Alþýðublaðið - 18.12.1990, Qupperneq 2

2
Þriðjudagur 18. desember 1990
Sigurjón er
að gera það goti
Það er enginn vafi, Sigurjón Sig-
hvatsson, kvikmyndagerðar-
maður, er að gera það gott úti í
henni Ameríku. Viðtöl og frá-
sagnir í blöðum eins og News-
week vitna um það. í nýjasta
blaði Scanorama, hins glæsilega
tímarits SAS, er Jonni talinn upp
í hópi fjögurra Norðurlandabúa,
sem eru taldir vera að „gera
árás” inn í Hollywood um þessar
mundir og reyndar búnir að
hasla sér völl. Kvikmynd Sigur-
jóns, Wild at Heart, sem mikla
athygli hefur vakið og hlaut Gull-
pálmann í Cannes, verður frúm-
sýnd í Háskólabiói á um helgina.
Sigurjón mætir þar til leiks, en
ágóði af sýningum hér rennur til
Raudakrossheimilisins.
HERMANN vann fil
verðiauna
Kvikmynd Margrétar Rúnar,
kvikmyndagerðarmanns í
Þýskalandi, var sýnd í sjónvarp-
inu á dögunum og vakti mikla at-
hygli, enda sérstæð mynd um
margt. Nú nýverið vann myndin,
sem heitir „Hættu nú þessu völi,
Hermann minn”, til verðiauna á
alþjóðlegri trúarhátíð í Fried-
berg í Þýskalandi. í umsögn um
myndina segir séra Ennulat, for-
svarsmaður kvikmyndahátíðar-
innar að myndin væri sérstak-
lega vel ætluð fyrir leitandi,
þjáða unglinga sem námsgagn í
kynlífsfræðslu. Margrét Rún
sagðist ekki hafa búist við að
myndin kæmist inn á hátíðina,
hún hefði sent hana í forval
meira til að stríða forsvarsmönn-
um hátíðarinnar! Myndin hefur
einnig verið valin sem jólamynd
í kvikmyndahúsinu Movie-
mento-Kino í pönkarahluta Berl-
ínar.
Málaterlin selja
bókina
Talað er um að ný stefna sé uppi
í jólabókaútgáfu landsmanna, —
haturs- og rógsbókmenntir.
Hvað sem til er í því, þá má sjá
skeytin fljúga í jólabókunum og
menn þá sumir hverjir ekki
haldnir hinum eina sanna jóla-
anda. Það má segja að skörin sé
farin að færast upp í bekkinn,
þegar bókarhöfundum er stefnt
fyrir dóm vegna meintra meið-
andi ummæla. Hjónin Kjartan
Guöjónsson og Inga Sveinsdóttir
í Þorlákshöfn hafa nú stefnt
Margréti Róbertsdóttur vegna
ummæla um þau í bókinni Lífs-
stríöið, sem Eiríkur Jónsson á
Bylgjunni skrifaði. Óskar Magn-
ússon, lögmaður og fyrrum
fréttastjóri DV, annast málið fyr-
ir þau hjónin. Á meðan er rok-
gangur í sölu bókarinnar og
mun annað uppiag koma á
markaðinn núna í vikunni.
Skýrsla Fangelsismálastofnunar ríkisins:
Ástcmd ýmissa
þátta óviounandi
— segir Haraldur Johannessen, forstjóri
í byrjun þessa árs veru 233 ungmenni á aldrinum
15—21 árs undir umsján og eftirlifi Fangelsismála-
stofnunar rikisins, en þau höfðu hlotið frestun
ákœru vegna samtals 241 lögbrots. í sumum tilvik-
um hefur sami einstaklingur fleiri en eina ákæru-
frestun. Piltar eru i miklum meirihluta, en þó fer
hlutur stúlkna vaxandi og er nú 15%. í flestum til-
vikum er um auðgunarbrot að ræða. Piltarnir
fremja þjófnaðarbrot en stúlkurnar skjalafals.
SÆMUNDUR GUÐVINSSON SKRIFAR
Þetta kemur meðal annars fram
í fróðlegri skýrslu Fangelsismála-
stofnunar ríkisins fyrir árið 1989,
en forstjóri hennar er Haraldur Jo-
hannessen. Fram til þessa hefur
mjög skort á opinberar upplýsing-
ar um flest það er varðar fangelsis-
mál og þá ekki síst ýmsar töluleg-
ar upplýsingar um tegundir af-
brota og refsinga. Fangelsismála-
stofnun tók til starfa 1. janúar 1989
og er það almennt mál manna
sem til þekkja að hún vinni mikið
og gott starf. Hér á eftir verður
gripið niður í skýrslu Fangelsis-
málastofnunar.
