Tíminn - 08.06.1968, Qupperneq 9

LAUGARDAGUR 8. júní 1968. TIMINN
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur: Bankastræti 7. Af-
greiðslusími: 12323. Auglýsingasími: 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 120.00 á mán innanlands — í
lausasölu kr. 7.00 etnt. — Prentsmiðjna EDDA h. f.
íslendingar og hafið
Fátt er eðlilegra og tímabærara sýningarefni á ís-
landi en skipti landsmanna við hafið fyrr og síðar.
Sýning sú, sem nú stendur yfir í sýningarhöllinni í Laug-
ardal er gott vitni um það, að nóg er að sýna, og að
henni er staðið af myndarskap. Þangað ættu sem flestir
að leggja leið sína, áður en henni lýkur. Það er ekki sízt
mikilvægt, að ungir fslendingar líti þar inn, því að nú
er æska landsins ekki lengur í sömu tengslum við þennan
mikla atvinnuveg og áður var.
íslendingar eru nú orðnir 200 þúsund og hefur
fjölgað um meira en helming á hálfri öld. Samt hefur
sjómönnum, eða öllu heldur fiskimönnum, fækkað um
fjögur þúsund síðan árið 1905. Þeir eru nú aðeins 6000
talsins en afla þó 97% af gjaldeyristekjum þjóðarinnar.
Talið er, og vafalítið með réttu, að engin ein stétt
manna, sem ekki er stærri hluti þjóðarheildarinnar en
tölur þessar sýna, gegni slíku meginhlutverki meðal þjóð
ar sinnar. Aflinn á hvern sjómann er sífellt að aukast
með nýrri tækni. Þessi sýning veitir glögga vitneskju
um það, hver sú saga er.
Hún veitir okkur einnig innsýn í það, hvernig við
getum margfaldað þen-nan sjávarafla með heppilegum
fiskiðnaði í landinu sjálfu, hvað áunnizt hefur og hvílík
þau verkefni eru, sem framundan eru.
Þessi sýning á að hafa mikil áhrif á viðhorf okkar
til sjávarútvegsins. Hún minnir menn á það, hver hann
er, að þrátt fyrir allt, sem ógert er, hefur hann breytzt
á síðustu áratugum úr frumstæðri sókn í stóriðju og
stórframleiðslu, sem stenzt hvaða heimsmælikvarða sem
er.
Eigi að síður bendir hún einnig til þess, að ekki
hefur nógu ötullega verið unnið að framförum í sjávar-
útvegi af hendi stjórnarvalda hin síðustu ár. Framvindan
með öðrum þjóðum hefur verið svo hröð, að þær eru
margar hverjar að sigla fram úr okkur í veiðitækni og
fiskvinnslu. Allar framfarir síðustu ára eru að mestu
leyti að frum'kvæði og fyrir dugnað sjómanna og út-
vegsmanna sjálfra, sem hvergi nærri hafa notið eðlilegs
stuðnings hins opinbera. Gleggsta dæmið um það er hinn
gamli og úrelti togarafloti og alger vöntun á nýtízku
skuttogurum eða öðrum stórskipum til veiða, sem aðrar
þjóðir eiga nú. Sá veiðifloti fæst ekki nema með öflugu
átaki þjóðarheildarinnar.
Þá bendir sýningin einnig á þá staðreynd, að hvergi
nærri er nógu vel unnið að markaðsmálum af opinberri
hálfu.
Samkvæmt áætlun á þessari sýningu nú senn að
ljúka. Full ástæða er til þess að framlengja hana, ef þess
er nokkur kostur. Hvort tveggja er, að ekki hafa nógu
margir íslendingar séð hana enn, og hitt að hingað eru
nú væntanlegir innan skamms af öðru tilefni mjög marg-
ir fréttamenn blaða, útvarps og sjónvarps úr öðrum
Evrópulöndum, og mikil nauðsyn er á, að sýningin verði
þeim aðgengileg. Þar mundu þeir áreiðanlega safna frá-
sagnar- og myndaefni, sem yrði mikilvæg kynning og
auglýsing á sjávarútvegi íslendinga, en slíkt hefur eigi
litla þýðingu í markaðsmálum. Þess er því að vænta, að
sýningin verði opin enn um sinrí, og forstöðumenn henn-
ar geri það, sem þ-eir geta til þess að svo verði.
Stjórnarvöld landsins mættu og leggja því lið.
, ....................
JAMES RESTON:
Umrótið í Bandaríkjunum
hefir tilgang og ber árangur
Þjóðin á í fangbrögðum við hin mikilvægustu mál mannlegs lífs. —
Ýmsar veiigamiklar breytingar hafa þegar gerzt og fleiri eiga eftir
að gerast.
