Alþýðublaðið - 25.06.1993, Side 2

2
Föstudagur 25. júní 1993
fmininmiin
HVERFISGÖTU 8-10 - REYKJAVÍK - SÍMI 625566
Útgefandi: Alprent hf.
Framkvæmdastjóri: Ámundi Ámundason
Ritstjóri: Sigurður Tómas Björgvinsson
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason
Setning og umbrot: Hermóður Sigurðsson
Prentun: Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing: 625566
Fax: 629244
Áskriftarverö kr. 1.200 á mánuöi. Verð í lausasölu kr. 90
Mesta smán Evrópu
Ráðaleysi Vesturlanda hefur kostað hörmulegan blóðtoll í Bosn-
íu-Herzegóvinu. Um tvöhundruð þúsund manns liggja í valnum.
Yfirgnæfandi meirihluti fómarlambanna eru óbreyttir borgarar.
Vingulsháttur og innbyrðis deilur voldugustu ríkja Evrópu,
Bandaríkjanna og Rússlands um leiðir til friðar munu líklega
kosta ægilegar fómir til viðbótar. Helför Bosníu er mesta smán
Evrópu.
Nú er búið að henda í ruslið áætlun Vance og Owens, sáttasemj-
ara Sameinuðu þjóðanna og EB, um skiptingu Bosníu- Herzeg-
óvinu í tíu sjálfsstjómarhéruð. Og Milosevic Serbíuforseti er
sestur niður með Tudjmann, koliega sínum frá Króaíu, til að
skipta dánarbúi Bosníu. í raun var ásetningur Serba og Króata
hinn sami frá upphafl: að skipta landinu á milli sín, sprengja Bo-
sníu útaf landakortinu. Þeir era í þann veginn að ná markmiðum
sínum. A kostnað múslíma, sem em - eða öllu heldur: vom -
helmingur landsmanna.
On voldugustu ríki heims viðurkenndu Bosníu-Herzegóvinu
sem sjálfstætt og fullvalda ríki í fyrravor. Sú ákvörðun kann að
hafa flýtt því að Serbar gripu til vopna, en réð enganveginn úrslit-
um. Gamlar áætlanir Serba gerðu alltaf ráð fyrir að þeir næðu
stómm hluta landsins á sitt vald. Sömu sögu er að segja af Króöt-
um sem em berir að viðurstyggilegri tvöfeldni gagnvart Bosníu.
Raunar em ýmsar vísbendingar um að serbnesk og króatísk
stjómvöld hafí unnið saman bakvið tjöldin í mörg misseri.
Alija Izetbegovic forseti Bosníu hefur sniðgengið viðræður Mi-
losevic og Tudjmans. Hann útilokar skiptingu Bosníu í þrjú ríki
enda einsýnt að múslimar, helmingur íbúanna, myndu bera mjög
skarðan hlut frá borði.
Vesturlönd bera ábyrgð á því að styijöldin í Bosníu er að breyt-
ast í hreinræktað trúarbragðastríð. Bosnískir múslímar - eina
þjóðin í Evrópu sem kennd er við trúarbrögð - em slafar, rétt ein-
sog Króatar og Serbar. Milli þjóðabrotanna í Bosníu er meiri
skyldleikj en til dæmis milli þjóða Norðurlanda. Bosnísku mús-
limamir vom í öllu tilliti venjulegir Evrópubúar: heittrúarkredd-
ur vom þeim fjarri skapi.
Önnur sjónarmið.