Aðstoð við unglinga
Fyrst skal haldið áfram með
ungmennin. Samkvæmt lögum er
saksóknara heimilt þegar aðili
hefur játað brot sitt að fresta um
tiltekinn tíma ákæru til refsingar,
meðal annars út af brotum sem
unglingar á aidrinum 15—21 árs
hafa framið. Skilorðstíminn má
ekki vera skemmri en eitt ár og
ekki lengri en fimm ár. Yfirleitt er
skilorðstími ungmenna ákveðinn
tvö ár.
Þegar saksóknari hefur ákveðið
að fresta ákæru á ungmenni bú-
sett á SV-landi sendir hann gögn í
málinu til Fangelsismálastofnunar.
Fulltrúi félagsmáladeildar stofn-
unarinnar sér síðan um að boða
viðkomandi aðila til viðtals. AI-
gengt er að foreldri eða annað
skyldmenni mæti með unglingi í
fyrsta sinn.
Fulltrúinn fer yfir málið og út-
skýrir hvað ákærufrestun þýðir í
raun. Tekin er persónuskýrsla af
viðkomandi og hagir hans kann-
aðir. Sérstaklega er hugað að því
hvort unglingurinn á fleiri mál hjá
lögreglu heldur en það sem á að
fresta ákæru í. Ef um fleiri mál er
að ræða er gjarnan reynt að leið-
beina viðkomandi um hvert næsta
stig verði og honum boðin aðstoð
þegar að því kemur. Fulltrúinn
verður þannig oft á tíðum ráðgjafi
unglingsins í sambandi við óaf-
greidd mál. Það er þýðingarmikið
vegna þess að meðferð mála í
refsivörslukerfinu getur oft sýnst
flókin og lítt skiljanleg leikmanni.
Það er svo mat fulltrúa félags-
máladeildar hversu oft hún lætur
unglingana hafa samband við sig,
en oft er það einu sinni i mánuði.
Áætlað aö 20%_________________
rjúfi skilorð_________________
Ekki þarf að fara mörgum orð-
um um hversu þýðingarmikið
þetta atriði er í starfi Fangelsis-
málastofnunar. Ekki fer milli mála
að það getur leitt margan ungling-
inn af glapstigum og komið i veg
fyrir að hann eigi eftir að lenda
bak við rimlana.
Eins og tekið var fram í upphafi
voru 233 ungmenni undir eftirliti
stofnunarinnar um síðustu ára-
mót. Yfir landið í heild er þessi tala
hins vegar mun hærri þar sem til
Fangelsismálastofnunar er ekki
vísað málum nema frá Reykjavík-
ursvæðinu og byggðunum á suð-
vesturhorninu og Suðurlandi.
Af þessum 233 var tæplega helm-
ingur í vinnu, rúmlega þriðjungur
ennþá í skóla, en atvinnuleysi
einnig nokkurt, sérstaklega meðal
stúlknanna. Um þriðjungur hafði
-einungis lokið 8. bekk grunnskóla
og ljóst er að stór hiuti þeirra fer
ekki í frekara nám. Helmingur tel-
ur sig hafa lokið 9. bekk og fimmt-
ungur er í framhaldsnámi, allt pilt-
ar utan ein stúlka. Hvað fjöl-
skylduaðstæður varðar þá sést að
tæplega helmingur býr ekki hjá
báðum kynforeldrum. Miðað við
reynslu fyrri ára er áætlað að um
20% rjúfi skilorð með nýju broti
innan þeirra tveggja ára sem skil-
orðstíminn er yfirleitt. Ekki liggja
fyrir tölulegar upplýsingar um
hversu stór hópur þessara ung-
menna á við áfengis- og fíkniefna-
vanda að stríða.
Flest ungmenni úr fyrrnefndum
hópi voru 16 ára að aldri eða 61
piltur og 10 stúlkur. Samtals 45
voru 15 ára og 51 voru 17 ára að
aldri.
Næg verkefni__________________
I skýrslunni kemur fram að ekki
skortir Fangelsismálastofnun
verkefni og þau aukast jafnt og
þétt. Um áramótin 1989—1990
höfðu 334 dómþolar alls lokið eða
voru í afplánun og411 einstakling-
ar voru undir eftirliti. Þar af voru
167 með skilorðsbundna reynslu-
lausn og 11 með skilorðsbundna
náðun og 233 með skilorðs-
bundna ákærufrestun. Um 148
dómþolar voru á árinu 1989 að
jafnaði boðaðir til afplánunar.
