Alþýðublaðið - 16.11.1994, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 16. NÓVEMBER 1994
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
Menning
Höfuðskepnur - Ástarbréfaþjónusta
eftir Þórunni Valdimarsdóttur:
„Bókin er
pínulítið
berorð“
„Ég er stillt og prúð eiginkona í
Vesturbænum og sagan er algjör
skáldskapur. Fólki hættir hins vegar
til að álíta að ég sé að skrifa úr eigin
lífi af þvf að sagan er urn rithöfund
og vill klína þessari persónu á mig.
Jú, bókin er pínulítið berorð, en
mörk milli erótfkur og kláms eru
mjög óljós,“ sagði Þórunn Valdi-
marsdóttir í samtali við blaðið.
A föstudaginn kom út skáldsagan
Höfuðskepnur - Ástarbréfaþjónusta,
eftir Þórunni og er þetta hennar sjö-
unda bók og önnur skáldsaga. En um
hvað tjallar nýja bókin?
„Upphafið er raunar það að ég var
beðin að skrifa erótíska smásögu og
þá kviknaði hugmyndin að þessari
skáldsögu. Sagan fjallar um rithöf-
und, konu sem er beðin að skrifa ást-
arbréf fyrir peninga. Það eina sem
hún veit um viðtakandann erað hann
býr einhvers staðar í Kyirahafinu og
þess vegna fer hún að skrifa nokkra
lýsingu á landinu og sjálfri sér og
hann biður hana að lýsa daglega líf-
inu til að fá fyllri mynd. Þetta er ást-
arbréfasafn en svo kemur saga inn f
bréfasafnið sem fer að taka völdin.
Það fara að gerast undarlegir hlutir í
lífi rithöfundarins sem ríma við
þennan starfa. Hún fer að hugsa mik-
ið um ástamál og þá fer ýmislegt að
gerast,“ sagði Þórunn.
- Er þetta það sem kallað er ber-
orð bók?
„Pínulítið berorð. Ég er orðin
voða leið á því hvernig allir fara eins
og kettir í kringum heitan graut varð-
andi þessi mál og finnst það vera úr-
elt. Mörk milli erótíkur og kláms eru
mjög óljós. Eins og ég sagði var ég
beðin að skrifa erótík en ég hló bara
að þessu og sagði öllum að ég væri
að skrifa klám, eróklám eða klámtfk.
Ég þorði ekki að hafa stúlkuna mjög
djarfa, en hún er að velta þessu öllu
fyrir sér eins og mín kynslóð þurfti
að gera. Það er mikill tvískinnungur í
gangi og ég reyni að hæðast að hon-
um.“ sagði Þómnn Valdimarsdóttir.
Hún hefur áður samið skáldsöguna
Júlíu auk annaira verka.
„Júlía var í framtíðinni. Ég er svo
mikill flóttamaður f mér að ég flýði
fyrst í fortíðina, svo í framtíðina og
er nú komin í nútíðina,“ sagði Þór-
unn að lokum.
Það er Forlagið sem gefur út Höf-
uðskepnur.
■
Þórunn: Ég er stillt og prúð eiginkona í Vesturbænum og sagan er algjör skáldskapur...Bókin er pinulítið berorð,
en mörk milli erótíkur og kláms eru mjög óljós. A-mynd: E.ÓI.
„Svo bragðdaufur
er kaflinn um for-
setaárin að athygl-
isverðust þótti mér
frásögnin af hús-
gagnakaupum fyrir
skrifstofu ríkis-
stjóra.“
Bókadómar
Beðið
eftir
Sveini
Gylfi Gröndal:
Sveinn Björnsson
______Forlagið 1994_
Birgir Hermannsson skrifar
Þingmaður, ráðherraefni, bæjar-
fulltrúi, fyrsti hæstaréttarlögmaður-
inn, fyrsti stjómarformaður Eim-
skipafélags Islands, fyrsti forstjóri
Brunabótafélags fslands, fyrsti
sendiherra fslands, fyrsti og eini rjk-
isstjóri íslands og fyrsti forseti Is-
lands. Sveinn Bjömsson á sér veg-
legan sess í sögu þjóðarinnar. Saga
hans er samofin sögu þjóðarinnar á
miklum umbrotatímum í efnahags-
málum, búsetu og stjórnmálum.
