Tíminn - 11.05.1968, Blaðsíða 10

22
TÍMINN
LAUGARDAGUR 11. maí 1968.
frh. af bls. 13
Þegar verkiflöllin höíðu staðið í
iwiiku, sáibtatilraunir sáttaisemjara
ireynzt árangursiausar, og hann
«iklki laigt fram neina miðliumiar-
tillögu lögðu stjóranarandstæðing
ar fram svohljóðandi þingsályktun
artillögu: „Alþingi ályktar að fela
rtSkisstjiórininini að beita sér þegar
í stað ifyrir lausn verkifallanna
mieð laigasetninigu um verðtrygg-
inigu launa í samræmi við það,
sem verkailýðshreyfingin heifur
isett fraim.“
Ég er að vísu iþeirrar skoð-
unar, að ríkisvaldið eigi eklki með
liagaboði að gnípa inn í kjara-
deilu vinnuveitenida og launiþega,
nema í fágætum undantekningar-
tiillfelilum. Siílkt umdanteknin'giartil
vilk var fyrir hendi að mínu'm dóm
í verlkiflöliluinum í vetur. Þau verk
föOJl voru fyrst og fremst til kom-
in vegnia ráðsitöfunar ríkisvalds-
inis, vegna tiltekiinnar lagasetn
ingiar. Það var yfirleitt ekiki farið
fram á gruin'nikauipsbæikkanir held
ur aðeins að verðlagsuppbót
stoyldi greidid á kaup. Með löguim
fná 29. nóv. s.l. voru felid úr
gildi lög frá 1964 um verðtrygg-
imgu launta. Ef þau lög hefðu efcki
verið felid úr gildi og verðlags-
uppbót greidd áfram á lauo, hefði
ekik'i komið tiil kj'aradeilu eða
verkfailla. Það var kjanni málsins.
Afnám vísitölunnar
Növemiberilögin um for'taikslaust
aifmárn vísitöilulbmidiiingar á laun,
jiafnt hin lægri sem hin hærri,
voru mistök. í umræðum um þá
lagiaisetninigu voru stj'órn.ariflioikik-
annir varaðir við. En þeir sininitu
því mdður ekiki .neinum varnaðar-
orðuim og liögfestu fruitnvarp sitt
óbreytt. Því fór sem fór. Úr því
sem komið var, var sá kostmr bezt-
ur að viðunkenn,a mistökiin og
reyna að bæta úr þeim efltir því
sem hægt var. Hér átti því lög-
gjiaifinm að skerast í leikinm, niemia
á brott ástæðu kjaradédlunnar og
lögbjóða á ný verðtryggiingu
launa að því m.arki og á þainm
hátt, sem niaU'ðsyn.legt var til þess
að verfcalýðsfélögiin gætu afl'étt
verfcflöllunum.
Afstaða verkalýðs-
hreyfingarinnar
Þegar bér var komið, var vitað,
að verfcailýðsfélögiim vi'ldu sætta
sig við tafcimiarkað'a viísitöliuuppbó't
þ.e. binda ful'la verðla'gsiuipp'bót
við 10 eða 11 þúsumd krómia mán-
aðarlaum. Þau vildu einnig fahl-
ast á, að igreiðsla verðlagsuippbót
arimmar kæmi á þessu ári í áföng-
um, þainmig að fiuiU vísitöluu'pp-
bót á Kaup það, sem um var að
ræða, 10—11 þúsund króna mán
aðamlaun kæmi ekfci til fyrr en
1. desemiber á þessu ári. Með þeim
hætti fengu atvininiuvegiirnir notok
urt svigrúm og uimiþóttun'artíima.
Þetta voru san.ngjarnar og hóf
sarnar kröflur. Hvemig er hægit
að komast a.f með 10 til 11 þús-
und króna laun á mánuði Það er
mér ráðgáta. Hvennig er hæg.t að
fiara fram á það við men.n, sem
hafa um það bil 130 þúsund króna
árstekjiur, að þeir lækki laun sin?
