Alþýðublaðið - 19.06.1990, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 19. júní 1990
ERLENDAR FRÉTTIR
5
Vofa Khomeiitis vakir
TEHERAN Reuter. íranir hafa nú itrekað
dauðadóm sinn yfir indverskættaða rithöf-
undinum Salman Rushdie en Rushdie er
breskur rikisborgari. Þessi itrekun hefur
undirstrikað hversu mikil óhrif skoðanir hins
látna trúarleiðtoga Ayatollah Ruollah Khom-
eini hafa enn þann dag i dag og skyggja á til-
raunir íranskra stjórnvalda til slökunar á ut-
anrikisstefnu sinni.
TEHERAN Reuter. íranir
hafa nú ítrekað dauðadóm
sinn yfir indverskættaða
rithöfundinum Salman
Rushdie en Rushdie er
breskur ríkisborgari.
Þessi ítrekun hefur undir-
strikað hversu mikil áhrif
skoðanir hins látna trúar-
leiðtoga Ayatollah Ruollah
Khomeini hafa enn þann í
dag og skyggja á tilraunir
■ranskra stjórnvaida til
siökunar á utanríkis-
stefnu sinni.
íranskir stjórnmáiafræð-
ingar segja að tilhneigingin
til að hverfa alltaf að hug-
myndafræði Khomeinis sé
meiri háttar fyrirstaða fyrir
bættum samskiptum við
Vesturlönd og Sovétríkin.
Að sögn vestrænna erind-
reka verður ríkisstjórnin að
geta sýnt framá að hún haldi
sig innan þess ramma er Kho-
meini setti. Khomeini, sem
lést í júní í fyrra, var leiðtogi
byltingarinnar árið 1979.
Hann skildi eftir sig andrúms-
loft mikillar tortryggni í garð
Bandaríkjanna sem hann
nefndi ævinlega ,,hinn mikla
Satan."
Hann kenndi að það að
taka við aðstoð frá vestur-
löndum væri auðmýkjandi
og and-íslamskt. Islam ætti
að vera meginstoðin í allri
stefnumörkun.
Ráðrúm ríkisstjórnarinnar
til að víkja af þessu einstigi er
takmarkað af tveimur megin-
ástæðum. í fyrsta lagi sækir
hún tilkall sitt til valda í hina
óttablöndnu lotningu sem
minningin um Khomeini
ennþá nýtur og í öðru lagi að
um Íeið og hún sýnir einhver
merki um hugsanlega tilslök-
un þá rísa róttækir byltinga-
sinnar á þingi, sem mynda
eins konar stjórnarandstöðu,
upp til handa og fóta og með
tilstyrk klerkavaldsins hrópa
þeir að lögmál Khomeinis sé
dregið niðrí svaðið.
Salman Rushdie var bann-
færður og ,,dæmdur til
dauða“ af Khomeini í fyrra
fyrir guðlast í bók sinni
„Söngvar Satans". Mál hans
er af sérfróðum talið skóla-
bókardæmi um það hvernig
lögmál Khomeinis yfirskygg-
ir tilraunir stjórnvalda til eðli-
legra samskipta við umheim-
inn.
Ríkisstjórn Ali Akbars Rafs-
anjanís hefur ítrekað reynt að
aðskilja stjórnmálaleg og trú-
arleg atriði Rushdie málsins
með því að segja að ef Bretar
gætu fordæmt það sem þeir
segja móðgun við íslam að þá
séu betri samskipti ríkjanna
möguleg.
Síðasta laugardag ítrekaði
háttsettur embættismaður í
íranska utanríkisráðuneyt-
inu, Hossein Musavian, þessa
tilraun auk þess að segja að
hinni trúarlegu bannfæringu
á Rushdie yrði ekki aflétt.
Þessu tók hluti vestrænna
fjölmiðla á þá lund að mögu-
leiki væri á því að írönsk
stjórnvöld hygðust afturkalla
bannfæringu sína. Grunurinn
um að stjórnin ætlaði þannig
að brjóta í bága við trúna olli
pólitískum jarðskjálfta í Te-
heran.
Endalok þeirra hræringa
voru þau að núverandi æðsti-
prestur írana, Ayatollah Ali
Khamenei gekk fram fyrir
skjöldu og opinberaði að
bannfæringu og dauðadómi
yfir Rushdie yrði aldrei aflétt
og hann ætti að afhendast
breskum múslímum til af-
töku.
Þörfin fyrir að vísa til Kho-
meinis hefur oft á tíðum skap-
að sérfræðingum ærna yfir-
vinnu þar sem menn hafa
klórað sér í höfðinu og reynt
að muna hvað hann sagði og
hvað hann leyfði.
Samskipti Irana við Sovét-
menn hafa einnig verið æði
brokkgeng. Stuttu fyrir lát
sitt sendi Khomeini bréf til
Gorbatsjovs Sovétforseta, þar
sem hann opnaði fyrir nýjar
leiðir samskipta og samvinnu
við þá þjóð sem hann nefndi
„hinn annan mikla Satan.“
Strax eftir lát Khomeinis
flaug Rasfanjani til Moskvu til
að styrkja pólitísk tengsl og
undirrita viðskiptasamninga.