Sveinn fæddist 1881 og lést 1952.
Að rita ævisögu Sveins er því
þarft verk, enda er maðurinn næsta
dularfullur í augum þorra lands-
manna. Bók Gylfa Gröndals olli mér
hins vegar miklum vonbrigðum.
Engar nýjar heimildir hefur hann
fram að færa, heldur byggir hann á
áður útgefnum bókum, sem hann
vitnar stöðugt í. Þessi „ljósritunar-
klippa- líma-saman“-stíli er ágætur
út af fyrir sig ef skörp greining og
ákveðið sjónarhom fylgja með. Slíkt
finnst varla í bókinni, enda er Gylfi
maður frásagnarinnar en ekki rök-
vísrar greiningar. Skemmtilegar sög-
ur em af fólki í bókinni, en greining
á þjóðfélagsþróun, hugmyndaheimi
og stjómmálum er slöpp og felst
helst í því að vitna í aðra. Pólitísk og
ntenningarleg gerjun í Danaveldi
fyrir síðustu aldamót fær heldur yfir-
borðslega umtjöllun. I bókinni kem-
ur fram að Sveinn hafi hrifist af
Brandes, jafnaðarstefnu, lesið Marx
og Engels, pælt í georgisma og orðið
lýðveldissinni í Kaupmannahöfn.
Allt er þetta stórfróðlegt en fær enga
viðhlítandi umíjöllun, enda hefur
Gylft meiri áhuga á skemmtisögum
af fólki í Reykjavík, draumum og
öðrum fyrirboðum. Takmörkuð
heimildavinna höfundar kemur hér
mjög að sök.
Það sama má raunar segja um frá-
sögn Gylfa af ámm Sveins á forseta-
stóli. Á 70 blaðsíðum (af 350) segir
hann sögu Sveins frá því hann verð-
ur ríkisstjóri 1941 til dauðadags
1952. Til samanburðar fara tæplega
90 blaðsíður í að segja sögu Sveins á
ámnum 1907 til 1920. Ríkisstjóra-
og forsetaár Sveins em þó mjög
áhugaverður tími og má þar minna á
utanþingsstjómina, stofnun lýðveld-
isins og deilur um utanríkismál. Svo
bragðdaufur er kaflinn um forsetaár-
in að athyglisverðust þótti mér frá-
sögnin af húsgagnakaupum fyrir
skrifstofu ríkisstjóra.
Sem dæmi um undarlegar tilvitn-
anir í heimildir má taka eftirfarandi
sem tekið er orðrétt eftir Valdimar
Erlendssyni um stúlkur í Reykjavík
um aldamótin: „Margar fagrar og
glæsilegar stúlkur vom í Reykjavík
þá, eins og nú, minnist ég sérstaklega
Ástanna þriggja, Ástu Lámsdóttur
Sveinbjörnssonar, Ástu Péturs, sem
síðar giftist Hans von Jaden, barón f
Vínarborg, og Ástu Hallgrímsson.
En margar aðrar voru fríðar og tígu-
legar, eins og Sigríður Ólafsson,
dóttir Jóns Ólafssonar, Helga Havs-
teen, sem giftist Gad sjóliðsforingja,
Tóta Veiga, dóttir Kristjáns Jónsson-
ar háyfirdómara, Laura Zimsen, Sig-
ríður Bjömsdóttir, systir Sveins for-
seta Bjömssonar, þær systur margrét
og Ásta, dætur landshöfðingjans,
Sopia og Rikka, dætur Finsens póst-
meistara, Engell Jensen, systir frú
Maríu Havsteen, konu Chr. Havs-
teen Gránufélagsforstjóra, Ingibjörg
og Anna Guðbrandsdætur, Guðrún
Indriðadóttir Einarssonar, Guðrún
Kristjánsdóttir, dóttir Kristjáns Þor-
grímssonar kaupmanns, Sólveig
Eggertz, Ragnhild Hall, Bertha Jó-
hannesdóttir, Sigrún ísleifsdóttir,
Kristfn Lámsdóttir, Soffía Smith og
Georgía Hansen, nú forsetafrú ...“
Jamm, hvað skal segja? Frumleg
leið til að kynna verðandi forsetafrú
til sögunnar?
