Tíminn - 16.06.1968, Blaðsíða 5

StHVNUDAGTJR 16. júní 1968
TIMINN
21

ar vandkvæSi rísa í sambandi við
stjórnars'kipti. En þar sem íslenzk
stjómskipan er by.ggð á þing
ræði. heíur alþingi síðasta orðið
í þessum efnum, og fær því eng-
in ríkisstjórn staðizt nema hún
styðjist við meiri hluta alþingis
eða njóti a. m. k. hlutleysis þess
meiri hluta, er forði henni frá
falli, ef vantrauststillaga á 'hana
er borin fram.
Um vald og embætti Forseta ís
12” 'ís ber annars almennt séð að
hafa það í huga, að forsetastað-
an hér á landi er fyrst og fremst
ti'narstaða. Við ýmis tækiifæri
kemur hann fram sem fulltrúi
þjóðarinnar og skilur sig þar og
þá fná fulltrúum ákveðinna stétta
eða stjórnmólaflokka. Hann
stendur utan og of'an við dægur-
þrasið og pólitík og efnahagsleg
átök innan þjó'ðlífsins. Hann er
tákn sjólfstæðrar og fullvalda
þjóðar — einingartákn þeirrar ó-
Hku og marghverfu þátta, sem
þjóðaPheildin er ofin úr. En jafn
framt er hann þó eins konar ör-
yggisvörður stjórnarfarsins, sem
getur látið til sín taka, þegar sér
stakar aðstæður skapast, og ein-
stakir afistöðvar sjórnarkerfisins
gegna ekki hluverki sinu eða ef
það verður í heild óstarfihæft.
F.íns og að líkum lætur getur
það borið að höndum, að forset-
inn falli frá eða geti ekki farið
með vald sitt vegna dvalar erlend
is. Við þvá er sá varnagli sleginn
í 8. gr. stjórnarskrárinnar, að þá
skuli forsætisráðherra, forseti sam
einaðs alþingis og forseti hæsta-
réttar fara með forsetavaldið,
sem handihafar þess. Skýrir þá for
seti sameinaðs alþingis fundum
þeirra. Hefur oft á þetta reynt
í utanferðum forsetans og eins
þegar Sveinn Björnsson féil frá
í janúarmánuði 1952,' en þá fóru
þessir handhatfar forsetavalds-
ins með það vald í nokkra mán-
u'ði. Verður ekki annað séð, en
þetta fyrirkomulag hafi reynzt við
hlítandi. Hins vegar hefur ekki til
þess komið að þessir handhafar
forsetavaldsins þyrftu að hafa af-
skipti af myndun nýrrar stjórn-
ar. Er því ekki sé'ð, hvernig þá
tækist til, ef um erfiða stjórnar-
myndun væri að ræða. En við
þær aðstæður má gera ráð fyrir
því, að upp gæti komið ágreining
ur um það milli hinna þriggja
handhafa, hvaða leiðir væru heppi
legastar. Virðist eðlilegast, að við
slíkar aðstæður væri einum manni
t.d. forseta Hæstaréttar, falið for
setavaldið. Rétt er pó a'ð geta
þess, að þegar handhafar forsea
valds fara með það ræður afl at
kvæða úrslitum, ef upp kemur á-
greiningur þeirra í milli.
Samkvæmt 11. gr. stjörnarskrór
innar er forseti íslands ábyrgð-
arlaus a stjórnarathöfmum sínum.
Einhver verður þó að bera hina
stjórnarfarslegu ábyrgð og kem-
ur þá til þess, sem áður er að
vikið, að til þess að stjórnarat-
höfn forsetans sé gild, verður sá
ráðherra, er hlut á að móli, að
hafa undirritað hana ásamt hon-
um og þar með tekið ábyrgð á
henni. Hér eru það ráðherrarn-
ir, sem bera bæði hina stjórnar-
farslegu ábyrgð en um ábyrgð
ráðherra á stjórnarstörfum þeirra
gilda sérstök lög, og dæmir lands-
dómur í þeim málum, ef ráðher-
ar eru sóttir til saka fyrir stjóm-
arstöif sín.