En það var í reytidinini gert. O-
breytt laun, og án uppbótar frá
því fiyrir gengislæikkuin jafing.iiltu
því, að launiallækkun hefði átt
sér stað. Genigisfellinigin hefur í
fiör með sér kj'ararýrnun fyrir
laun'amenn., þ. e. raiumivenuiega
fcauiplætotoun, þó að krómutalan sé
sú sama. Hér var 1 raun og veru
etoki far.ið fram á aniniað en að
þessir menn héldu óbreyttu kaupi
firá iþví fyrir gengislæifckun, og þó
með tilslökiu,niuim. Það var etoki
ifraim á milkið farið. Það var fijiar-
stæða að láta sér möktoiurn tíma
dietta í hng, að þessir launa-
lægsit-u mienn gætu tekið á sig
Ikjaraskerðiinigiu af völdU'm gengiis-
felli.ngiarin.nar. Það sem í raum og
veru var farið fram á, var að
efiniisregiliuir verðtryggiingariiaig
anna frá 1964 giltu áfram., að því
er varðaði lægstu laun, og þó
með tilsilöfciu.num á þessu ári. Hér
var því gullið tækiflæri fyrir lög-
gjafann til að binda enda ú verk
iflöilliim. Það vild'i hann ekfci nota.
Stjónnin féiktost etoki einu sinmd í
útvarpisumiræður um máilið. Hiún
fcærði sig efcfcd uim kaistiljós
á firairmmistöðiu sína í þessu máli.
En eftir að þessi þimgsályktumar-
ti'llaga kom fram, komst imeiri og
betri skriður á l,ausn dei.lunn.ar
en áður. Fyrir atbeiina sátta-
semjaira tóikst svo að leysa hama
mieð þeim hætti som alllir þektoja,
og að mestu leyti er í samræimi
við það, sem verkalýðshreyfingin
ihafði sett fram, og áður er lýst,
þó með nökikurrí tilslöku.n að
vísu. Ég stend alveg við það að
það sé emgum til sæmdar ef svo
er nú koimið í ísl. þjóðfólagi að
ekki sé hægt að greiða fuilla
vísitöluuippbót á 10 þús. kr.
miámaðarl'aim. En þá höifðu verfc-
iflöllin staðið hálfan miánuð. Hvað
skyldu þau lhafa kostað atvinnu-
vegina og þjóðina í heild?
Ætli hefði ekki verið skynsam-
legria af stjónmimmd að sýna min,n.i
stíifmi í máli þessu og greiða strax
ifiyrir laiuisn kjai’adeilu'ninar með
liögifiestimgu verðlagsuippbótar á
iægstu laun. Það má segja,
að þetta mál heyri nú sögunin.i til
og uimræður um það nú breytá
ekiki úr því sem komið er neinu
hvorki til né frá. En ég taldi
saimt rétt að miinnast aðeins á
það, bæði tiil að miinna á þátt
stjórnarinnar, sem vissulega má
ekiki gleymast, svo og til þess að
skýra, bvers vegna ég taldi rétt,
eiins oig á stóð, að Alþingi skær-
ist í leikinn.
Velí yfir á framtíðina
Eitt er það fiyrirbæri í íslenzk-
um þj'óðimiáilum uim þessar mumdir
sem mér þykir einnia ískyggileg-
ast. Það er hinn sívaxandi
Skuildiaihal'i, sem hið opinbera
dregur á eftir sér á fjiölmiöngum
sviðum, svo sem vegna sjúfcraihús-
byig.giniga, skól'abyggiinga, hafniar
miála, vegamiália og félagsheim.iila,
svo að eittbvað sé nefnt. Þessar
Skuildir skipta nú orðið mörg
hundruð milljónum. Á þessu ári
á en,n að bæta við mörgum millj-
ónatugiuim. Aflborganir og vextir
aif þe'ssuim skuildum óta upp ár-
legar fjiánveitiinigar Öíum þess-
uim stouildabög'gum er svo velt yfir
á fraimtíðina. Þessi stjóm leggur
ek'ki guM í lófa framtiíiðarwiinar.
Hún bindur framtíðína á skulda
klafa, Það verður óskemimtilegt
fyrir þá, sem við eiga að taka
skuldasúpuininí og greiða eiga víx-
ilinn. Einihvierntima kemur að
skiuil'dadiöguniuim. Vi'tasikuild hefur
í filesit'Uim tilfellum verið um nauð
syolegar framfcvæmdiir uð ræða.
En það verður að sniða sér staikik
eftir vexti og vinn.a að málum
Skipuiega. Amnars eridar altt í ó-
reiðu. Eg held að hér sé um miklu
alvarlegra mál að ræða en almenn
ingur gerir sér grein fyrir.
Ábyrgðarleysi
Það er óflorsvaranlegt ábyrgð-
arleysi af ríkksivaldinu að hafa
borft upp á hinn geigvænlega við
slkiptaihalla, án þess að gera í
tæka tíð viðeigandi ráðstafanir ti'l
varnar. Það er ekki búið að bita
úr nálinmi með það.
