí)V7?0 7444;.
komin að frelsa heiminn. Menn
sáu í henni lausn á oframleiðslu-
vandanum í landbúnaði. Bændur
voru hvattir til að minnka fram-
leiðslu hefðbundinna landbúnað-
arafurða eða hætta alveg og fara
út í loðdýrabúskap. í þessu sam-
bandi var líka talað um að nýta í
fóður úrgang úr frysti og slátur-
húsum, sem annars væri hent.
Bjartsýnin var slík að stundum
mátti halda að fóðrið ofan í þessar
skepnur væri alveg ókeypis. Sú
varð að vísu ekki raunin. Fóður-
kostnaðurinn varð meiri en menn
gerðu ráð fyrir í upphafi. Vextir og
fjármagnskostnaður hækkuðu
upp úr öllu valdi, rétt um það bil
sem menn höfðu fjárfest í rándýr-
um byggingum og rándýrunum
sjálfum. Einvörðungu fjárfesting-
arkostnaðurinn nægir til að koll-
varpa heilbrigðum áætlunum.
Það hefur sannast áþreifanlega í
fleiri atvinnugreinum. Næst kol-
féll svo verð á loðskinnamarkaði.
Hátt raungengi krónunnar bætti
gráu ofan á svart og afraksturinn
varð sá vandi sem stjórnvöld og
loðdýrabændur standa frammi
fyrir um þessar mundir, — fyrirsjá-
anlegt hrun þessarar atvinnu-
greinar.
Þær aðgerðir sem nú eru fyrir-
hugaðar, leysa þennan vanda ekki
til neinnar frambúðar, nema veru-
leg verðhækkun komi á skinna-
markaði á allra næstu árum. Að-
gerðirnar kosta hins vegar óhjá-
kvæmilega talsvert fé. Sé reiknað
með þriggja ára tímabili og þeim
rekstrarstyrkjum sem vinnuhópur
lapdbúnaðarráðherra hefur út-
fáert, verða rekstrarstyrkirnir sam-
tals nálægt 350 milljónir miðað
við óbreyttan fjölda dýra. Skuld-
breytingar skammtímaskulda
kosta um 420 milljónir samkvæmt
niðurstöðum vinnuhópsins. Þá er
gert ráð fyrir að Stofnlánadeild
eða Framleiðnisjóður taki að sér
að veita skuldbreytingarlán eins
og hópurinn leggur til. Samtals
eru þetta hátt í 800 milljónir á
næstu þremur árum og er þá
vaxtakostnaður vegna skuldbreyt-
ingarlánanna ekki reiknaður með.
100 fjölskyldur f gjaldþrot
Hinn kosturinn er að láta ríflega
100 fjölskyldur fara á hausinn. An
aðgerða stjórnvalda er fyrirsjáan-
legt að stærsti hluti loðdýrabú-
anna verði gjaldþrota á næstu
mánuðum. Talið er að um 100 fjöl-
skyldur myndu þá verða gjald-
þrota og missa allar sínar eigur.
Auk þess myndu ýmsir lánar-
drottnar loðdýrabúanna tapa stór-
fé og sennilega fylgdu flestar fóð-
urstöðvarnar með. lllgerlegt er að
áætla tap Stofnlánadeildarinnar.
Lán hennar eru yfirleitt tryggð
með veði í húsum og jörðum, en
þegar atvinnugreinin í heild er
gengin fyrir ætternisstapann og
ástandið í öðrum greinum land-
búnaðar jafn slæmt og raun ber
vitni, er hæpið að gera ráð fyrir
háu söluverði á nauðungarupp-
boðum.
Gjaldþrotakosturinn er því
greinilega ekki mjög glæsilegur
heldur. Því heyrist líka haldið fram
að hreinlegast væri að kaupa upp
þessa dauðadæmdu atvinnugrein
i heilu lagi og koma henni á haug-
ana í eitt skipti fyrir öll. Að því er
virðist gæti sú lausn kostað ein-
hvers staðar á milli 2 og 3 millj-
arða og þá er eftir að finna eitt-
hvað að gera handa því fólki sem
á sínum tíma var með stórum
gylliboðum hvatt til að snúa sér að
loðdýrarækt. Það er heldur ekki
áhlaupaverk á tímum almenns
samdráttar í atvinnulífi. Sá á kvöl;
ina sem á völina, segir máltækið. í
þessu tilviki, sem og mörgum öðr-
um verða það þó sennilega þær
fjölskyldur sem fyrirsjáanlega
munu verða gjaldþrota, sem mest
kveljast. Þeim björgunarleiðangri,
sem nú er e.t.v. fyrirhugaður, er
nefnilega ekki ætlað að bjarga
þeim sem allra verst eru settir. Fyr-
ir þá loðdýrabændur sem fyrir
áratug lögðu fram skuldlausar
eignir sínar í þágu landbúnaðar-
frelsunarinnar miklu og hófu loð-
dýrabúskap, hafa þessi litlu rándýr
svo sannarlega staðið undir nafni.
Þau urðu rándýr.