Tíminn - 11.05.1968, Blaðsíða 3

LAUGARDAGUR 11. mai 1968.
TIMINN
15
Þórarisiri Þórarinsson:
Leiðin til sigurs er að
efla íslenzkt framtak
Góðir áhieiyrendur. Á ýmsu átti
ég von í þessum umr., en e'kki
samt því, að ég þyrfti1 a-ð hefja
mál mitt með því að v-erja Ingó-lf
Jiómsaon. í umr. í gærkvöldi sagði
fiorsrh., að bygging álhræðs-lunin-
ar hefði verið alg-jör forsenda
þess, að ráðizt yrði í B-úrfells-
yirkjiU'nj Með þessu var forsrth. að
reyna að ómerkija Inigólf Jónsson
en þegar l'ögiin u-m Búrfelílsvirkj-
uin v-oru h-ér til umr. árið 1965
Iiýsti Ingó'lfur því yifiir, sem orku-
mál-aráiðh., að al-veg vœri þá óviíst
hviort samni-ngar næðuisit við ál-
hriinigmin. Búrfeösvi-rkjun myndi
'hafin ei-gii að síðmr, enda ekkert
meira maninvirki en fyrsta virkj-
um Sogsins hefði verið á sínum
-tím.a. Þetta eru alveg ós-kyid mál,
sagði Inigólfur til enn frekari á-
h-erzlu. Þótt ég telji Ingólf J-óns-
son engan sannleikspostula, fór
hann tvím-æl’alaust með rétt mál
um þetta efin-i vorið 1965, em fior
•rh. sagði ósa-tt í gæhkveMi.
Höftin
G.Þ.G. virðist lesa stefnu Fram
sfl, á sama hiátt og viss persóna
les Biiblíuna, hann sagði að aðal-
atriðið í efnahagssitefinu Fram-sfl.
vœri að taka uipp höfit. Svo fjarri
er þetta sa-nnileikanum, að það er
eiinmitt meginþáttur í stefnu
Framisfil. að etftta atviininuvegin-a m.
a. að létta al þeim ilámsf'járhötft
uinum, sem GIÞG. og félagar hans
halfia hneppt þá í og nú er-u að
síkaipa varan-legt atvinnuleysi
mun ég vtíkj'a niánar að þessum
Ihlölftium Gyltfa siðar.
Jlón Ánnason sagði hér áðan að
múiverandi rílkisstjórn hefði aukið
atlhafn-afire'lsi o-g afnumið hötft.
Hlviað seg-já hinir mörgu atvinnu-
rekendur, sem nú hrekjast mWli
hanikan-na fiá hvergi úrlausn og
verða ýmist að hætta rekstri sín-
urn eð-a draga hann stórlega sam
an. Eru þeiir hriifinir atf athatfna-
frelsinu og haftaleysinu hans
Jórns Árnasonar. Áttu þeir vo-n á
að þetta yrði ára-ngurinn af 10
ára stjiómarifioiryistu SjiáBlfstfl.
Vanræksla Gylfa
BGr. lét mjög aí forystu GÞG.
í sfcólamálum, það eru lang-fles-t-
ir sammála um að skólákerfið sé
orðið úrelt. GÞG. hefur verið
menntamrh. unidanf-arin 12 ár og
her því megin ábyrgð á, að ekki
hefur verið hafizt handa af
neinni al-vöru á endursik'Oðun
sfcól-alögg'jafarinnar, þetta er ein
bver mesta vanræksl-a, sem u-m
getuir í sögu íslenzkra skólamála.