Framlkioima stjórniarininar gagn
vairt Alþin.gi væri efnii í langan
lestur. Hie.lztu mál eru algerlega
tookikuð uta,n þimgs af embættds-
mönnu'm stjórmariinniar, áður e.n
iþau eru lögð fyrir Aliþinigi. Þing-
ið verðu.r oift að'gerðalítið að bíða
efitiir þeim vilkum eða jiafmvel mám
uðurn samiam, Þegar þau lofcs eru
Olögð fyrdr þingið er þeim rennt
iþar í gegn á færibandi án þass
að við nókiknu megi hreyfa, hvað
vitlaust sem það er. Það er etoki
að furða þó að jafnvel Sjlálf-
stæðismenin séu farnir að tala um
Allþiíngi sem afgröiðslustofnun
ifyrir rikiisstjóirniinia. Þessum
stanfsiiiáttum þarf að breyta.
Ég hefi nú delt alihairkailega á
stjóimina og þingmeirMutanm,
og er þó margt ótalið, sem ég tel
aðfiinnislluivert. Ég hefi gagnrýnt i
stjórnarliðið fyrir stefnuileysi,
handaihóifsaiðgeröir og ábyrgðar-
leysi. Ég ætila ekki í þetta skipti
að fara lengra út í þá sálma. Ég
viðurikenmi, að vanidamálin hafa á
margam háitit verið erfið úrlausn-
ar og ég verð að játa, að mér
f'iinnst útlitið al'lrt anmað en bjart
á næstunni.
Hvað vilja Fram-
sóknarmenn?
Nú tounna mienn að spyrja,
hivernig hefði Framsóknamfilokkur-
inn brugðizt við vandamálunum,
eif. hia.n.n hiefði átt sæti í
'Pífctsstjórn? Hivað viílil Framsókmar
ifílótokuiriinni? Það er eðlilleg spum-
iin.g. Ég ætla því hér á efitir að
vílkja moikkuð að henni og sitefnu
Framsiók nairf lioikfas ims. Vit astouild
'werðu'r aðeimis unnt að drepa á
fiáein aitrú'ði.
Ég vil fiyrsit geta þess, að v,ið
Fr,amsók,niaimie.niii státum etaki af
iþví, að við eigum í fórum otatoar
eimhvem töfrasprota, er geti í
einum siviip breytt öl/liu tiil betri
vegar. Það er aðeins með .sikipu-
iiegri þróun í rétta átt, sem mál-
um verðuir smám saman koimið í
viðuniandi horf. En það þarf í
uipph.afi að átta sig á hvert á að
stefima o.g stíga Skrefin í þá átt.
FramiSÓtainiaiifil'Oiktouriinm vill í þjóð
arbúsikapnuim fylgja markvissri
isitefmu í stað happa og g.lappaað
íerða'r. Framsóknarfllioikkurinin
■vdilil skiipulliag í sta® þess stjórn-
ilieysiis, sem rílkt hefu.r á ailt of
miörgum sviðum.
atviinnuveginia til gagngerrar end-
urskoðunar.
Hagræðing
Þar er áreiðanlega hægt að
'koma vdð margvíslegri hagræð-
ingiu. Það er enginin vaifi, að með
þeim hæitti má spara uindirstöðu-
a,tv'in,nuiveguinum verulegair fjár
hiæðiir. Ég nef'm t.d. bainkaikenf.ið,
olliudre.ifing.una og trygginigamar.
Bvaða vit er í öllum banikiaibygg
ingunum og bankaútibúum? Halda
menm að þetta toosti ektoi neitt?
Og ætli væri elóki bægt að spara
eitthvað í mannahaldi, ef bankar
væm sam'einaiðir? ÆtOi það væri
eikiki hœigt að tooma við hiagræð-
ingu í olíudreifingunni? Mörgum
sýnist það. Tiyggingar e.ru sagðar
hér mitoliu dýrari en anmars stað-
■ar. Soáifsagt liggja til þess eðli-
le'gair orsakdr. En það er samt
vissuilega ástæð'a til að athuga þau
máll. Sjáilifsagt ’ má hér eimmig
nefna ýmsa viðgerðarþjónustu. Lík
Oiegt er, aö þar mætti tooma við
ýmissi hagræðingu. Með þeim ráð
stöfunum, sem hér hafia verið
nefndar, má efalaust stórbæta að-
stöðu a'tv'inniuvegann'a. En lœikik-
un framileiðslutoostnaðair er efctoi
nema önnur Miðin. Hims þarfi
einmig að gæta, að gera útflutin
imgisafurðinniar siem verðmætastar.