Það hefði hann ekki getað
gert án bréfsins frá Khomeini
að mati íranskra erindreka.
En á síðari hluta ársins, i
kjölfar óróleika í, að megin-
hluta múslímskum, ríkjum
Suður-Sovétríkjanna, sendu
íranar frá sér allnokkrar yfir-
lýsingar þar sem þeir gagn-
rýna stjórnina i Moskvu og
lýsa yfir ánægju með hið ís-
lamska eðli uppreisnanna.
Þannig má segja að þeir hafi
grafið undan þeim árangri
sem annars hafði náðst í sam-
skiptunum við Sovétríkin.
Stjórnin í Teheran er hins
vegar mun varkárari í því að
nálgast Bandaríkjamenn. Op-
inberir embættismenn í Te-
heran segja að Washington
hafi gert Irönum erfiðar fyrir
en þörf hefði krafið með því
að sýna engin viðbrögð við
samningsumleitunum þeirra
svo sem þætti íranskra stjórn-
valda í því að fá lausa tvo
bandaríska gísla i Líbanon
nýlega.
í Teheran er ríkisstjórnin
enn að láta reyna á stöðu sína
í þessu skrýtna pólitíska and-
rúmslofti. Stuttu eftir að einn
bandarískur gísl var látinn
laus lét einn háttsettur maður
innan íranska dómskerfisins
þá skoðun sína í Ijós að
kannski væru beinar viðræð-
ur við stjórnina i Washington
ekki svo vitlaus hugmynd.
Khamenei brást skjótt við
og sagði að hver sá sem talaði
á þessa lund væri annað
hvort yfirmáta barnalegur
eða geðbilaður. Hann neydd-
ist þó til þess að biðja emb-
ættismanninn afsökunar á
þessum aðdróttum sínum.
Rasfanjani sagði þá að eng-
ar beinar viðræður við Wash-
ington væru á dagskránni nú.
Þetta túlka diplómatar á þá
lund að í hinum flókna heimi
íranskra stjórnmála sé
ástandið ekki eins ósveigjan-
legt og virðast mætti við
fyrstu sýn.
Þýskaland:
Sovétmenn vilja
nýtt varnarbandalag
(STRAUSBERG, A.Þýskal.
Reuter) Varnarmálaráð-
herra Sovétríkjanna, Dim-
itri Yasov, sagði í gær að
Sovétríkin gætu aðeins
fallist á sameiningu Þýska-
lands ef NATO og Varsjár-
bandalagið yrðu leyst upp
til að stofna nýtt evrópskt
varnarbandalag.
Yasov sagði við blaðamenn
á fundi varnarmálaráðherra
Varsjárbandalagsins í Aust-
ur-Þýskalandi að meginhlut-
verk samningsaðila ætti að
vera að losa sig við gömlu
hernaðar,,blokkirnar“ og
stofna nýtt samevrópskt
varnarkerfi.
Sameinað Þýskaland ætti
að tilheyra þessu kerfi.
Yasov sagði að stjórnvöld í
Moskvu myndu fara fram á
formlegan friðarsamning
vegna heimsstyrjaldarinnar
síðari sem annað skilyrði fyr-
ir sameiningu Þýskalands.
„Við verðum að setja lögleg-
an punkt aftan við heims-
styrjöldina síðari," sagði
Yasov.
Ráðherrarnir undirrituðu
frumdrög að milliríkjasamn-
ingi eftir tveggja daga við-
ræður í austur-þýska varnar-
málaráðuneytinu í Straus-
berg rétt utan við Berlín, en
ekki er vitað hvort skoðanir
Sovétmanna voru hluti af
þeim.
Frumdrögin verða kynnt í
dag.
Vesturlönd vilja að samein-
að Þýskaland tilheyri NATO
(MURCIA, Spáni, Reuter)
Heimsmeistarihn í skák,
Garry Kasparov, hefur
sagt af sér sem forseti
Stórmeistarasambandsins
vegna deilna við FIDE.
Kasparov var endurkjörinn
forseti sambandsins á sunnu-
en Moskva hefur stungið
uppá ýmsum lausnum frá
hlutleysi til aðildar að báðum
bandalögum.
dag og sagði af sér nokkrum
mínútum seinna til að mót-
mæla samþykkt fráfarandi
stjórnar um samvinnu við Fl-
DE í skákreglum.
„Eg skil ekki hvers vegna
þeir samþykkja þetta sem
Sem einn af fjórum sigur-
vegurum heimsstyrjaldarinn-
ar síðari, ásamt Bandaríkjun-
um, Bretum og Frökkum,
þeir vita að ég er alfarið á
móti og endurkjósa mig svo
sem forseta með 115 atkvæð-
um af 125,“ sagði Kasparov.
Kasparov sagðist mundi
endurmeta afsögn sína eftir
heimsmeistaraeinvígi sitt við
hafa Sovétmenn neitunar-
vald í ákvörðunartökum um
framtíð Þýskalands.
Anatoly Karpov í Sovétríkj-
unum í óktóber.
Kasparov hefur verið and-
vígur FlDEsíðan forseti þess,
Florencio Campomanes,
frestaöi einvígi hans og Kar-
povs árið 1985.
Stórmeistarasambandiö:
Kasparov segir af sér forsæti