RADDIRINAR í B'andaríkjun-
um eru allhvellar þessa da-gana.
I-Iaukar, frambjóðendur og
stúde-ntar hrópa allir til þjóð-
arinna-r, en hún heldur sínu
striki eins og voldugt náttúru-
afl, óvilhöll eiins og hafið og
nægilega umfangsmikil til þess
að mnihyrða okkur öll með
glópsku okkar og göHum.
AHt er stórt í sniðum og við
hæfi þess tneginlands, sem er
tröllaukið að víðáttu. Sléttum-
ar mi-kiu, ægileg fjölflin o-g
höfðarnir stóru, sem skaga út
í Kyrraihafið, eru engu stærri
eða fyrirferðar meiri en vanda
málin, rökræðunnar o-g þau
ógnþrungnu öfl, sem þreyta
hinn háværa hildarleik.
Flaumur sjálfskönnunar og
sjálfsgagnrýni hvolfist að
heita má yfir þan-n, sem hlust
ar á al-lt þetta á ferð si-nini um
landið. Raddirnar í ú-tvarpinu,
deiluaðilarnir í háskólunium og
fram-bjóðendurnir í ræðustól-
unum er-u að reyna að leið-
rétta eitthvað eða umbæta.
Aðra hvora mínútu erum við
eggjaðir iiögeg-gjan að „snúa“
okkur „að Ohrysl-er“, „fylkj-a“
okkur „um Keninedy", „má út“
eitt eða a-nnað og „gerast hrein
ir með Gene“. Hiver og einn
ber nýja hugmynd fyrir brjósti
og skorar á okkur að op-na aug
un — aHt frá Henry Ford -til
Richards Nixon.
EF TIL vill stenzt tilverain
ekki alla þessa sjálfsgagnrýni
og eiginbetru-n, en hvað sem
um þa'ð er, þá er engu að síð-
ur eitthvað uppörvandi og
jafnvel stórfenglegt við allar
þessar háværu rökdeilur. Hvað
sem a-nmars má segja um banda
rísku þj-óðina í dag, þá á hún
þó í fangbrög'ðum við hin mik-
ilvægustu miál mannlegs lífs.
Og hún ber fram ó-umræðiiega
mikilvægar spurnin-ga-r:
Hver er tilgangurinn með
öllu-m þessum auðæfum?
Er fátæktin óhjákvæmiie-g
eða óþ-olandi?
Hvers ko-nar Baindaríkjum
sæk-jumst við a-nnars eftir?
O-g hver á afstaða Banda-
ríkjamanna að verða tii um-
heimsi-n-s?
Mennimir hafa rökrætt þess-
ar og þvílíkar grundvallar-
sp-umingar síðan á dögum
Flatons eða fyrr, oftast að
vísu í hell-um, kla-ustrum eða
setustofum. E-n Bandaríkja-
menn hafa borið þær á torg
og gatnamót, eins og þeirra er
sið-ur. Umræðusviðið er jaf-n
víðáttumikið o-g meginlandið
sjálft og fjölda manna og h-ug-
mynda mun verða kollvarpað i
átökunum.
,
EN hver er a-nnars komi-nn
til með að segja, að má-lef-ni
eins og stríð og friður, örbirgð
og allsnægtir, svartir menn og
hvítir hefðu í raun og veru
verið tekin hispurslau-st til me'ð'
ferðar ef ekki hefðu komið tii
þa-u mörgu, ógnandi líkamlegu
—i mm t m biihi — im i n i
átök, sem nú yfirgnæfa a'llt
anmað í fyrirsögnum og frá-
sögnum da'gblaðan-n-a?
Þegar litið er á umfang
va'ndamálanna, stærð hinna
stríðandi fylkinga og dý-pt
hinna gagmstæðu skoðana á
þessum óumræðiiega mikil-
vægu afcriðum, þ-arf engum að
koma á óvart umrótið meðal
jafn þrætugjarnrar þjóðar og
við Ba-ndaríkjamenn erum.
Pyrir hálfum mián-uði misst-
um við 502 menn í Vietnam,
ern það er mesta manmfallið síð
an styrjöldin hófst. í vik-
unni sem leið féllu 549, en það
er annað mesta mannfailið.
En við vorum svo önn-um kafin-
ir við að fylgjast með friðar-
viðræðunum, de Gaulie, kröfu-
göngumni til Washington eða
baráttunni um Morningside
Hei-ghts, að við tókum tæpl-ega
eftir dauða rúmleg-a ellefu
huindnuð manna á hálfum mán
uði.