Að allri neikvæðni slepptri þá er
ævisaga Sveins forseta Bjömssonar
vel læsileg fyrir miðaldra áhugafólk
um ævisögur stjórnmálamanna. Hún
rennur nett niður við náttlampann og
kemur ákveðinni notaleikatilfinn-
ingu í kroppinn. Sveinn var merki-
legur maður og fyrsti forsetinn og
Gylfi fullvissar okkur í bókinni unt
það hversu lánsamir við Islendingar
höfum verið „í vali okkar á þeim
mönnum sem æðstá embætti lands-
ins hafa gegnt", eins og segir í eftir-
mála.
Lánsamur og glaður f þjóðarsál-
inni býð ég enn eftir Sveini.
Birgir Hermannsson
er stjórnmálafræðingur.
I stórum dráttum
Einar Kárason:
Kvikasilfur
Mál og menning 1994
Sæmundur Guðvinnson skrifar
Einar Kárason heldur áfram þar
sem frá var horfið í Heimskra
manna ráðum við að segja frá ævi
og örlögum Killianfólksins. Auk
ættarinnar og tengdafólks koma
ýmsir fleiri við sögu. Sigfús gamli
og Sólveig renna sitt skeið í Kvika-
silfri en það eru mikil ósköp sem
ganga á hjá þeim Killianbræðrum.
Það er Halldór, sonur Bárðar
Killian, sem segir söguna lengst af.
Bárður hefur uppi mikil umsvif
eins og hans er von og vísa. Stofnar
flugfélagið Loftsýn og kemur
rekstur þess allmikið við sögu.
Leikurinn berst til Ameríku, en allt
er sagt í stórum dráttum og í nokkr-
um hálfkæringstón eins og venja er
í sögum Einars. En það eru ýmis
áföll sem dynja á Killianbræðrum f
Kvikasilfri. Sigfús yngri hverfur
með voveiflegum hætti, Vilhjálmur
Eðvarð bankastjóri verður ber að
miklum fjárdrætti, Friðrik geð-
lækni hrakar til heilsunnar en Sal-
omon losnar af Kleppi. Viðburðir
eru raktir á þann tragikomiska hátt
sem Einari er lagið. Stundum er þó
erfitt að greina á milli skops og
ádeilu, skáldskapar og sannfræði.
Höfundur leikur sér að þvt' að
henda atburði samtímans á lofti og
flétta inn í sögu sína.
Einar Kárason er frábær sögu-
maður eins og fyrir löngu hefur
komið í Ijós og er enn staðfest með
eftirminnilegum hætti f Kvikasilfri.
Frásögnin streymir fram á þennan
fyndna og áreynslulausa hátt sem
ekki næst nema með passlegri
blöndu af hæfileikum, einbeitingu
og vinnu. í hverri bók Einars er
meginsaga sem síðan rúmar margar
aðrar sögur. Þótt persónur hans séu
ólíkar em þær á vissan hátt greinar
„Kvikasilf-
ur ber öll
bestu höf-
undarein-
kenni Ein-
ars Kára-
sonar. Lif-
andi og
fjörleg
frásögn, stórskemmti-
leg saga og spennandi
á köflum.“
af sama meiði. Stíll Einars í Kvika-
silfri er sem fyrr mælt mál og les-
endur eiga auðvelt með að fylgja
framvindu sögunnar.
Það er Kobbi Kalypso sem opnar
sagnabanka Kvikasilfurs og sagan
byrjar raunar á endinum. Meðal
þeirra sem koma við sögu eru ýms-
ir góðkunningjar úr sögum Einars.
Halli hörrikein heldur sig sem fyrr
við brennivín og tab og segir sögur.