Kaupgjaldið hér og
erEendis
Það kom fram í ræðu GÞG. að
e-rfiðlei'kar íslienzkra atvinnuvega
væri einkum sprottnir af því, að
valdasijúk stjórnarandstaða hafi
esipað 1-aumiþega til að knýja fram
of miklar kauphækikanir. Aí
þessu mun eiga að draga þá á-
'lyktun að kauipgjiaid sé hærra hér
en í nágramnaJöndunum og því
s-é íslenzk framO'eiðsla ekki sam-
fceippnishætf. Vegna þess finnst
mér rétt að geta þess að norsfca
vimnuiveitend'a'sanaibandið hetfur
nýlega birt skýrslu um kaup-
■gjaldsimálin í Noregi, þar sem
sfcýrt er frá því að meðal tíma-
kaup norskra verkamann-a hafi
verið 11 kr. norskar og 44 a-urar
ó siða-sta fjlórð-uin-gi ársins 1967.
Þetta eru 90 kr. íslenzkar. Hér-
lendis er n-ú meðaltimafcaup
verkamann-a reik-nað með liíikum
harfiti og í Nore-gi, 60—70 kr. eða
20—30 kr. liægra en í Noregi.
Það sést vel á þessu, að okkur
ætti a® vera auðvelt að keippa við
Norðmenn vegna kaupgjaldsins.
Það er þvd allt annað en hátt
.kau-pgjaM, sem veMur n-ú erfið-
I-eikum íslenzkra afcvinnuve-ga. Ef
samanburðu.rinn við Noreg og
önnur nágrannailönd er haldið á-
fr-am, kernur fljófct í Ijós, a-ð
sfcjiónnarvöMiin búa a-llt öðr-uivísi
og betur að atv-inuivegunuim þar
en hér. Tiil þess að finna orðum
mínum stað, sfcal ég aðei-ns nefna
örfá dæmi.
Lánamálin hér og
erlendis
Ég netfni fiyrst lánsfjármálin.
Aufcimni tæfcni og hagræðingu
fylgdr það, að fjármagnsþörf at-
vinnufiyrirtæikjan-na fer hraðv-ax-
andi. í nógrannal'önidum ofc-kar
'hafa fyrirtæki aðgang að nægum
stofnl'án-um og rekstrarllánum
með hagstæðum greiðsluskilmál
um. Hér á 1-andi eru aifcvim-nuveg-
irnir hins vegar beittir hinutn
nýrra tefcna í gjaldeyrissj’óðinn
etf til dæmis hefðu verið tekm-ar
upp nýj-ar verkunaraðferði-r sjáv-
arafurða? Væri ekki skyn-samlegt
að aðstoða framkvæmdamenn við
að -koma slíkum nýjungum á lagg
irnar?
Hefði e-kki mátt nota hl-uta af
gjialdeyrinum í þetta t.d. þann
hlutann, sem notaður var til ka-u-pa
á alilrahanda óseljanlegu drasli?
Slíkar spunningar eru óteljandi
en þær virðast e-kfci angra hæst-
virta ráðherra, þeir hafa annað
land fyrir statfni. Þeirra úrræði
eru að ganga í erlend bandal'ög
og fela útlendingum hinar stærri
framikivæmdir hér. Ólafur Björns-
son, háttv. þing-maður minntist
hér fyrr í umræðumu-m á hugar-
fa-r selstöðukaupmanna. Það er
kannski c-kki nema von að sá hugs
unarháttur sé ofarlega í þeim
mönmum, sem haifa þá yifirlýstu
stetfnu að binda li-tlu kænuna o-kk-
ar afltan í stióra hatfskipið.
Og hvernig er þá ástatt með
þennam marglofaða gjaldeyr's-
sjóð? Því er flj'ótsvarað. Om s.l.
áramót var þessi sjóður 845
mililj, k-r. Þá voru stuitt erlend
vörukaupalán 743 millj. kr., eða
misimunurinn á þessu tvennu 100
millj. kr. í árslok 1958 áctu
bamkarmir hins vesar inni erlend-
is 228 mi-l'lj., xr. og frá þeirri
tiödu þartf efckert að d-raga — stutt
erlend vöru-kaupa-lán voru þá en-g
in. Heildargjaldeyrisstaðan er
þ-annig, að í árslok 1958, þegar
vinstri stjórnin fór frá — voru
sikuMi-rnar 1999 millj. kr. Nú —
eftir 10 ára viðreisn — eru þær
ko-minar upp í 4891 milHj. kr.
