Alþýðublaðið - 21.09.1990, Síða 5

Föstudagur 21. sept. 1990
5
UMRÆÐA
Drög aö nýjum búvörusamningi:
Ekkert knýr þar á
um lægra búvöruverð
Þegar drögin að nýjum búvörusamningi eru skoð-
uð kemur greinilega i Ijós að þeirra markmið er fyrst
og fremst að bæta afkomu bænda. Það er fallegt og
gott markmið i sjálfu sér en þar með er ekki sagt að
samningsdrögin komi til með að bæta afkomu
bænda. Hitt er Ijóst að i drögunum er ekkert sem
knýr á um að búvöruverð lækki.
TRYGGVI HARÐARSON SKRIFAR
„Ekkert í drögum aö nýjum búvörusamningi tekurá því aö auka samkeppni í framleiöslu, vinnslu og
sölu landbúnaðarafuröa," segir Tryggvi í grein sinni.
Helga Guðrún Jónasdóttir,. full-
trúi hjá Upplýsingaþjónustu land-
búnaðarins, sá ástæðu til að gera
athugasemdir við fréttaskýringu
mína um búvörusamningsdrögin'
frá 31. ágúst hér í blaðinu s.l.
þriðjudag. Hún er um margt ósátt
við mína túlkun á umræddum
samningsdrögum. Mér er það
bæði ljúft og skylt að svara þeim
athugasemdum í minn garð sem
fram hjá henni koma og skýra
túlkun mína á samningsdrögun-
um frekar.
Byggðasafn sstefaa i
landbúnað i stenst ekki
Fyrst ber að gæta að umræða
um málefni landbúnaðarins hefur
löngum mótast mjög af tilfinning-
um manna. Bændur hér á landi,
líkt og víða erlendis, hafa talið sig
eiga sögulegan rétt á að framleiða
sína vöru. Oftar en ekki er beitt
rökum sem lúta að varðveislu
sögulegrar arfleifðar þegar mál-
efni landbúaðarins ber á góma.
Slík byggðasafnsstefna í landbún-
aðarmálum stenst aldrei nema
með óheyrilegum tilkostnaði. Það
yrði heldur ömurlegt hlutskipti
bænda ef atvinnugrein þeirra
verður sett á eitt allsherjar
byggðasafn sem teygði anga sína
um allt land.
Eitt af því sem þjóðin þarf að
gera upp við sig er hvort bændur
eigi að vera launþegar hjá ríkinu
eða hvort líta beri á búskap eins og
hverja aðra atvinnustarfsemi. Eins
og staðan er nú eru bændur í raun
launþegar ríkisins þar sem þeim
er tryggður ákveðinn launagrund-
völlur líkt og Helga Guðrún bendir
á í grein sinni. Þar er að vísu mið-
að við svokallað meðalbú og ef
bændur gera betur en meðalbúið
skilar það þeim auknum arði en
geri þeir ver, lepja þeir væntan-
lega dauðann úr skel eða flosna
upp. Það segir sig sjálft að slíkt
kerfi er neytendafjandsamlegt að
því leytinu til að öll hagræðing í
búrekstri skilar sér í auknum tekj-
um bóndans en ekki lægra vöru-
verði.
Samkeppni sgrund-_________
völlinn vantar
torgar eða kærir sig ekki um á því
verði sem það er boðið á. Það hafa
verið farnar ýmsar leiðir til að
koma þessari umframframleiðslu í
lóg, algengast er að borga mönn-
um fyrir að snæða það en vissu-
lega hefur sumt lent á haugunum.
Aldur skepnanna við slátrun
skiptir þar engu máli.
í öðru lagi telur Helga Guðrún
mig ekki skilja hvað markaðsteng-
ing nýs búvörusamnings hefur í
för með sér. Telur hún að með því
að aðeins verði tryggt fullt verð
fyrir það magn á kjöti og mjólk
sem nemur innanlandsneyslu
hljóti slíkt að leiða til minni fram-
leiðslukostnaðar og lækkaðs
verðs til neytenda. Gott ef rétt
reynist. Hins vegar er ekki gert
ráð fyrir því, verði framleiðslan
meiri en markaðurinn þolir, að
þeir bændur sem geta boðið fram-
íeiðslu sína á lægstu verði gangi
fyrir. Heldur skal líkt og fyrri dag-
inn skerða fullvirðisréttinn, þ.e.
skerða kvóta bænda. Vandséð er
að slíkt skapi lægra framleiðslu-
verð umræddra afurða eða opni
bændum leiðir til aukinnar hag-
ræðingar í búskap sínum. Þvert á
mót getur slíkt kallað á ennþá
meiri framleiðslukostnað vegna
þess að bændur fá ekki að fullnýta
framleiðslugetu sína.
Hagræðinga rh jal
til litils
í þriðja lagi telur Helga Guðrún
að með því að leyfa tilflutning á
fullvirðisrétti mjólkur á nýjan leik
stuðli það að lægri framleiðslu-
kostnaði. Að óbreyttu verðmynd-
unarkerfi myndi slíkt einungis
koma mjólkurbændum til góða en
ekki skila sér í lægra vöruverði til
neytenda.
Þá talar Helga Guðrún um að
einnig hafi verið rætt um svæða-
skiptingu þó svo að það hafi ekki
komið fram í umræddum búvöru-
samningsdrögum. Eg efa ekki að
svæðaskipting sé af hinu góða og
er tilbúinn nú þegar að banna
lausagöngu búfjár á Reykjanes-
skaganum og jafnvel öllu suðvest-
urhorni landsins. Kemur þar ekki
síður til landverndarsjónarmið en
hagkvæmnisjónar mið.