Nærri lætur að fjöldi skjólstæð-
inga stofnunarinnar á hverjum
tíma sé á bilinu 700—800. Þá leita
til stofnunarinnar fjölmargir aðil-
ar til að fá upplýsingar um sín mál
auk þess sem aðstandendur,
dómsyfirvöld, lögregluyfirvöld,
ríkissaksóknari, lögmenn og fleiri
hafa samskipti við stofnunina
vegna skjólstæðinga hennar. Auk
þess er fjöldi fólks sem leitar eftir
aðstoð og upplýsingum þótt form-
legum afskiptum stofnunarinnar
af málefnum þess sé iokið.
Fangelsismáiastofnun skiptist í
tvær deildir eftir verkefnum, ann-
ars vegar fullnustudeild og hins
vegar félagsmáladeild. Hjá stofn-
uninni vinna átta starfsmenn í
jafnmörgum stöðugildum. Um er
að ræða lögfræðing, afbrotafræð-
ing, sálfræðing, félagsráðgjafa og
tvo sérhæfða fulltrúa auk ritara.
Þegar Fangelsismálastofnun var
sett á fót lá fyrir mat dómsmála-
ráðuneytisins um starfsmanna-
þörf stofnunarinnar og gerði ráðu-
neytið þá ráð fyrir 12 stöðugild-
um. Niðurstaðan varð hins vegar
sú að heildarstöðugildi stofnunar-
innar urðu átta. Frá upphafi hefur
Fangelsismálastofnun verið undir-
mönnuð og af þeim sökum ekki
getað sinnt lögboðnum verkefn-
um sem skyldi.
Fjárheimildir stofnunarinnar
fyrir árið 1989 voru 20,4 milljónir
króna og fóru heildargreiðslur að-
eins 50 þúsund krónum fram úr
þeim heimildum. Fangelsismála-
stofnun á lögum samkvæmt að
annast daglega yfirstjórn á rekstri
fangelsa, sjá um fullnustu refsi-
dóma, annast skilorðsbundna
reynslulausn, náðun eða frestun
afplánunar, en það er jafnframt
hlutverk stofnunarinnar að annast
eftirlit með þeim. Þá sér stofnunin
um að í fangelsu m sé veitt sérhæfð
þjónusta, svo sem heilbrigðisþjón-
usta, prestsþjónusta og svo fram-
vegis.
„Það er ekki___________________
verjancli. . /'________________
Hér að framan hefur aðeins ver-
ið drepið á nokkur atriði úr
skýrslu Fangelsismálastofnunar.
Forstjóri hennar, Haraldur Jo-
hannessen, ritar formála að
skýrslunni og er ástæða til að birta
meginhluta hans hér:
„I umræðu um fangelsismál á
opinberum vettvangi, hefur þeirri
alhæfingu verið haldið á lofti að
þau séu alfarið í ólestri. Undir það
verður ekki tekið hér, en hins veg-
ar er ástand ýmissa þátta húsnæð-
ismála fangelsanna, aðbúnaður
fanga og meðferð geðsjúkra af-
brotamanna með þeim hætti að
óviðunandi er. Öll tök eru á að
leysa vandann. Til þess þarf vilja
og fjármagn. Ljúka verður verki
nefndar Alþingis frá árinu 1982
um heildarúttekt á stöðu fangelsis-
mála, tillögur um brýnar úrbætur
í þeim efnum og áætlun um æski-
lega framtíðarskipan fangelsis-
mála á íslandi. Það er löngu tíma-
bært að móta heildstæða fangels-
ismálastefnu þar sem markmið og
leiðir eru sett fram. Það er ekki
verjandi að ýta þessum málaflokki
ætíð aftast í röðina.
Eins og fram kemur í þessari
skýrslu, eru verkefni Fangelsis-
málastofnunar víðtæk og fjöldi
skjólstæðinga mikill. Stofnunin
þarf í raun að hafa einhver afskipti
af einum af hverjum 200 íslend-
ingum á aldrinum 15—64 ára.
Starfsmenn stofnunarinnar eru
því miður alltof fáir og fjárveiting-
ar til hennar of naumt skammtað-
ar. Megintilgangur Alþingis með
Fangelsismálastofnun var að sam-
ræma og efla faglega starfsemi á
sviði fangelsismála. Þrátt fyrir það
voru einungis heimiluð átta stöðu-
gildi þegar stofnunin tók til starfa,
en það er í raun sami fjöldi starfs-
manna og áður starfaði á þessu
sviði. Þess hefur margítrekað ver-
ið farið á leit að starfsmannafjöldi
Fangelsismálastofnunar yrði auk-
inn, en án árangurs," segir Harald-
ur Johannessen forstjóri.