Þarna hafa -menn áramguirinin.
Farmhald á bls. 17.
stórfelldustu lánstfjárhöfitum, og
fyrirtækin í stöðugri rekstrar-
krepp-u, j'afnt vegna skort-s á
stotfinfé oig rekstrarfé. Erlend iðn
fyrirfcæki geta með aðstoð er-
-lendra banfca lán-að íslenzkum
kaupmöninum varning sinn með
l'önigu-m greiðslufiresti, en ís-lenzk
iðníflyrirtæki haifa enga mögul-eika
til a-ð veita slík ián. Þet-ta á ekki
minnstan þátt í því, að þau verða
undir í samkeppninni. í Noregi
og Danmörku geta landibúnaðar
fynirtækiin fengið ótafcmörkuð
rekstra-rlón, en hérlendis eru
þessi lán nú hiin sömu a-ð krónu-
tölu og þau voru 1959, þótt ai'l-
ur tilkostnaður hafi margfaldazt
síða.n. Litkt er að segj-a um sjávar
útveginn. Það getur enginn, sem
efcki hefiur kyninzt því, gert sér
þes-s grei-n, hvennig lánsfjiánhöft
laima og hefita framtak atvinnu
fyrirtækjann-a, drag-a úr fram-
leiðslu þeirra, og gera þeim ó-
kleitft að gera þær um-bætur á at
vinnurekstrinum, sem myndi
koma honum í samfceppnisfært
horf. Þessu til vdðibótair eru svo
aillir útMinsvextir stóruim hærri
hér en í nágrannaMndunum.
Skattamálin hér
og erlendis
Ég kem þá að skattamálunum.
Hér á 1-andi hafia á seinusfcu ár-
um v-erið 1-agðir á atvinnuvegina
margvísl-egir skatta-r, sem efcki
þekfcjast í nágrann-alöndunum.
Hlér verða atvinnurekendur t.d.
að greiða sérstakan skatt, sem
nemur á anm-að hundrað milljón-
ir kr. á ári, tiil húsmæðislánafcerf-
isins. Þá verða bændu-r að greiða
skatt, sem n-emur 20—30 millj.
kr. á ári, til stofimlána-sjóða 1-and
búnaðarins. Sjávarútvegurinn er
-látinn greiða sérskatt sem nem
ur 30—40 mililj. kr. á ári, til
Iián-asjóða útgerðarinnar. Þessu
ti'l viðbótar var nú i vetur gerð-
ur upptæfcur gengishagnaður,
sem nam mörgum hundruðum
millj'óna kr. og sem sjómemn og
útgerðarmenn og fds-kiverfcunar-
stöðvar áttu, og þetta fé 1-agt í
u:mrædd-a lánasjóði. Iðnaðuirmn
v-erður að greiða skatt, sem nem
ur um 30 miMjónuim kr. í iðn-
lánasjóð. Emgir slíkir skatta-r
þekkjast í mógrammalönd-umum,
því að þar er hið almenna ló-na-
kerfi iátið standa undir húsnæð-
islán-uim og stofinttánuim atviinnu
veganna. Engir þessara skatta —
og men-n taki efti-r því — vo-ru
til fyrir tíð núverandi rikisstjórn
ar. Það er satt að segja furðu-
leg hugvitssemi, að ætla að út-
vega fjárvana abvinnuvegum Ián
með þvi að skattl-eggj-a þá. Ég
hettd, að það yrði hlegið um all
an heim, ef sú till. kæmi fram á
vefctvangi alþjóðastofin-ana, að
þróu.narliönd'Uinum yrði útvegað
íánsfé, með því að sikattle-ggja
þau. Það væri hliðstætt því, sem
verið er að gera hér.