Þess vegna iþanf m.a. að leggja
ríka og vaxandi áherzlu á vöcu-
vöndun og gæðaeftirlit. Einnig
þanf að sinma marfcaðísleit
og mankaðistoönnu.n með alWrt öðr-
uim hiætti en hingað til.
Það þanf að taka upp sparnað
í rílkisbúiskapinum, ekitai n.e:inm
sýinda.rsipannað, holduir raumveru-
legan sparnað. Yfiirlbygginig otok-
ar fiámienna þjóðfólags er orðin
allt of dýr. Úr kostnaði við hana
verður að dmaga. Það er undir
s.töðu.a.tvininuiveguinum ofviða að
sitianda umidir henni. Við V'eröum í
þei.m efnum að læna að smíða
oktour stakk eftir vexti. Við get-
um ekki hegðað okkur að hætti
stópþjióða. Vaifalauist má t.d. eitt-
hvað spara í æðstu stafinunum og
uitamrílkisþjónuis'tu, en akki vil
óg hér fiara út í það að inefma
einstök dæmi.
Fjárfestingin
Endurreisn atvinnu-
veganna
Framsók'narifiloktaurinn telur, að
einis og satair standa, hljóti aðail-
viðfiangsefinið að vera endurreisn
atvinm.uvegan.n'a og bættur þjóðar-!
haigur. Það þarf að breyta um j
stefnu gagmvart unidirstöðuat-;
viininu'vegunum. Það þarf að komai
þeim í það horf, að þeir geti sitarf j
að o,g byggt sig upp með eðliileg- i
um hætti. Það þarf að draga úr
ifijármagnskioistn.aði þeirra, eintoan
lega m,eð því að stórlækka vexti
af stofn'Iánium þoirra o,g rekistrar-
lánum. Það þarf einnig að létta
aif þeim ýmisum opinberum gjöld
um, sem á þá hefur verið blaðið
að uind'ainifiörnu, og þeir fá ekki
umdir risið. Það þarí að fuln'ægja
lánsfjárþörf þeirra með eðlilegri
hætti en átt hefuir sér stað á allra
síðustu árum. Einfcanilega þarf að
gefa þeim toosl á sérstökum lán-
um til hagræðin,gar og fram-
l'eiðniaulkningiar en á því sviði er
umibóta þörf á ýmsum atvimmu-
greinum. Þá þarf og að taka ýmisa
þjiónustustarfBemi við uindirstöðu
Framsótaniairfiloltokuirinin telur að
taika þurfi uipp stjórn í fjárfest-
ing'armálum. Það skipuilagisleysi,
sem þa,r h«fu,r rílkt að undan-
fiörnu, fær ekki staðizt. Það er
þjióðarhe.iildinmi of dýrt. Hitt er
'ainnað mál, að þar miá efclki fiara
út í neima oifisitjiónn,, svo sem átti
sér stað á dösum fjáirhagsráðs, er
menrn voru sektaðir fyrir að nota
serniehtsslatta til að steypa garð
við hús sín. En þá íóru aðrir með
stjónn þeirra mála en Framsólkn-
armenn. Það þairf eimnig að
gæta meira hófis í inmiflutningi
em að umd'amförniu. Þjóðin befur
ekfci efni á eihis og nú er ástatt,
að dýnmiætum gj'aldeyri sé sóað í
hreinan óþanfa. Þaö verður að
sporna við viðskiiptahia'Uanum áð-
ur en váð eruim komniir alveg í
kaf. Atlir eru sammália um, að
liaimdbún'a'ður verði að mjóta vernd
ar og etoki eigi að leyfa innflutn-
ing landbúnaðarvara. fsl. land-
búnaður stæðist ekki slíka sam-
keppni. Ég held, að hið sama eigi
við um j'msan ininilenidan iðnað.
Hamn getur ekki þriifizt, nema
hann njóti vemd.ar. Ég held, að
við höfum etoki efni á að leggja
aillan barnn iðnað niður, sem etoki
þoilir siamikeppn'i við immflluittan
iðnaðarvarninig. Þetta er sá sann
leiikuir, sem við eigum að horfast
í augu vdð.
Áætlunarbúskapur
Framisók'narfllolkkuirinin telur að
taka eigi uipip áætlumarbúskaiP und
ir fiorystu ríltoi'siviallidisdins og í sam-
starfi vdð fuiltrúa aitvimnuldfsiims.