Jafntefli hermólinu
Mörður Árnason skrifar at-
hyglisverða grein í nýjasta tölu-
blað Pressunnar. Hann rifjar
upp fyrirheit vinstristjórnar Ola
Jó, 1971-74, um að herinn stefnt
skyldi að því að herinn hyrfi af
Iandi brott í áföngum á kjörtíma-
bilinu. Þetta þótti vinstrimönn-
um þunnur þrettándi, segir
Mörður, en hægrimenn hófu
baráttu á öllum vígstöðvum gegn
þessum áformum. Nú er öldin
önnur; ný heimsmynd kallar á
endurmat gamalla kennisetn-
inga. Mörður segir meðal ann-
ars:
semd beiningamannsins. Veit nú
ekki nokkur maður hvemig landið
er varið og íyrir hvaða óvini eftir að
Norðurpóllinn og nágrenni er orð-
inn að lygnu og friðsamlegu innhafi
sem saman tengir bestuvini og
bandamenn.
Þegar menn loksins átta sig á ís-
landi er komin alveg ný staða í pól-
itíkina, staða sem ekki hefur verið
uppi síðan í stríðslok íyrir næstum
fimm áratugum, - að það er hægt að
ná sáttum um nýja stefnu í utanrík-
is- og öryggismálum. Sú stefna
hlyti auðvitað að byggjast á sam-
vinnu við grannríki okkar, megin-
viðskiptalönd og sögulega sam-
ferðamenn, hvort sem Nató verður
helsti vettvangur þess samstarfs í
framtfðinni eða það byggist upp
kringum aðrar stofnanir. Hún yrði
líka að byggja á því að endurskil-
greina hlutverk flugvallarins á Mið-
nesheiði og annarra mannvirkja
sem Bandaríkjaher hefur komið hér
upp. Ein leið til eftirlits- og öryggis-
samvinnu gæti byggst á gamalli til-
lögu frá Halldóri Ásgrímssyni um
alþjóðlega björgunarsveit á Kefla-
víkurflugvelli í samvinnu ríkjanna
við Norður- Atlantshaf og Norður-
íshaf, en þannig að tryggt væri eðli-
legt forræði Islendinga og full yfir-
ráð á landi sínu.“
Mörður: Blóðlausri én grinunilegrí
borgarastyrjöld er lokið... Nú er hægt
að ná sátt um nýja utanríkisstefnu.
„I raun og veru ættum við að vera
öllsömul ákaflega glöð yfir því að
vera loksins að losna úr þeirri blóð-
lausu en grimmilegu borgarastyij-
öld sem hefur einkennt alla sögu
lýðveldisins og snúist um svoköll-
uð utanríkismál, herinn og Nató.
Og ennþá ánægðari ættu menn að
geta verið vegna þess að henni lýk-
ureiginlega meðjafntefli. Natóand-
stæðingar standa frammi fyrir því
að það sem einusinni var einföld
táknmynd fyrir heimsvaldastefnu
hins illa er nú orðið flókin og marg-
ræð fjölþjóðaráðstefna í fyrsta-
heiminum með sérstök öryggis-
verkefni fyrir Sameinuðu þjóðimar.
Þeir sem hafa farið hamförum að
styðja Keflavíkurherinn undir kjör-
orðinu Varið land hafa nú misst öll
sín rök fyrir að halda með herstöð-
inni, nema þá hinni einföldu rök-
Flugskeytaárós
á Jón Baldvin
Ríkisstjórnin fær á baukinn í
Ieiðara Tímans í gær. Blaðið seg-
ir að þreyta og ókyrrð sé í stjórn-
arliðinu:
, J>að er eftirtektarvert að það eru
ekki hvað síst reyndari þingmenn
stjómarliðsins em orðnir em ókyrr-
ir og virðast una illa þeim leikhús-
tilþrifum, sem em svo einkennandi
fyrir starfshætti ríkisstjómar Davíðs
Oddssonar. Þannig hafa menn eins
og Egill Jónsson, Eggert Haukdal,
Pálmi Jónsson og síðast en ekki síst
sjálfur landbúnaðarráðherra, Hall-
dór Blöndal, komið fram opinber-
lega og lýst vanþóknun sinni á sam-
starfsflokknum í ríkisstjóm, og hef-
ur formaður Alþýðuflokks einkum
orðið fyrir flugskeytum þessara
samstarfsmanna sinna."
