Alþýðublaðið - 03.03.1990, Blaðsíða 9

Laugardagur 3. mars 1990
9
Viötal viö Anker Jörgensen, fyrrum forsœtisráöherra Danmerkur á þingi Noröurlandaráös:
„Einmitt núna skeður
það, að á meðan það er al-
menn siökun í Evrópu, þá
á sér stað vígbúnaðar-
kapphlaup í höfunum í
norðri og svo mega Norð-
urlöndin ekki ræða örygg-
ismál. Þetta er einn af
þversögnunum, dæmi um
aulahátt, segir Anker Jörg-
ensen m.a. í viðtali við Al-
þýðublaðið.
Anker Jörgensen, var formaður
Alþýðuflokksins í Danmörku um
fimmtán ára skeið. Hann var for-
sætisráðherra Dana frá
1972—1982 að undanskildu einu
ári. Hann situr nú á danska þing-
inu sem þingmaður Kaupmanna-
hafnar og er nú fulltrúi á þingi
Norðurlandaráðs. Áður var Anker
forseti dönsku verkalýðshreyfing-
arinnar. Alþýðublaðið náði tali af
Anker í Háskólabíó í gær og byrj-
aði á að spyrja hann um hver væru
helstu mál Norðurlandaþings að
þessu sinni.
,,Það sem er mikilvægast er að
Norðurlandaráð hefur í auknum
mæli beint athygli sinni að Evr-
ópu. Bæði þeirri Evrópu sem er
innan vébanda Evrópubandalags-
ins og þeirri Evrópu sem áður lá
austan járntjalds. Það er að segja
þróuninni í Austur-Evrópu, Evr-
ópubandalagið og Evrópumálin
hafa tekið drjúgan tíma hjá okkur.
í þessu sambandi hafa umhverfis-
málin gert það einnig og sam-
starfsmöguleikarnir í umhverfis-
málum. Þetta eru mikilvægustu
málin. Frá mínum bæjardyrum
séð er Norðurlandaráð komið út
úr einangrun sinni og finnur sig í
auknum mæli sem hluta af Evr-
ópu. Það er af hinu góða."
Anker Jörgensen telur ófært aö ekki skuli mega ræða öryggismál á vettvangi Noröurlandaráös.
Viö megum ekki rœöa öryggismál
Kjarnorkuvopnalaus
Noröurlönd
— Nú barst þú fram á sínum
tíma tillöguna um kjarnorku-
vopnalaus Norðurlönd. Hvað
finnst þér um þann framgangs-
máta sem hún hefur hlotið?
„Það eru ennþá óskrifuð lög að
við megum ekki ræða öryggismál
hér á þinginu. Það þykir mér fá-
ránlega gamaldags. Það getur
hafa átt rétt á sér fyrir 10 árum en
það er ekki réttmætt nú orðið. Nú
þegar Varsjárbandalagið er í upp-
lausn, þegar slökunin milli austurs
og vestur er orðin umtalsverð,
þegar um garð eru gengnir samn-
ingar milli stóru „sjéffanna"
tveggja, Reagan og Gorbatsjov,
um meðaldrægar kjarnaflaugar
þá er það aumkunarvert að við í
Norðurlandaráði getum ekki rætt
um öryggismál. Ekki síst vegna
þeirra möguleika sem fyrir hendi
eru að koma á fót á Norðurlönd-
um sáttmála, með viðurkenningu
stórveldanna tveggja, um að
Norðurlöndin skuli vera kjarn-
orkuvopnalaust svæði. Það yrði til
að undirstrika þá jákvæðu þróun
sem hefur átt sér stað. í því sam-
bandi vil ég taka fram að það yrði
raunverulega gagnlegt innlegg í
slökunarstefnuna sem á sér stað í
allri Evrópu í augnablikinu. Ef við
gætum tekið tillöguna upp á vett-
vangi Norðurlandanna og gengið
á undan í slökun, eigum við ekki
að segja að skjóta styrkari stoðum
undir þá slökun sem hefur átt sér
stað milli austurs og vesturs. Við
megum ekki ganga út frá því að
stórveldin ein, þau eru þó óhemju
mikilvæg, fjalli um þessi mál. Við
eigum reyndar að ganga á undan
í að skapa frið og velferð eins og
hingað til.“
— Hvað finnst þér um þá til-
lögu sem Jón Baldvin hefur
haldið á lofti um afvopnun á
norðurhöfum?
