Alþýðublaðið - 16.11.1994, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 1994
ÍLÞÍIItlltLMIIII
20823. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavik Sími 625566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
Sigurður Tómas Björgvinsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun Oddi hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 625566
Fax 629244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Spunahljóð
tómleikans
Landsfundur Kvennalistans urn helgina var með tíðinda-
minnsta móti. Það bar helst til viðburða, að ein þingkona list-
ans, Jóna Valgerður Kristjánsdóttir, lagði til að freistað yrði
samstarfs við önnur öfl á vinstrivængnum, en var snarlega
kveðin í kútinn af stallsystrum sínum í þingflokknum. Einangr-
unarhyggja, hugmyndafátækt og stöðnun em orðin aðalsmerki
Kvennalistans, sem í byrjun síðasta áratugs kom þó eins og
ferskur gustur inn í íslensk stjómmál. En í stað nýjabrumsins og
ferskleikans ríkir nú spunahljóð tómleikans, fámenn og þröng-
sýn forysta sem virðist úr takti við hugmyndaríkari og fijáls-
lyndari yngri konur stefnir flokknum rakleiðis inn á lendur var-
anlegs áhrifaleysis.
Kristín Ástgeirsdóttir, sem forðum þótti í frjálslyndari kanti
Kvennalistans, lagðist gegn tillögu Jónu Valgerðar, en lagði í
staðinn til, að reynt yrði að skerpa hinar femínísku áherslur.
Þessi tillaga er athyglisverð, þegar áherslur Kvennalistans á Al-
þingi eru skoðaðar. Þar ber nefnilega ekki neitt sérstaklega á
því, að meginþungi sé lagður á svokölluð kvennamál, að
minnsta kosti ekki umfram það sem sést í málflutningi annarra
flokka, ekki síst vinstri flokkanna. Hin sorglega staðreynd er, að
á Alþingi er Kvennalistinn orðinn eins og Alþýðubandalagið
var fyrir áratug; gamaldags sósíalistaflokkur, sem lullar án
nokkurs fmmkvæðis í humátt á eftir hinum stjómarandstöðu-
flokkunum, og skilar í málflutningi sínum litlu öðru en molum,
sem falla af þeirra borðum. Hefur Kvennalistinn átt upphaf að
einhverju síðustu misserin, sem menn muna eftir af Alþingi?
Hjá Alþýðubandalagi og Framsóknarflokki gætir meiri við-
bragða við breyttum tímum og áherslum en hjá Kvennalistan-
um. í báðum þessum flokkum er viss hugmyndafræðileg ólga
undir niðri, sem smám saman skilar sér í fijóari og hnitmiðaðri
stefnu. Alþýðuflokkurinn, þrátt fyrir tímabundinn mótbyr í
kjölfar Jóhönnurauna og erfiðleika fyrrverandi félagsmálaráð-
herra, hefur með reglubundnum hætti beitt sér fyrir róttækri
uppstokkun í íslenskum stjómmálum og látið að sér kveða.
Kvennalistinn virðist hins vegar eini íslenski stjómmálaflokk-
urinn, sem hefur ekki í sér fólginn þrótt til hugmyndalegrar
endumýjunar. Þar er ekkert að gerast. Frá landsfundi listans
bámst nákvæmiega engin tíðindi. Þunglamaleg forysta hefur
ijötrað hann í herkví óttans við nýja og breytt tíma.
Einangrunarhyggja Kvennalistans mun dæma hann innan tíðar
úr leik. Fylgi hans á landsbyggðinni er fallið í vart mælanlegt
lágmark, og einu táfestuna er að fínna í þéttbýlinu, einkum í
Reykjavík. Hann hríðtapar fylgi meðal yngri kvenna, og nýtur
einskis stuðnings verkakvenna. í höfuðborginni halda honum
tvö flothylki frá dmkknun. Annars vegar er þar að finna drjúg-
an stabba háskólakvenna sem jafnan hefur reynst Kvennalist-
anum frjór jarðvegur, og hins vegar er það árangur Ingibjargar
Sólrúnar sem enn er merkt listanum. Brotthvarf hennar af þingi
hefur hins vegar lamað starf þingflokksins, og svipt hann getu
til fmmkvæðis, sem var aðall núverandi borgarstjóra. En
Kvennalistinn megnar ekki einu sinni að draga réttu ályktanir af
stöðu og árangri Ingibjargar Sólrúnar. Hún er eina táknið um
raunvemlegan árangur listáns í íslenskum stjómmálum. Hvem-
ig vannst hann? Með því að brjótast úr herkví einangrunarinnar
og hefja samstarf við aðrar hreyfmgar.
