Alþýðublaðið - 19.05.1993, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 19. maí 1993
7
„A TVINNULEYSIÁ ÍSLANDI 1993“ -7. hluti - Samantekt: Stefán Hrafn Hagalín
AFLEIÐINGAR ATVINNULE Y SIS
FYRIR EINSTAKLINGINN SJÁLFAN
í dag hölduni við áfram að skoða
helstu atriðin sem koinu fram í skýrslu
Félagsvísindastofnunar um könnun sem
stofnunin vann um hagi og aðstæður at-
vinnulausra Islendinga á árinu 1993.
Könnunin var unnin í mars síðastliðnum
að beiðni félagsmálaráðherra. Nú skoð-
um við afleiðingar atvinnuleysis fyrir ein-
staklinginn sjálfan. Að ósk Samtaka at-
vinnulausra var lögð sérstök áhersla í
könnuninni á spurningar um áhrif at-
vinnuleysis á heilsufar og andlega líðan
þeirra sem lent hafa í því að missa atvinn-
una.
1993 - 20% KVÖRTUÐU
EKKIYFIR NEINU SERSTÓKU
Alþjóðlegur spumingapakki um andlega
líðan sem mikið hefur verið notaður erlend-
is í könnunum á afleiðingum atvinnuleysis
fyrir sjálfsmynd og persónuleika var yfir-
færður og lagður fyrir svarendur. Svarendur
voru 1000 manna úrtak af atvinnulausum
um síðustu áramót ásamt 100 manna úrtaki
úr skrám Samtaka atvinnulausra. Áður en
grein er gerð fyrir niðurstöðum um andleg
áhrif atvinnuleysis er rétt að segja frá því, að
svarendur fengu fyrst undir þessum lið
könnunarinnar opna spumingu um hvað það
væri í lífskjörum fjölskyldunnar sem þeir
væru óánægðastir með. Niðurstöðumar eru í
töflu (a) og sýna að um 20% vildu ekki
nefna neitt sérstakt, um 34% nefndu fjár-
hagsafkomu, tæp 29% atvinnuleysið sjálft,
en félagslegar aðstæður og heilsufar var að-
eins nefnt af 7-8% atvinnulausra.
1988-36% KVÖRTUÐU
EKKIYFIR NEINU SERSTOKU
Þegar niðurstöðumar eru bomar saman
við Lífskjarakönnunina 1988, sem lögð var
fyrir almenning á aldrinum 16-75 ára, er
áberandi að um 36% almennings vildu ekki
nefna neitt sérstakt þá, 34% nefndu fjár-
hagsafkomu og 12% kvörtuðu undan lengd
vinnutíma. Utan munarins sem er á stærð
hópanna sem vilja ekki kvarta yfir neinu
sérstöku er auðvitað mesti munurinn fólginn
í því að umkvartanir yfir atvinnuleysi hafa
leyst af hólmi kvartanir um langan vinnu-
tíma, og reyndar ríflega það.
FJÁRHAGSVANDRÆÐI
FREKAREN HEILSAOG
FELAGSLEGAR AÐSTÆÐUR
Skoðum nú mynd númer 1. Á henni sést
glögglega að heilsufar, félagslegar og sál-
rænar aðstæður em ekki svo mjög ofarlega á
blaði í huga atvinnulausra. Það kemur í ljós
þegar spurt er opið um óánægju með lífs-
kjörin almennt. Ekki ber þó að líta svo á að
slíkir þættir skipti ekki máli þrátt fyrir að
fólk nefni fyrr fjárhagsvandræði eða at-
vinnuleysisástandið sjálft. Málið er að fólk
nefnir frekar það sem það skynjar sem rót
vandans. Heilsufarslegar og andlegar afleið-
ingar atvinnuleysis kunna samt að vera til
staðar og undan þeim getur sárt sviðið.
LÍKAMLEGT HEILSUFAR
HEFUR EKKIVERSNAÐ HJA 3/4
Spurt var á almennum nótum um líkam-
legt heilsufar og niðurstöðumar úr því má
sjá á mynd númer 2.. Þar kemur í ljós að al-
mennt séð er heilsufarið svipað fyrir um það
bil þrjá af hverjum fjómm atvinnulausra. I
kringum 14% segja heilsufarið verra nú en á
síðustu sex mánuðum og um 9% segja það
betra.
AUKID ÁLAG, SVEFNLEYSI,
LITIL EINBEITING
OG OHAMINGJA
Af spumingunum um sálræna líðan og
sjálfsntynd má ráða að mest er kvartað und-
an stöðugu álagi (35%), því næst að áhyggj-
ur hafi haldið vöku fyrir viðkomandi (33%),
einbeitingarleysi kemur þar á eftir (29%) og
að lokum er kvartað mikið undan óham-
ingju og þunglyndi (28%). Hins vegar segj-
ast 42% atvinnulausra alls ekki hafa verið
óhamingjusamari eða þunglyndari undan-
famar vikur en venjulega. 30% segja þessi
atriði óbreytt, 21% segja slíka vanlíðan hafa
verið heldur meiri og loks eru það 7% sem
segja ástandið í þessum efnum hafa verið
mun verra undanfamar vikur heldur en áður.