„Mér finnst þetta undirstrika
vandamálið með Norðurlöndin og
öryggismálin. Einmitt núna skeð-
ur það, að á meðan það er almenn
slökun í Evrópu, þá á sér stað víg-
búnaðarkapphlaup í höfunum í
norðri og svo mega Norðurlöndin
ekki ræða öryggismál. Þetta er ein
af þversögnunum, dæmi um aula-
hátt. Við megum ekki láta binda
hendur okkar þó við séum með-
limir i NATO, þ.e. Noregur, Dan-
mörk og ísland. Auðvitað getum
við rætt og auðvitað eigum við að
ræða þessi mál. En áður en lengra
er haldið vil ég taka það fram að
það er nánast bannað hér í Norð-
urlandaráði. Ég ætla engu að síður
að gera það nú eftir smástund."
Thatcher það íhaldssamasta
í Evrópu
— Nú er hægri stjórn í Noregi
og Danmörku. Sænskir jafnað-
armenn virðast standi verr en
um árabil. Eru jafnaðarmanna-
flokkar á Norðurlöndum á und-
anhaldi?
„í fyrsta lagi, þá vona ég það
ekki og ég held það ekki heldur.
Þó svo að við kunnum að lenda á
undanhaldi í bili þá munum við ör-
ugglega rísa upp aftur. Lítum t.d. á
Verkamannaflokkinn í Englandi.
Honum hefur um langt skeið verið
haldið frá völdum af því ihalds-
samasta sem fyrirfinnst í Evrópu,
þ.e. Margréti Thatcher. En allt
bendir nú til þess að staða Verka-
mannaflokksins sé mjög sterk og
hann taki við stjórnartaumunum
aftur. Það sama á við um SPD,
þýska Jafnaðarmannaflokkinn, og
ef til vill munu Austur-Þjóðverjar
einnig kjósa jafnaðarmenn til for-
ystu.
Ég lít á ástandið nú á Norður-
löndunum sem tímabundið ástand
en engu að síður verð ég að viður-
kenna að svo virðist sem nokkur
hreyfing í þá átt sem þú nefndir
hafi átt sér stað á Norðurlöndun-
um. Við höfum ef til vill búið við
velferðarkerfið of lengi og þá byrj-
ar fólk að líta það hornauga og ég
held því fram að kerfið á Norður-
löndum sé ekki til fyrirmyndar á
öllum sviðum. Það sem við köllum
norrænt velferðarkerfi. En það er
það minnst slæma af öllum þjóðfé-
lagsgerðum í öllum heiminum og
þar með einnig það besta. Ekki
fullkomið og ekki endanlegt en
það minnst slæma. Það fyrirfinnst
ekki sá staður sem leysir vanda
sinn betur en velferðarkerfi Norð-
urlandanna. Því munu hugsjónir
koma aftur þó svo að þeim kunni
að verða kastað fyrir róða tíma-
bundið. En við verðum að sjálf-
sögðu einnig að muna að við verð-
um að endurnýja okkur."
Þarf ekki aö endurskoða
— Nú kemur fram í bók þinni
sem nýiega hefur verið gefin
út, að þegar gaus í Vestmanna-
eyjum hafi Svíar verið tregir til
að samþykkja tillögu þína um
að styrkja Isiendinga vegna
gosins. Er það rétt?
„Ég man það nú ekki svo gjörla.