Þeir skattar, sem ég hefi nefnt
hér, eru aðeins brot af þeim
sköttum, sem hafa verið lagðir á
aifcvi-nnuvegina í seinni tíð.
Tollarnir hér
og erlendis
Ég skai aðe-ins minn-ast á toll-
-ana. Það þekkist varla í inágramna
■liömduim ofckar, að iðnaðurinn
þurfi að greiða toll af innflutt-
um vélum og hráefnum. Hér er
tolhi-r á iðnaðarvélum 25%, og
toHar af hráefnu-m komast uipp í
100%. Þetta kom minna að sök,
á með-an iðnaðurinn nauit vermd-
ar innflutnin'gshaifta, en veikir
að sjálifsögðu m.jög aðstoð hans,
síðan innifilutningutinin var gef-
inn frjáls.
Höft Seðlabankans
Orsök þess, hversu mitolu lakar
er búið að atvinnuvegunm-m af
háttlfu stjiórn-arvalda hér á landi
en í mágranna'Iöndunum, rekur að
mikliu 1-eyti rætur til stefnu nú-
verandi ríkisstjórnar í efnahags
miáttum. Hiún hefuir sett sér það
sem m.eg.intakmank a-ð hafa frjiáis
an in.ntflutning, jafnt af óþörfum
varninigi sem þörfum. Til að
haMa þessum frjálsa imnifllutnin'gi
innan hæfilegra marka, telur
stjörnin nauðsynlegt að halda
toa'Uipgetunni niðri, og he-lzta ráð
ið sem hún sér í þeim efnum,
er að takmarka lánsflé til at-
vinnuvegamna og draga þaminig
úr afcvinmu og kaupgetu almenin-
ings.
Sfcv. lögum Seðlabankans er
er honum ætlað að sj'á um, að
fjármagn i umferð sé nægilegt
til að tryggjia stöðu afcvinnu og
fulla nýtingu atviimniuiveganna.
Þetta gerir ba-nkimn þannig, að
hann veitiir viðskiptabönkun-
um Mn eða aðra aðstoð, þegar
þeir geta ekki fu-llnægt eðlilegri
eftirspurn atvinnuveganna. Þess-
ari stefnu var fylgt, áður em við-
reisnairsteifnan kom til sögunnar.
í ár.silok 1959 átti Seðlaibankinn
inni hjá viðskiptabönkunu-m 920
mi-llj. kr. eða naar tvo millj.arða
kr. ef rei-knað er með núverandi
gemgi. Um seinuisfcu ára-mót var
þessu aivag snú-ið við, Þá áttu
váðskiptabanfcarnir inni hjá Seðla
ba-nkanum um 300 milljónir kr.
Þessi stórfeldi samdiráttu-r í þjón
ustu Seðl-abankans við viðskipta
banfcana og atvimnuive-gma er höf
uð orsök þeirra lánsfijárhafta sem
mú eru að sli-ga atvmnuvegina og
leggjia grundvöltt að varanlegu at-
vinnuleysi í landinu.
Þekkingarskortur Gylfa
Sá maður, sem öðruim fremur
ber ábyrgð á þessari lánsfjár-
hatfta — og atvimnusamdráttar-
stefn-u er yfirmaður banka-kerfis
ins, hæsfcv. banfcamrh. Gylfi Þ.
Gíslason, og þeir ráðunautar, sem
hann hefur sér til aðstoðar. Það
sttoortir ekki, að þetta séu a-ll-t sam
an sæmi'lega gefnir menn, en það
gildir um bankamrh. og ráðu-
nauita hans, að þeir hafa a-ldirei
n-álægt niein-um atvinnurekstri
komið, nær öll þekking þei-rra á
atvinnuimálum er femgin úr er-
lendum kenn-slubókum og þvd
hvorki be-kkj,a þeir né skilja hin
sérstöku vandamál íslenzkra at-
vinmuivega.