Sjálfum Thúlegreifanum bregður
meira að segja fyrir þá Bárður
Killian er að undirbúa jarðarför
Jóakims Isfelds. Geirmundi heljar-
skinni er brugðið og séra Sigvaldi
bítur nú höfuðið af skömminni.
Kvikasilfur ber öll bestu höfund-
areinkenni Einars Kárasonar. Lif-
andi og fjörleg frásögn, stór-
skemmtileg saga og spennandi á
köflum. Allt bendir til að sögu
Killiana Ijúki ekki með Kvikasilfri
þvf þriðji ættliður Killanættarinnar
er farinn að láta að sér kveða og
langur vegur frá því að söguefnið
sé tæmt.
Sæmundur Guövinsson
er blaðamaður.
Sjóður Richard Serra
myndhöggvara:
Sólveig Aðal-
steinsdóttir
hlaut viður-
kenningu og
400 þúsund
Stjórn Sjóðs Richard Serra ákvað á
fundi sínum 12. október síðastliðinn
að veita Sólveigu Aðalsteinsdóttur
viðurkenningu úr sjóðnum og er það
í annað sinn frá stofnun hans sem slík
viðurkenning er veitt. Stjómin telur
að verk Sólveigar sýni hugmynda-
auðgi og næmi fyrir eiginleika efnis-
ins og formræna möguleika þess í
rýminu. „Óvenjuleg efnisnotkun
listamannsins vekur okkur til um-
hugsunar um umhverfi okkar og
stöðu í heiminum á afar persónuleg-
an og nærtærinn hátt,“ segir í um-
sögn sjóðsins sem veitti Sólveigu
400 þúsund sem staðfestingu á viður-
kenningunni.
Sólveig Aðalsteinsdóttir er fædd í
Reykjavík árið 1955. Hún stundaði
nám í Myndlista- og handíðaskóla Is-
lands 1974 til 1978, við New York
Feminist Art Institute 1979 til 1980
og við Jan van Eyck Akademi í Ma-
astricht árið 1981. Sólveig hefur
haldið og tekið þátt í tjölmörgum
sýningum hér á landi og erlendis.
Hún hélt fyrstu sýningu sína árið
1982 í Nýlistasafninu en sú síðasta
var á Kjarvalsstöðum síðastliðið vor.
Um sjóðinn sem viðurkenninguna
veitir er það að segja, að hann var
stofnaður að tilhlutan myndhöggvar-
ans Richard Seira er hann reisti árið
1990 umhverfisverkið Áfanga í
Vesturey Viðeyjar. Serra ákvað að
gefa íslensku þjóðinni verkið en
Listaháti'ð í Reykjavik, Reykjavík og
Listasafn Islands tóku að sér að reisa
það og stofna sjóð í nafni mynd-
höggvarans.
Tilgangur Sjóðs Richard Serra er
að vera til eflingar og hvatningar
vaxtarbroddi íslenskrar höggmynda-
listar. Fyrstu viðurkenninguna úr
sjóðnum hlaut Ólafur Sveinn Gísla-
son árið 1992. Stjóm sjóðsins skipa
Georg Guðni Hauksson frá SÍM,
Kristján Guðmundsson frá Mynd-
höggvarafélaginu og Bera Nordal frá
Listasafni Islands (fonnaður).
Lífsgleði
Hörpuútgáfan a Akranesi hefur
sent frá sér nýja bók í flokknum Lífs-
gleði. I bókinni eru frásagnir sex Is-
lendinga, sem líta um öxl og rifja
upp liðnar stundir. Þar skiptast á skin
og skúrir, ýmist er slegið á alvarlega
strengi eða leikið á léttum nótum.
Einn viðmælandi kveður þó við ann-
an tón: Helgi Sæmundsson. Hann
fjallar um hversvegna hann hætti af-
skiptum af stjórnmálum. Aðrir við-
mælendur eru Áslaug María Frið-
riksdóttir, Ásdís Erlingsdóttir, Guð-
munda Elíasdóttir, Helgi Seljan og
Þórir Kr. Þórðarson. Þórir S. Guð-
bergsson skráði.
Helgi Sæm: Afhverju hætti hann
afskiptum af stjórnmálum?