EINN Á ný er þetta land svo
stórt, að það getur jafnvel
svelgt sína dánu son-u. Þúsu-nd
grafir, sem dreifðar eru um
heilt meginiand, eru ekki fyr-
irferðar miklar eða áberandi.
En sumir taka eftir þessum
gröfum o-g hér í landi geta
þeir látið í sér heyra. Fáeinar
íárnnur á fáeinum háskólahlöð
um skekja alla umdirstöðu há-
skólanna og þjóðin er hvergi
nærri svo afskiptala-us, að þessi
aindmæli gegn stef-nu okkar og
stofnunum fari með öllu fyrir
ofan -garð og neðan hjá henni.
Gamla band-aríska sagan um
framfarir vegna átaka er að
end-urtaka sig. Öfgar stórið-nað-
ari-ns þurfti til þess a'ð valda
andmælum og úrbótum á dög-
um Teddy Roosevelts. Hruin og
byltingu kreppunnar mikiu
þurfti til þess að „spilin" væru
„stokkuð og gefin að nýj-u“.
Þarna var heldu-r ekki til að
dreiía k-urteisum rökræðum.
Ofbeldið, sem beitt var, hæfði
tilræðinu, ein mikilvægum
breytingum var komið á um
síðir.
OG mikilvægar breytingar
gerast einnig þess-a dag-ana.
Þær jafnast að vís-u ekiki á við
vand-amálin, né eru nægilega
hraðfara til þess að fullnægja
mótmælend-unum, en framfar-
ir verða en-gu að síður. Colum
bíu-háskóli ver-ður aldrei hinn
sami og hann áður var, Um
langt skeið fór all-t þar fr-am
með svipuðum hæ-tti og í mið
ald-a k-laustri sem lét si-g fyrst
og fremst varða sög-u mannsins
á um-liðnum öldum, en komu
lifandi mennirnir í fátækra-
hverfunum handan við hliðin
ekkert við. Re-fsin-gin hefur
verið þ-ung og grimmileg og
góðir menn sviptir lífi, en það
er heldur engin nýjung.
Mikil breyting hefur á orðið
í sam-búð afchafnamannasam-
félagsins í Cleve-land, o-g Stok-
es borgars-tjóra, sem er fyrsti
yfirborgarstjóri af negraæfct-
um þar í borg. Hin heiftar-
legu uppþo-t í Hough þurfti til
þ-e-ss að valda þessari breyt-
ingu. Kaupmennirnir og iðju-
höldarnir, sem létu sér nægja
að harma kröfugöngurnar fyrir
fáum árum, láta sér nú ekki
nægja að styðja við bakið á
Stokes, heldur láta þeir bon-
um í té starfslið og aðstoð
eftir fremsta megni til þess
að halda áfram uppbygging-
unni og endurreisn borg-arlífp
ins.
Við Miohigan-háskóla og
Sandford-háskóla má heita að
sömu sögu sé að segj-a. Stjórn
endurnir eru þjakaðir og s-um
ir þeirra eru fullir beiskju
vegna m-ótmælanna á liðnum
árum, en á báðum stöðum hef
ur verið komið á miklu nán-
ara sambandi' en áð-ur milli
stofnananna og stúdentanna.
DAGBLÖÐIN eru jafnvel að
vakna — bægt og seint að
vlsu — til vitundar um á-
byrgðina i sambandi við d-eilu jg
málin á báskólahlöðunum. i
Blaðamennirnir reyna að gera 0
sér grein fyrir bvað að sé, Íj
áðu-r en ofbeldið skellur þar á. §
Vitaskuld m-á líta á þessar ®
dei-lur allar frá ýmsum sjónar
hornuim. Meðan baráttan stend
ur sem hæst virðist hún oft
og ein-a-tt óskynsamleg og von-
laus, en sé á málin litið með
hliðsjón af þjóðinni allri kem-
ur í ljós, að umrótið be-fur
ákveðinn tilgang og ber árang
ur.
Það verður e-kki auðvelt að
„rífa“ þetta þjóðlíf „upp frá
rótum“ eða „brenna það til
grunna“. Til þess er það bœði
of mikið í sér og gott af mik-
illi aðlögunarhæfni. Þjóðin er
ekki tiltakan-lega snjöll að
fást við hugmyndir eða kenn
in-ga-r fyrirfram, en hún te-kur
staðreyndunum á sinn hátt á
s-ínum tíma. Vera má, að hún
hafi ekki rétt svör á reiðum
hönd-um, en bún ber eigi að
síður fram réttar spurningar
og teku-r meiri og örari breyt-
ingum e-n flestir gera sér í
hugarlund.