Niðuriag leiðarans er á þessa
leið:
„I gær var röðin komin að Matt-
híasi Bjamasyni, elsta og lang
reyndasta þingmanni Sjálfstæðis-
flokksins, að lýsa vonbrigðum sín-
um með stjómarsamstarfið og þró-
unina í landsmálum. Orð Matlhías-
ar vega þungt. Hann varð hins veg-
ar ekki fyrstur efasamdamanna í
stjómarliðinu til að láta til sín
heyra. Og vegna þess að allt bendir
til að ríkisstjómin muni halda áfram
að æða fram og aftur blindgötuna í
óendanlegu úrræðaleysi verður
hann ömgglega ekki sá síðasti.“
Arfur Vilmundar
Ellert B. Schram skrifaði um
pólitískan arf Vilmundar Gylfa-
sonar í leiðara DV í fyrradag:
„Tíu ár em liðin frá því Vilmund-
ur Gylfason féll frá. Alþýðublaðið
minnist Vilmundar með veglegum
hætti af þessu tilefni í blaði sínu í
gær. Er það að vonum. Vilmundur
heitinn kom eins og hvítur storm-
sveipur inn í íslenska pólitík í lok
áttunda áratugarins, átti stærsta
þáttinn í mesta kosningasigri AI-
þýðuflokksins fyrr og síðar og varð
ráðherra í minnihlutastjóm Alþýðu-
flokksins 1979. Hann stofnaði
Bandalag jafnaðarmanna eftir
stormasöm átök í Alþýðuflokknum
og þessi ungi eldhugi féll síðan írá,
þegar flestir héltu að Vilmundur
ætti í vændum langan stjómmála-
feril.
Vilmundur átti erindi í pólitík.
Hann hafði sterkar skoðanir á þjóð-
Ellert: Uppreisnarmönnum er ýtt út í
hom. Þannig fór fyrir Alþýðuflokkn-
um gagnvart Vilmundi og flciri dæmi
mætti nefna. Kannski er þetta ástæða
fyrir kyrrstöðunni í stjómmálaflokk-
unum. Þeir vilja enga Viimunda.
málum og var mikill málafylgju-
maður. Stundum var kappið meira
en forsjáin, en í því lágu einmitt
kostir Vilmundar að hann talaði
tæpitungulaust af ákafa til fólksins
og eirði engum hefðum, reglum né
hagsmunum. Var það ekki Vil-
mundur sem fann upp hugtökin
samtryggingarpólitík, flokkeig-
endafélög og verkalýðsrekendur? í
það minnsta var það Vilmundur
sem mælti þau fleygu orð: löglegt
en siðlaust. Þau voru sögð í hita
leiksins og hittu í mark. Þau eru enn
í fullu gildi.“
Lokaorðin í leiðara Ellerts eru
umhugsunarverð:
„Oft er talað um að stjómmála-
flokkana skorti dirfsku og víðsýni
til að veita nýjum straumum farveg
inn í sínar raðir. Gagnrýnendur em
dæmdir út af sakramentinu, upp>-
reisnarmönnum' er ýtt út í hom.
Þannig fór fyrir Alþýðuflokknum
gagnvart Vilmundi og fleiri dæmi
mætti nefna þar sem framúrstefnu-
mönnum hefur verið ýtt til hiðar.
Kannski em þetta helstu ástæð-
umar fyrir kyrrstöðunni í stjóm-
málaflokkunum. Þeir vilja enga
Vilmunda.