Það var sannarlega táknrænt, að frá landsfundinum kom engin
stefna, engar lausnir, engar nýjar hugmyndir. Hið eina sem það-
an kom marktækt var að stefna að því að móta stefnu, - síðar á
vetrinum!
Heimskommúnisminn,
Guðmundur bóndi og ég
„Ég var drifinn inn í einhverja geymslu-
kompu á krísufund með Ragnari Arnalds
og Öddu Báru og gert ljóst að ekki væri
forsvaranlegt að biðja miðstjórn Alþýðu-
bandalagsins um að samþykkja tillöguna.
Að vísu væri ekkert efnislega beinlínis
rangt í henni, en...“
Ég var fórnarlamb kalda stríðsins
með óvenjulegum hætti. Eiginlega
var það nú allt saman honum Guð-
mundi bónda í Stóru- Avík á Strönd-
um að kenna. Það gerðist svona:
Ég var f sveit fimm sælurík sumur
hjá Guðmundi bónda sem var eini
sjálfstæðismaðurinn í Arneshreppi.
Heimskommúnisminn átti í sveitinni
tvö óvinnandi og gamalgróin vígi; að
öðru leyti höfðu bændur og búalið
kosið Framsóknarílokkinn allar göt-
ur síðan hinn ungi Hermann felldi
Tryggva fóstra sinn f kosningunum
sögulegu árið 1934.
Einsog gengur
Hrafn
Jökulsson
skrifar
Ég var, þótt það hljómi ótrúlega
núna, einkar þrasgefið bam. Þegar
ég var ekki að ganga á reka ellegar
pæla í nýræktinni, þá þrasaði ég við
Guðmund bónda. Alveg linnulaust.
Við þrösuðum um alla skapaða hluti
en aðallega Sjálfstæðisflokkinn.
Guðmundur tók aðfinnslur mínar
nærri sér; hann var sannur og heill
sjálfstæðismaður: Sjálfur Þorvaldur
Garðar gerði sér sérstaka ferð á
hverju sumri einvörðungu til þess að
vitja hins trygga safnaðarleiðtoga á
Ströndum norður.
Til þess að þras okkar Guðmundar
bónda öðlaðist í senn dýpt og mál-
efnalegt innihald gekk ég heims-
kommúnismanum á hönd þegar ég
var átta vetra. Næstu sumur héldum
við Leoníd sálugi Bresnév uppi
hörðum árásum á Guðmund bónda
og Geir Hallgrímsson, og veitti ýms-
um betur.
Sögnin ad Ijúga
Við Guðmundur bóndi áttum í
sannkölluðu vígbúnaðarkapphlaupi í
hinu endalausa þrasi okkar. Morgun-
blaðið var vitanlega sverð og skjöld-
ur andstæðings míns en ég reyndi að
kveða hann í kútinn með stórasann-
leik Þjóðviljans. Og það var í því
blaði sem ég lærði að allt sem stæði í
Morgunblaðinu væri helber lygi -
Moggalygin alræmda. Mér þótti það
í fyrstu dálítið súrt í ljósi þess að
ákveðinn aðili sem annaðist fram-
færslu mína á þessum árum var inn-
anbúðar í Aðalstræti 6.
En í stríði okkar Guðmundar
bónda voru engin grið gefin; ég beit
á jaxlinn og hrakti allar röksemdir
hans og Morgunblaðsins með þessu
töfraorði: Moggalygi.
Eftir fimm sumur í Stóru-Avík fór
ég nú bara að vinna í pakkaafgreiðsl-
unni á BSI, og þótt skömm sé frá að
segja, þá gleymdi ég minni heitu pól-
itísku sannfæringu fyrir norðan. Og
þar er heimskommúnisminn eflaust
ennþá, einhversstaðar í öðru drasli
undir súð í Stóru-Ávfk.
En þótt ég ynni í pakkaafgreiðsl-
unni, og síðan hér og hvar, heyrði ég
alltaf öðruhvoru þetta orð: Mogga-
lygi, og einhvemveginn fylgdi því
alltaf ósýnilegt upphrópunarmerki.