Það sem ég skrifaði voru hugleið-
ingar mínar á þeim tímapunkti. Ég
vil ekkert segja um það núna.
Þetta er nefnilega byggt á dagbók-
um mínum og hvaö mér fannst og
hvað ég hélt á ákveðnum tíma eða
þann dag sem það er skrifað. Það
er Ijóst að hver maður á rétt á að
endurskoða sjónarmið sín en ég
held að það sé ekkert sem ég vil
endurskoða varðandi þetta."
— Þú ert gamall verkaíýðs-
leiðtogi. Hver verður staða
verkalýðshreyfingarinnar í
sameinaðri Evrópu?
„Við höfum nú þegar sameigin-
lega evrópska verkalýðshreyf-
ingu. Hún lætur mjög til sín taka
innan EB og einnig á Norrænum
vettvangi. Verkalýðssamböndin á
Norðurlöndum hafa góða sam-
vinnu. Það finnst mér vera horn-
steinn í samvinnu hreyfingar jafn-
aðarmanna.
Stríö sem vinnst ekki í
einni orrustu
— Verða umhverfismálin í
brennidepli næsta áratuginn
eða lengur?
Já, jafnvel lengur, 10, 20, 30 ár.
En það sem skiptir máli er að hafa
hraðann á, að taka á öllum þáttum
umhverfisvandans. Maður verður
að stilla sig inn á að þetta er ekki
stríð sem vinnst í einni orrustu.
Þetta er röð frumkvæðis og fram-
kvæmda, aftur og aftur. Ég vona
að sjálfsögðu að jafnaðarmenn á
Norðurlöndum verði fremstir í
flokki. Við höfum alltaf verið um-
hverfisflokkar, ekki í merkingunni
að vera grænir, en við höfum alltaf
óskað þess að mennirnir búi við
góð lífskjör og góðar kringum-
stæður, það er einnig umhverfis-
pólitík. Nú verðum við einnig að
vera fremstir í flokki þegar um-
hverfið, þ.e.a.s. hið ytra umhverfi,
loftið, hafið, fer rýrnandi að gæð-
um, þá er það einnig verkefni fyrir
okkur jafnaðarmenn."
— Kemur hlutverk Nordur-
landaráðs til með að minnka
með aukinni samvinnu Evr-
ópuríkja?
„Það eru margir sem vita ekki
nóg um Norðurlandaráð en það er
ekki nokkur maður sem veit eitt-
hvað um EFTA. Því mun Norður-
landaráð, vegna þess að við höf-
um þar þingræðislega samkomu
sem saman stendur af 87 fulltrú-
um sem hittast reglulega, verða
þeir sem leggja linurnar og rök-
ræða þau vandamál sem eru efst á
baugi á Norðurlöndunum og
stöðu Norðurlandanna gangvart
Evrópu. Þetta er hið nýja í þróun-
inni svo að við verðum augljós-
lega að ræða ástandið eða vanda-
málin utan Norðurlandanna og
áhrif þeirra á Norðurlöndin. Þvi
held ég því fram að EB komi til
með að verða þýðingarmesta aflið
í Evrópu. Það mun því verða
hörmulegt ef Norðurlöndin skilja
ekki núna að taka upp aukna sam-
vinnu á þessu sviði með það fyrir
augum að setja mark sitt á þróun
evrópskrar samvinnu."
— Hvernig finnst þér að
koina til íslands?
„Ég hef við þetta tækifæri ekki
séð annað af íslandi en Reykjavík
í snjó. Ferðin frá Keflavík var þó
fín, þegar maður sá öll fjöllin og
umhverfið þakið snjó. Ég man
ekki til þess að hafa séð það fyrr.
Annars minnist ég ógleymanlegra
ferða um landið. Hvar sem ég hef
komið, sama hvort það er að Gull-
fossi eða norður til Akureyrar þá
finnst mér ísland vera spennandi
náttúruland og það er indælt að
koma hingað."
Viðtal:
Tryggvi Harðarson