Þetta mættu þeir flokkar íhuga
sem nú kvarta undan rým fylgi í
skoðanakönnunum. “
Afskiptaleysi Evrópu varð hinsvegar til þess að þeir hafa leitað
til trúbræðra sinna. Iran og fleiri íslömsk ríki hafa sent þeim vopn
í trássi við vopnasölubann Sameinuðu þjóðanna. Og Mujahedin
skæruliðar - stríðsmenn Allah - skírðir í eldi Afghanistans, Líb-
anons, írans og íraks hafa komið hundmðum saman til að berjast
í Evrópu. Þegar bosnískir múslímar þurfa að velja á milli dauð-
ans og Allah velja þeir vitaskuld síðari kostinn.
Atburðir dagsins
1788 Virginía verður 10. fylki Bandaríkjanna.
1797 Nelson aðmíráll særist á handlegg í omstu og missir liminn.
1867 Lucien B. Smith, Ohíobúi, finnur upp og fær einkaleyfi á
gaddavír.
Afmœlisdagar
George Orwelle -1903 Breskur rithöfundur þekktur fyrir bækum-
ar Animal Fartn og 1984.
Carly Simon -1945 Ameríski söngvarinn og lagahöfundurinn sem
margoft hefur slegið hressilega í gegn.
Evrópa er þreytt Ástandið núna á sér margar samsvaranir í byij-
un fjórða áratugarins. Leiðtogar Evrópu, Kohl, Mitterrand og
Major em flöktandi og úrræðalausir. Þeir jörðuðu kröfur Clintons
Bandaríkjaforseta um árásir á víghreiður Serba og afnám vopna-
sölubanns á lýðveldi fyrmm Júgóslavíu. Með óbilgimi sinni hafa
þeir jafnframt veikt innviði Atlantshafsbandalagsins. Tilvistar-
kreppa NATO var ærin fyrir, í kjölfar þess að jámtjaldið féll.
Izetbegovic Bosníuforseti segir að tími pólitískra lausna sé lið-
inn. Það er hógværlega að orði komist. Einungis hemaðaraðgerir
geta stöðvað vitfirringuna. Serbar og Króatar, tvær dvergþjóðir,
hafa komist upp með að teyma allan heiminn á asnaeymnum í
tvö ár. Stríðið á Balkanskaga hefur á átakanlegan hátt afhjúpað
veikleika alþjóðasamtaka og voldugustu ríkja heims.
Ef ekkert verður að gert mun eldurinn breiðast út fyrir landa-
mæri Bosníu-Herzegóvinu. Og þá er gervöll Evrópa í eldhættu.
Hvað ætla leiðtogar heimsins að gera þá? Halda ráðstefnu um
málið?
1903 Marie Curie tilkynnti þennan dag fyrir 90 ámm að hún hefði
fundið upp aðferð til að einangra radíum.
1925 Fyrsti bflasíminn er sýndur á tæknisýningu í Þýskalandi.
1975 Mósambík fær sjálfstæði eftir fjögurra alda portúgalska kúg-
un.
1987 Joan Collins fær sannkallaðan hraðskilnað frá sænskum eigin-
manni sínum, Peter Holm, - það tók ekki nema 45 sekúndur að
skilja þau hjúin að.
1989 Bretar neita að veita Hong Kong Kínverjum búseturétt í Bret-
landi.
1991 Slóvema og Króatía lýstu yfir sjálfstæði þennan dag fyrir
tveim ámm, þrátt fyrir aðvaranir Evrópubandalagsins og Samein-
uðu þjóðanna um að þau mundu ekki öðlast viðurkenningu. Eigi að
síður var stór meirihluti íbúanna ákveðinn í að skiljast frá gömlu
Júgóslavíu.
George Michael - 1963 Breskur poppmúsíkant, helmingurinn af
Wham! - áður en hann fór út í að syngja einn.
Suður-Kóreu. Allt frá lokum seinni heimsstyrjaldar hafði mikil spenna verið
milli ríkjanna tveggja. Kommúnistar í norðurhlutanum, undirsátar Rússa, eru
með 127 þúsund manna hertið, - andstæðingamir fyrir sunnan 38. breiddar-
gráðuna með 98 þúsund manns.