Ábyrgðarleysi Forseta íslands
nær þó aðeins til stjórnarathafna
hans. Hann er sem einstaklingur
hóður sömu reglum og aðrir borg
arar og þannig bótaskyldur vegna
bótaskyldra athafna sinna. Sækja
mætti hamn ti'l efnda á fjórskuld-
bindingum, svo sem aðra menn,
t.d. til greiðslu á víxilskuld, og
hann yrði einnig að hlíta viður-
lögum fyrir lögbrot, svo sem fyr-
ir brot á umiferðalögum,t .d. fyr-
ir að vikja til vinstri á þjóðvegi
í hægri handar umferð svo dæmi
sé nef nt. Hér er þó sleginn só var-
nagli, að samkvæmt 11. gr. stjóm
arskrárinnar má ekki sækja for-
setann til refsingar, nema með
A slæjmum
dekkjum
INTERNATIONAl
eru alEir bílar
lítils vírði.
Gerum fljótt og vel við hvaða dekk sem er,
seljum GENERAL-dekk. ,
hfOlbarðinn hf. Laugavegi 178
samþykki alþingis, en sé sam-
þykki þess fyrir hendi, yrði far-
ið með slífct refsimál eftir al-
mennum reglum.
Þess er áður getið, a'ð Forseti
íslands má ekki vera alþingismað
ur í 9. gr. stjórnarskrárinnar
segi ennfremur, að hann megi
ekiki hafa með höndum launuð
störf í þágu opinberra stofnana
eða einkafyrirtækja. Forseti ís-
lands mætti því ekki vera fram-
kvæmdastjóri einkafyrirtækis,
bankastjóri ríkiisbanka, vígsluibisk
up eða setudómari. Hins vegar
er ekki loku skotið fyrir það, að
hann gegni ólaunuðum störfum.
Þannig gæti hann verið forseti
Bókmenntafélagsins eða Vísinda-
félags íslendinga. Ugglaust væri
honum og sem vísindamanni heim
ilt að vinna að vísindalegum
rannsó'knum, rita fræðirit um guð
fræði, lögfræði eða fornminja-
rannsóknir og taka á móti þókn-
un fyrir þau ritstörf sin. Og rit-
höfundur, sem kosinn væri for-
seti, mætti án efa halda áfam
að semja skáldsögur, leikrit og
yrkja ljóð, og þiggýa ritlaun fyr-
ir þau andlegu afrek sín. Hins
vegar mætti forsetinn ekki vera
á föstum launum hjá útgáfufyr-
irtæki, svo sem ísafoldarprent-
smiðju eða Helgafelli, svo dæmi
séu nefnd. Áldtamál gæti verið.
hvort bóndi
t.d. þingeyskur
bóndi — sem kjörinn væri for-
seti, mætti halda áfram búrekstri
sínum norður þar.
Um önnur lögkjör Forseta ís-
STAKIR ELDHÚSSKÁPAR
MIKIÐ ÚRVAL
Á LAGER
EINNIG VASKBORÐ,
KÚSTASKÁPAR OG
ÝMSAR GERÐIR EFRI
OG NEÐRI SKÁPA.
HUS OG SKIP HF.
Laugavegi 11. Sím! 21515
KAUPFÉLAG SUÐUR - BQRGFIRÐINGA
AKRANESI
SÍMAR: 2210-2211
MATVÖRUBÚÐIR: u B YGGINGAVÖRU-
Kirkjubraut 11. Sími 2212 VERZLUN — OLÍUSALA: Stillholt 2 Sími 2213 Sunnubraut 13. Sími 2217
UMBOÐ FYRIR:
BIFREIÐAR: Chevrolet, Buick, Opel, Vauxhall, Bedford, Scout.
DRÁTTARVÉLAR: Ferguson, Farmall, ásamt hjálpartækjum.
HEIMILISTÆKI: Westinghouse-kæliskápa, frystiskápa, eldavélasett, — straujárn, þvottavélar, þurrkara o.fl. — Frigidaire-kæli- skápa, þvottavélar. — Kiitchen-Aid-hrærivélar (þrjár stærðir), uppþvottavélar. Levin-frystikistur 250—280— 410—510 lítra — Wascator-þvottavélar fyrir stór heimili og fjölbýlishús.
VÆNTANLEG: Luma sjónvarpstæki.
STUÐNINGSKONUR GUNNARS THORODDSENS
boða til eftirmiðdagsfundar í Súlnasal Hótel Sögu, miðvikudaginn 19. |úní kl. 3,30 e.h.
Dagskrá auklýst síðar. KONUR FJÖLMENNIÐ
J