Eins segir Helga Guðrún að það
sé ekki aðeins stefnt að hagræð-
ingu í framleiðslu heldur einnig í
úrvinnslu. íslendingar hafa ávallt
verið tilbúnir að stefna að aukinni
hagræðingu í hinu og þessu en
ekki að sama skapi verið tilbúnir í
þær skipulagsbreytingar sem til
þarf.
Miðstýrður ríkisbúskapur hefur
beðið afhroð um allan heim. Menn
hafa verið að átta sig æ betur að
því að til að ná fram meiri hagræð-
ingu og aukinni framleiðni í land-
búnaði eins og öðrum framleiðslu-
greinum er best að notast við
markaðsbúskap. Samkeppnin
virðist vera sá eini hvati sem ein-
hvers er megnugur til að ná fram
aukinni framleiðni og þar með
lægra vöruverði. Ekkert í drögum
að nýjum búvörusamningi tekur á
því að auka samkeppni í fram-
leiðslu, vinnslu og sölu landbún-
aðarafurða. Því segi ég að geti
ekki vænst verðlækkunar á land-
búnaðarafurðum. Hagræðingin
sem um er talað snýr eingöngu að
bóndanum en ekki neytandanum
og er þó æði vafasamt hvort hann
leiði af sér nokkra hagræðingu til
bænda, þ.e. leiði til betri afkomu
þeirra.
Samkeppni á_________________
öllum stigum________________
Þá ræðir Helga Guðrún nokkuð
um þann verðlagsgrundvöll sem
áætlar kostnað við rekstur meðal-
búsins og þar með laun til bænda.
Það skipir mig litlu hvernig hann
er fundinn, hvort og þá hversu
mikið skuli greiða bændum fyrir
að hreykja taði og þar fram eftir
götunum. Mér þykir í hæsta máta
óeðlilegt að slíkur grundvöllur
skuli yfirleitt vera til staðar.
Ef menn ætla að ná niður verði
á landbúnaðarvörum öðru vísi en
að greiða það niður af skattfé al-
mennings þarf að koma við sam-
keppni allt frá framleiðslustiginu
til smávörukaupmanna. Það að
vinnsluaðilar fá greitt frá ríki og al-
menningi fyrir að liggja með mikl-
ar kjötbirgðir í frystiklefum er út í
hött. Það á að láta sláturieyfishafa
bjóða í slátrun og vinnsluaðila
bjóða í kjötið. Þá getum við farið
að eiga vona á ein hverri hagræð-
ingu og lægra verði á landbúnar-
vörum.
Um dugnað landbúnaðarráð-
herra hirði ég ekki að ræða frekar
en ítreka að óeðlilegt sé að semja
við bændur um þeirra mál rétt fyr-
ir alþingiskosningar þar sem enga
nauðsyn ber til slíks. Sjálfsagt er'
að unnið sé að þessum málum en
samning á að leggja fyrir nýtt al-
þingi sem væntanlega verður kos-
ið næsta vor.
Hjartagmska og__________________
kolvitlaus
landbúnað arstef na
• 1 u 1 ■■■'■
I niðurlagi greinar sinnar segir
Helga Guðrún: ,,Þá er ábyrgð höf-
undanna mikil bæði gagnvart
neytendum, skattgreiðendum og
fjölda fólks sem við blasir einskis
metið lífsstarf, atvinnuleysi og í
verstu tilfellum eignamissir.
Abyrgð fjöimiðla er ekki minni.“
Þar er komið að tilfinningahlið-
inni.
Vissulega er það miður þegar
einstaklingar eiga þess ekki kost
að starfa við það sem hugur þeirra
stendur til. Það á jafnt við bændur
sem aðra. Það se'r hver heilvita
maður að ekki gen gur að halda úti
heilum atvinnugreinum á hjarta-
gæsku einni saman. Kolvitlaus
landbúnaðarstefna um áratuga-
skeið hefur gert það að verkum að
erfiðara er við þessi mál að eiga
nú. Sjálfsagt er að gefa mönnum
umþóttunartíma þegar stokka
þarf upp í atvinn uháttum en menn
verða þá að eygja einhverja fram-
tíð. Það er til lítils að gefa lýsi þeg-
ar uppskurðar er þörf.
Ég get ekki tekið undir það með
Helgu Guðrúnu að lífstarf þeirra
sem stundað hafa landbúnað en
þyrftu hugsanlega frá honum að
hverfa sé einskis metið. Þó at-
vinnuleysi hafi á síðustu misserum
verið meira en lengst af undan-
farna tvo áratugi er ekki ástæða til
að ætla að það verði viðvarandi.
Ég get fyllilega tekið undir það að
sárt er að horfa upp á eignamissi
fólks og stundum hugsað til þess
að væri mætvælaverð lægra,
þ.m.t. landbúnaðarvöru, hefðu ef
til vill ekki jafnmargir misst allt sitt
og raun ber vitni. En öll umræða
um þessi mál og önnur er af hinu
góða og ábyrgð fjölmiðla felst í því
að vera opinn fyrir ólíkum sjónar-
miðum.
Raunar bera drögin að nýjum
búvörusamningi með sér að verið
er að reyna að búa bændum bæri-
legra líf og er það vel. Hins vegar
gefa þau litla von um lægra verð
landbúnaðarvara því í drögin
vantar allan hvata til að bjóða
lægra verð en nágranninn, vantar
allan samkeppnisgrundvöllinn.
í fyrsta lagi gerir Helga Guðrún
athugasemd við það að ég tala um
að lömbin fari beint á hauganna
og segir ekki eitt einasta lamb
hafa lent á haugunum. Ég var auð-
vitað að ræða um haugana í óeig-
inlegri merkingu, ræða um það
umframkindakjöt sem þjóðin ekki