'Gera verður raumihasfar fram-
tovæmdaiáæitl'anir, eikfci sízt fyrir
einst'atoa landsMut'a, þar sem þörf
er á sérstaikri atvimnuupplbygg-
ingu. Penimgapólitílkinia verður að
miða við það, að framileiðslu'geta
atvi.ninuve.gianinia sé fiUíllnýtt og að
ektoi toiomi til atvininuileysis. At-
vininuileysi er ein átalkanfliegast'a
sóuin í mainnlegu samifólaigi. Fr,am
isótonarfl'ok'kurinn telur því, að
einskis megi láta ófreistað tl að
afistýra atvinnuleysi. Það þarf þiví
að gera aiveg sórstatoar ráðstaf-
anír ti(l atvin,nuuppibyggiingar á
þeiim sitöðum, þar sem atvinna
hefur verið ónóg. Er í því sam-
bamdi athu.ganidi að ver.jia stærri
Muita Atvininiuileysistryggiimga'Sijóðs
in,s, en nú er gert, tii fr'amlkivæmda
er treysta atvinniuöryggi. Frum-
skilyrði fyrir því að bægt sé að
treysta sitöðu íslenzkra ativinnu-
vega er það, að verðlbólgu sé hald-
ið í isikefijum. Að því viM Fram-
sólkimairfloikikurinn vinna.
Framtíðaruppbygging
J,afinfr.amit því, sem snú'aist verð
ur sérstakll'ega við vandamállum at
wimnu'veganma í dag, þarf að
vdnna átaveðniar og með mark-
wissari hiætti að framitíðaruppbygg
ingu atvinnulífsins í landinu þar.
þarf að hagnýta í aulfcnum miæli
hiinar st'ársitiígu framifiarir á sviði
iþetakingiar og tætand, og vinna
iskiipulega að því að renma fHleiri
stoðum undir þjóðarbúskapinn. í
því samibamdi ber aö leggja meigin
áherzlu á að hagnýta sem bezt
innlend hráefnli og náttjúruauið-
Iiinidir, aufea fjöllbreyitm og fram-
leiðni í vininslu lamdfbúniaðtai? og
'sjávaraifiuirð'a, stofnsetija og efla
iðinfyrirtæiki sem viðast og Itoamma
nýjar leiðdir til auitoiinniar hagnýt
ingar oirkul'imda laindisdms. And-
stæðimgar EramSókmiariflioklks-
ims hafa reyirnt að dreálfia þiví úit,
að flokkurinn væri andvíigur stór
iðju. Þetta er alrangt. Framsókn-
arflokkurinn er fylgjandi því, að
stóriðju sé hér komið á föt eftir
því sem sMlyrði eru fiyirir hendi, en
hainn váM ekfci fyrir þá sBlk van-
! meta eða vamræköa nótoóaa und-
irstöðu atViflmuivegi þJSðfeiriinmar.
Hiairnn vdM edgi iheldur toarapa stór
iðju þiví verði aS veSlla lúfflend-
inigum hiéir flosTÓttimdai^Ssdíöðu eða
um lögum. FHestir Framsðknair-
m,enn voru amdivígir áfeamnángm.
um af því, a® þeiir töHdra sum
áfcwæðd Ihams óhagstæð eða éað-
gemgileg með öfflu, en ekbi afi þv£,
að þeir væiru að steffimu itl anri-
vígir stóriðju,^ sem útlendimgar
áttu Mut að. Á þeitta vdl ég leggja
sérstaka álnerzilu, af því að afistaða
Fraimsióknainmianmia til þess máls
befur veriið ranigtúlkuð.
Framsólknarmenn villija leggija
sfcóraubna ræfct við sölálfiair undir-
stöður velgengnii og firamÉara í
hverju þj'óðfélagi, þ.e. memmtun,
tæfcni og vísdindi. Þeir vdlija sér-
stalklega leggjia áherzlu á, að
tryggt sé að allir eigd fcost á
memmtun, án tiIlLts til búsetu, en
eims og alfcumnugt er brestur nú
miikið á í því efmi bér á ^ lanidi
Þeir vlja eflla Hásfcóla íslands
og æðri menmtun. Enn fremur
þarf að sfcipnleggja og auka vís-
inda- og rannsökn arstarfsemi,
e,Lnfcan'lega með tiláiti tiil vaxandi
þarfa atviinmuveganna. Það mun
skila margföldum ávöxtum. Því
tid sönnunar má t.d. mefina þá
Framhald á bls. 16.