Það voru hreint ekki bara harðs-
víraðir stalínistar sem seint og
snemma héldu því frarn að fréttir
Moggans af komniúnistaríkjum
Austur-Evrópu væru einn saman-
súrraður lygavaðall. I mörgu mildu
vinstra brjósti bærðist lítil ófleyg von
um að Mogginn hefði nú þrátt jyrír
allt rangt fyrir sér. Um Sovétríkin.
Um Kúbu. Urn Albaníu. Um Kína.
Jafnvel þeir menningarvitar sem
fengu ekki af sér að sveija örþreytt-
um fasisma Austur-Evrópu opinbera
hollustueiða, - þeir skömmuðust lon
og don útí Morgunblaðið.
Til þess að gera langa sögu stutta:
Einn góðan veðurdag kom auðvitað í
ljós að Morgunblaðið hafði haft rétt
fyrir sér allan límann. Nú fallast
langsamlega flestir á það, að komm-
únisminn hafi verið mesta, skæðasta
og hættulegasta meinsemd aldarinn-
ar.
Sögnin ad gleyma
Til eru þeir, sem telja að þetta sé
alltsaman best gleynit: að minnsta
kosti sé í senn ástæðulaust og fávís-
legt að fjargviðrast útaf því að hin
„mikla tilraun" hati mislukkast. Með
þessu er verið að segja, að f raun sé
kommúnisminn göfug stefna,
kannski næstum heilög og guðleg -
það hafi bara þvf miður ekki tekist
betur til. Að þessu sinni. Þetta eru
hættuleg viðhorf; miklu hættulegri
en opinská og afdráttarlaus málsvöm
fyrir allt einræðishyskið.
Hver hefðu viðbrögðin orðið, ef
einhver hefði leyft sér að segja í
stríðslok 1945: ,Jú, ég get útaf fyrir
sig fallist á, að nasistum hafi verið
mislagðar hendur með ýmislegt,
jafnvel að Hitler hafi tekið nokkrar
rangar ákvarðanir í veigamiklum at-
riðum. En hin mikla draumsýn nas-
ismans lifir. Gengur betur næst.“
Ástæðulaust fjargviðri, eða hvað?
Afhverju eru menn að klifa á því, sí
og æ, að gera þurfi upp við fortíðina?
Við skulum fyrir alla muni forðast að
efna til einhverskonar réttarhalda yf-
ir fólki sem hafði vitlausar skoðanir
- en okkur ber siðferðileg skylda til
þess að rétta í máli allra þeirra vit-
lausu skoðana sem valdið hafa dauða
milljóna.
Sögnin ad harma
Fyrir tæpum fimm árum mælti ég
fyrir tillögu á miðstjórnarfundi Al-
þýðubandalagsins sem fól í sér upp-
gjör flokksins við fortíðina. Mið-
stjómin var beðin um að harma að
Alþýðubandalagið og forverar þess
hefðu átt margvísleg og vinsamleg
samskipti við einræðisríki Austur-
Evrópu, löngu eftir að öllum mátti
ljóst vera hvað þar var á seyði. Af-
staða foringja Kommúnista-
flokks/Sósíalistaflokks/Alþýðu-
bandalags til sovéteinræðisins réði
mestu um að aldrei tókst að setja á
laggimar breiðfylkingu jafnaðar-
manna hérlendis, sagði ennfremur í
þessari ályktun. Eitthvað fleira var
það sem vakti greinilegan kuri' í
fundarsalnum í Kópavogi, og þó var
þetta einkar hógvær og greindarlegur
samsetningur.
I skemmstu máli sagt: Það varð
allt vitlaust yfir þessari varfæmislega
orðuðu tillögu um að Alþýðubanda-
lagið skoðaði fortíð sina. Ég var drif-
inn inn í einhverja geymslukompu á
krísufund með Ragnari Amalds og
Öddu Bám og gert ljóst að ekki væri
forsvaranlegt að biðja miðstjóm
flokksins um að samþykkja tillög-
una. Að vísu væri ekkert efnislega
beinlínis rangt í henni, en...
Utkoman var einhver moðsuða
sem við þrjú vomm skrifuð fyrir. Di-
plómatískt bull sem móðgaði engan.