Trúleysið á íslenzkt
framtak
Þessu til viðbótar eru þeir
hattdnir vantirú á ísl. atvinnurek-
endur og í-slenzkan aitvinnurekst-
ur, en oft-rú á fiLe-st það, sem út
lent er. Þeir telja það hekt tlll

Þórarinn Þórarinsson
bjiargar, að ísland gangi í fram-
amdi efna'haigsbandalög og útttend
ingar taki sem mest við forsjó
atvinmumála á ísl-andi. En hvort
útilendir atvinnu-rekendur my-ndu
reynast betuir á íslandi en
íslenzkir geta menn dæmt af því,
að svis-sneski állhrinigurinn léði
efcki mális á að koma hingað, ef
hann æt-ti að sæ-ta sama aðbún-
aði af hálfiu s-fcjórnarvaldan'ma og
íslienzkir ait-vinnu.rekendur. Hann
'kraifðist að vera umdamþeginn ís-
lenZkum skatta- og tollalögum,
auk margra amnarra sérrétti-nda
o-g bvað myndu forsvarsmen
hans svo hafa sagt, ef álbræðsl
an hefði átt að búa við Mnsifjiár-
hötft o-g vaxtakjör Gylfa Þ. Gísla-
sonar og fiél'aga hans?
Ég vil nota þetta tækifærd til
að mótmæla sérhverri vantrú á
íslenzfct firamtak. Ég er rétt
fimmtugur, en ég man þó vel allt
a-nnað ísland e-n það, sem nú er,
tfátæfct land að ræktun, bygging
u:m, vegum, höfnum, verksmiðj-
um og vélum. Það er íslenzkt
firamtak, sem hef-ur lyft h-ér fleiri
og stærri Grettistökum á síðari
áratugum en dæmi eru til um
annars staðar við samibærileg skil
yrði. Þetta framtak mun duga
ofckur í framtí-ðinni, ef því er
fe-ngið í hendur, ásamt þekki-ng-
unni, það vopn, sem nú er vopn
vopnanna, en það er fjármagin til
að re-ka og umskapa a-tvinnu-veg-
in,a.
Leiðin til sigurs
Við megum búast við því, fs-
Lendingar, að hér verði við erf-
iðleika að etja á allra n-æstu ár
um. Me-nin segja, að nú séu erf-
iðir timar, en ég held þvert á
móti, að þetta séu venjuttegir
tiímar, og við megum því ekki
hafa o-f miklia trú á, að óvœntur
metafli eða verðhækfcandr erlend-
ir leysi vandann. Við verðum
jiafnframt að gera okkur Ljóst, að
á næstu áru-m munu mörg sam-
eigintteg útgjöld þjóðarbúsins,
vaxa óhjákviæmittega, eins og t.d.
vegna nýs átaks, sem verður að
gera í sfcólamál-um, heittlbrigðis-
málu-m. og vegamálum. Við eigum
ekfci nema eitt örug-gt ráð titt lausn
ar þessum vanda, það er að búa
þaranig að íslenaku f-ramtaiki, að
það fiái notið sín sem bezt. Þetta
gi-ldir um framtak vísindamanna
ok-kar og menntamanna, um fram
tafc skálda okkar og listamanna
og þó ekki sízt um framtak þeirra
sem við atvinraureksturinn fást.
Afkoma bk-kar al'lra veltur á því,
að atvi-nnuvegunuim verði búin sem
samibærilegust aðstaða við það,
sem annars staðar er. Þetta er
s’ameiginlegt hagsmunam-ál at-
vinnurekenda og lau-nþega. Ef
við þrengjuim að abvinnuvegun-
u;m með lánisfjárh-öftum o-g skött-
um, bj-óðum vi'ð kyrrstöðu og at
vinnuleysi heim. Það er ekki
leiðin titt að sigra örðugleikama.
Leiðin titt þess er að hlúa hvar-
vetna að heilibrigðu, íslenzku
fram'taki og gefa því sem bezta
aðstöðu titt að halda áfram að
breyta ísttandi í betra og byggi
Iiegra land.