Jóhanna Sigurðardóttir, félagsmálaráðherra. Félagsvísindastofnun Háskóla íslands gerði könn-
un á högum og aðstæðum atvinnulausra á íslandi 1993 að beiðni hennar. Skýrslan er svo efnis-
og yfirgripsmikil að það dugir ekkert minna en greinaflokkur í 10 hlutum til að gera henni við-
hlítandi skil. Aldrei hefur verið jafn ýtarleg skýrsla unnin um málefni atvinnulausra á íslandi-,
enda eru þau jú mál málanna í dag. A.mynd-E.ÓI.
Fjöldi Hlutfall Hlutfall þeir sem taka afstöðu
Ekkert 138 17,0 20,1
Fjárhagur 234 28,9 34,1
Atvinnuleysið 196 24,2 28,6
Húsnæði 12 1,5 1,7
Félagslegar aðstæður 30 3,7 4,4
Heilsa/Andl.líðan 11 1,4 1,6
Annað 65 8,0 9,5
Veit ekki/neitar 124 15,3 -
Alls 810 100% 100%
TAFLA (a); Hvað er það við lífskjör þín og fjölskyldu þinnar sem þú ert óánægðust / óánægðast-
ur með?
Þegar atvinna er af skomum skammti eiga karlmenn frekar rétt á vinnu en konur 9,1 87,2 3,7 780
Þegar atvinna er af skomum skammd ættí að skylda fólk til að fara fytr á eftírlaun 30,2 55,4 14,3 694
Þegar atvinna er af skomum skammtí eiga atvinnurekendur að ráða fslendinga í vinnu frekar en útlendinga 89,5 7,3 3,2 784
Það er óréttlátt að veita fötluðu fólki vinnu þegar fullhraust fólk fær enga 6,7 83,2 10,2 728
Þegar atvinna er af skomum skammti ætti að stytta vinnuvikuna í þeirri von að fleiri getí fengið starf 59,6 29,3 11,1 720
TAFLA (b); Ertu sammála eða ósammála eftirfarandi fullyrðingu?
MINNKAÐ SJÁLFSTRAUST
MINNIANÆGJA OG HOFNUN
Næst á eftir umkvörtunum um óhamingju
er missir sjálfstrausts nefndur, 26%. Síðan
segja 24% að þeir hafi nú minni ánægju af
daglegum athöfnum og 22% finnast þeir
hafi nú ekki eins mikilvægu hlutverki að
gegna í lífinu. Álíka stór hópur og þessi síð-
astnefndi (22%) finnur fyrir höfnun af hendi
annarra vegna atvinnuleysisins. Um 78%
segja þessi atriði ekki vera í meiri mæli en
venjulega. Loks eru það um 15% sem segja
að þeir séu nú síður færir um að horfast í
augu við erfiðleika en venjulega og svipað-
ur hópur á verra með að leysa úr vandamál-
um. Það er því deginum ljósara að atvinnu-
leysi fylgja markverðar breytingar á and-
legri líðan, sjálfsmati og styrk.
ÍSLENDINGAR,HAFI FORGANG
UMFRAM UTLENDINGA
MEÐ VINNU
Þá vom lagðar nokkrar spumingar fyrir
atvinnulausa um hvemig bregðast eigi við
varðandi ráðstöfun starfa þegar vinna er af
skomum skammti. Þær niðurstöður má sjá í
töflu (b). Þar kemur fram að níu af hverjum
tíu atvinnulausum finnst að íslendingar eigi
að hafa forgang frantyfir útlendinga á
þrengingatímum (!). Um 60% vom á því að
vinnuvikuna mætti stytta í þeirri von um að
fleiri gætu þannig fengið vinnu og 30% eru
á þvf að skylda eigi fólk til að fara fyrr á eft-
irlaun þegar vinna er af skomum skammti.
Athyglisvert er að tæpur helmingur þeirra
sem em á aldrinum 55-75 ára er sammála
þessu.
KARLAR OG FULLFRÍSKT
FOLK FREKAR EN KONUR
OG FATLAÐIR
Enn einn athyglisverður punkturinn er að
um 9% atvinnulausra em sammála því að
karlar hafi forgang frekar en konur til vinnu
á erfiðum tímum. Ekki er munur á hlutfalli
karla og kvenna sem svara þessari spum-
ingu játandi. Að síðustu kom fram annað
sorglegt sjónarmið. Tæp 7% aðspurðra
sögðust vera sammála því að óréttlátl sé að
fötluðu fólki sé veitt vinna þegar fullfrískt
fólk fær enga. Þetta sjónarmið er algengara
á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu.
11%
4% 4%
i r\a.
■ Mun bctrt
□ Hddur bctra
W SvipaÖ
Q Hddur vcrra
E3 Mun vcrri
MYND NÚMER 1: Er heilsufarið almennt svipað nú og síðustu sex mánuði?
H Alls ddd
□ Ekki meira en venjuL
H Hcldur meirm en vcnjuL
H Mun meirm en venjul.
19%
52%
22%
■ AllsekJd
□
m
Ekki meirm en venjul.
Heldur meirm en venjuL
Mun meirm en venjul.
MYND NÚMER 3: Hefur þér á síðustu vikum fundist þú vera að missa sjálfstraust?
7%
■ AUsekld
□ Ekki meira en venjul.
Ej Hcldur meira cn venjul.
I Mun mcir* cn venjut.
MYND NÚMER 4: Hefur þér á síöustu vikum fundist að þér sé hafnaö á einhvern hátt, vegna
þess aö þú ert atvinnulaus?