Miðstjómin harmaði ekki eitt eða
neitt.
I guðanna bænum: Ég er ekki að
halda því fram að Alþýðubandalagið
sé trúboðsmiðstöð einræðis eða
handbendi glæpamanna. Öldungis
ekki. Núverandi formaður Alþýðu-
bandalagsins hefur gert afar heiðar-
lega tilraun til þess að gera flokkinn
að nútímalegum jafnaðarmanna-
flokki. Það hefur kannski ekki tekist
sem skyldi: Ekki vegna þess að þar
þrífist einhveijir skelfilegir komm-
únistar í skúmaskotum, heldur ein-
faldlega af því að framsóknararmur
Alþýðubandalagsins hefur undirtök-
in við stefnumótun.
En mér finnst nú samt að Alþýðu-
bandalagið ætti, uppá gamlan kunn-
ingsskap, að draga fram gömlu til-
löguna frá okkur Óssuri á miðstjóm-
arfundinum í Kópavogi 1989.
En það er ekki mitt mál: Meiru
varðar að ég hef nú, eftir bestu sam-
visku, gert grein fyrir hinni gersam-
lega árangurslausu baráttu í þágu
heimskommúnismans á Ströndum
norður þokusumrin miklu á áttunda
áratugnum. Guðmundur bóndi og
Morgunblaðið höfðu - eftir alltsam-
an - rétt fyrir sér.
Dagatal 16. nóvember
Atburdir dagsins
1900 Kona nokkur í Þýskalandi
fleygir öxi að Vilhjálmi keisara, en
hæfir ekki. 1917 Hersveitir bolsé-
vika ná Moskvu á sitt vald. 1940
Pétain marskálkur hrifsar til sín
frönsku stjómartaumana og biður
Hitler um vopnahlé. 1960 Clark Ga-
ble deyr; einn mestur sjarmör aldar-
innar, oftast nefndur „konungur
Hollywood“. 1989 Svertingjum
heimilaður aðgangur að ströndum
Suður-Afríku til jafns við hvíta.
Afmælisbörn dagsins
Tíberius Rómarkeisari sem endaði
ævi sína í útlegð á Kaprí, 42 f.Kr.
Jónas Hallgrímsson skáld og nátt-
úmfræðingur, 1807. George S.
Kaufman bandarískt leikskáld,
1889. Frank Bruno breskur Evr-
ópumeistari f boxi, 1961.
Kristallur dagsins
Jónas Hallgrímsson er kristallur ís-
lenskrar vitundar. I honum brotna
geislar eðlis vors.
Halldór Laxness um Jónas sem er 187 ára í
dag.
Lokaord dagsins
Guð blessi... Fiandinn hafi...
Hinstu orð bandaríska rithöfundarins James
Thurbers (1894- 1961).
Ónáttúra dagsins
Kristján Albertsson... er kurteis
maður og prúður í framgöngu, prýði-
lega ritfær og mjög vel menntaður.
Hann hefur látið kvenfólk afskipta-
lftið um dagana og er það sú eina
ónáttúra sem ég veit um hann, enda
er hann hinn grandvarasti maður.
Magnús „Stormur“ Magnússon; Syndugur
maður segir frá.
Málsháttur dagsins
Kveðið hafa skáld um minna.
Ord dagsins
Feldur em eg við foldu
frosinn og má ei losast;
andi guðs á mig andi,
ugglaust mun ég þá huggast.
AfmælisDamið Jónas Hallgrímsson.
Annálsbrot dagsins
Tekinn af á alþingi Bjöm Þorleifsson
fyrir kvennamál og svall, fékk góða
iðran.
Skarðsannáll, 1602.
Skák dagsins
Ógæfan gerir ekki alltjent boð á und-
an sér. Lítið á stöðuna (svartur á leik)
og reynið að sjá hvernig hvíta staðan
er hmnin til gmnna eftir aðeins tvo
leiki. Hinn ólánsami Egin hafði hvítt
en fimasterkur Serper var með svart
og lék semsagt - hvað?
1. ... Rb2! 2. Hd2 Dc6!! Rúsínan
víðfræga í pylsuendanum. Hvítur
hótar máti á cl og g2. Drepi riddar-
inn drottninguna bregður svarti
hrókurinn sér á e 1 og mátar. Lífið er
töff.