Alþýðublaðið - 29.12.1994, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 29. DESEMBER 1994
Erlend hringekja
Fortíðarþráin
- hetjurnar okkar
Washington er til í tveimur útgáf-
um og á einum stað í borginni er sér-
staklega gott, að glöggva sig á þeim:
A hæðarbrúninni í þjóðargrafreitn-
um í Arlington-kirkjugarði þarsem
Jacqueline Kennedy var grafin við
hlið eiginmanns síns í maí síðastliðn-
um. Annarsvegar er þama að ræða
um hina hetjulegu og marmaralögðu
Washington með skínandi minnis-
merkin og hvolfþak þinghússins sem
kennileiti er sést í margra mflna fjar-
lægð í björtu vetrarljósinu. Þessa
borg þekkjum við gjörla úr glans-
myndabæklingum túristanna. Hins-
vegar er það hin kaldranalega Wash-
ington nútfmans; þetta er mikið
skuggabæli sem enginn maður sér í
hillingum. Eða hvað?
I síðasta tölublaði Newsweek
skyggndist blaðamaðurinn Evan
Thomas nánar á það sem að baki
liggur; nostalgíu (héðan í frá þýtt
sem „fortíðarhyggja") almennings
og goðsagnasmíðar hetjanna okkar.
Hér til hliðar á opnunni er síðan
myndasyrpa af látnum hetjum og
hvað svoseni um þær má segja er
eitt víst: An þeirra er heimurinn
ekki svipur hjá sjón.
Útsýnid frá hæd í
Arlmgton-kirkjugardi
Líttu niður frá hæðarbrúninni í Ar-
lington-kirkjugarði að Sjávarfalla-
skálinni fyrir framan Jefferson-
minnismerkið. Það var einmitt þar
sem nektardansmærin Fanne Fox
fékk sér sundsprett eina nóttina árið
1974 með drykkjufélaga sínum,
þingnefndarformanninum Wilbur
Mills. Þetta hneykslunarverða atvik
sem leit mánans ljós í ölæði parsins
molaði fyrir fullt og allt hnjaskaðan
vemdarhjúpinn sem framað því
hafði umlukið og vemdað einkalíf
stjómmálamanna. Eftir stóðu þeir
berskjaldaðir. Vinstra megin við
Jefferson-minnismerkið má síðan sjá
Watergate-hótelið þarsem nokkrir
óprúttnir þjófar brutust inní höfuð-
stöðvar landsnefndar Demókrata-
flokksins á júnínóttu árið 1972. Inn-
brotið hratt af stað hinni „löngu
þjóðarmartröð" sem felldi á endan-
um Richard Nixon af virðingarstalli
og niður í dmllusvað spillingarinnar;
innbrotið gerði blaðamennina sem
flettu ofan af því, að kvikmynda-
stjörnum. Á bakvið Hvíta húsið, þar-
sem Jackie fór með okkur í ferðir um
Camelot, er svo „K-strætis-gangur-
inn“, þakinn veitingastöðum - þar
sem allt er sett á kostnaðarreikninga
fyrirtækja - og skrifstofubyggingum
sem em fullar af lögfræðingum og
lobbýistum. Hinn yndislegi garðstíg-
ur við rætur hæðarinnar sem við
stöndum á spinnur sig áfram í átt að
Potomac-ánni og þaðan inní skóginn
þarsem einn af háttsettari yfirmönn-
um Hvíta hússins, Vince Foster,
framdi sjálfsmorð á sínum tfma
meðþví að skjóta sig í höfuðið.
Ur skóginum liggur stígurinn á
átt að skrifstofubyggingu CIA,
hinnar illræmdu stofnunar, þar
sem KGB-moldvarpan Aldrich
Ames sveik fóstuijörð sína
blygðunarlaust í hartnær áratug á
meðan yfirmenn hans höfðust
ekkert að; bomðu í nefið á sér og
drolluðu.
Ordid „ Washington "
notad sem uppnefni
Hversvegna skyldi hin kaldr-
analega og grimma Washington
vera svona kunnugleg okkur og
hin hetjulega Washington svo
fjarlæg og þokukennd? Banda-
ríkjamenn hafa vanist því að
fréttamenn og pólitíkusar noti
orðið „Washington" sem upp-
nefni - nánast blótsyrði. Spjall-
þáttastjórar og virðulegar útgáf-
ur á borð við Newsweek komast
upp með að kalla forsetann aum-
ingja, ræfil sem engu orkar, og
uppá si'ðkastið virðist öllum vera
sama um slík háðsyrði; enginn
hneykslast. Tillitssemi, aðgát í
nærvem sálar og væntumþykja í
garð náungans líta út sem stór-
furðuleg uppátæki. Starfsreglum
og siðferði fréttamanna nútím-
ans hefur verið lýst - ekki að
ósekju - sem grimmilegri og
hugsunarlausri áreitni. Engu ska!
eirt.
Hin sterka þrá eftir
heimi sem aldrei var
Á sama tíma og fyrrgreint hef-
ur gerst í heimi íjölmiðlunga og
stjómmálamanna hefur okkar
pirraða þjóðarsál verið að þróa
með sér harkaleg viðbrögð við
þessum rfkjandi aðstæðum. AI-
múginn hefur snúist til vamar
áreitni óþverrans. Og með hvaða
ráðum? Jú, þessi viðbrögð al-
mennings við áreitninni ganga í
þveröfuga átt við viðbrögð fjöl-
miðla og birtingarmynd vamar
fólksins er heimskulega kæm-
leysisleg fortíðarhyggja gagn-
vart tímum sem aldrei vom;
heimi sem aldrei var.
Við snöktum í myrkrinu og
sjúgum uppí hordrjúpandi nefið
á meðan við horfum á „Forrest
Gump“, kvikmynd um heimsk-
an mann en sannan - massívan í
einlægni sinni, og óskum þess að
við gætum horfið aftur til ársins
1961; til þeirra tíma sem ríktu
áður en Syndaflóðið varð að
vemleika.
I VINNINGAR FJÖLDI VINNINGA UPPHÆÐ Á HVERN VINNING
n 'm 1 UB 5 af 5 1 1.995.990
a +4 af 5 1 347.130
1 4 af 5 72 8.310
FjQ 3 af 5 2.740 500
Heildarupphæð þessa viku:
kr. 4.311.440
UPPLÝSINOAR. SlMSVARI 91-M 1511
LUKKULÍNA 9910 00 - TEXTAVARP 451
VIÐSKIPTAMANNA
INKA 0G SPARISJÓÐA
Lokun 2.janúar og eindagar víxla.
Afgreiðslur banka og sparisjóða
verða lokaðar mánudaginn
2. janúar 1995.
Leiðbeiningar um eindaga
víxla um jól og áramót
liggja frammi í afgreiðslum.
Reykjavík, desember 1994
Samvinnunefnd banka og sparisjóða
Minninaar mengadar
af fortíðarhyggjunni
Minningar okkar um þetta tiltekna
tímabil - sérstaklega fyrir árið 1961
- em gífurlega mengaðar af fortíðar-
hyggjunni. Sannleikurinn og raun-
vemleikinn hverfa einsog dögg fyrir
sólu í þeirri viðleitni okkar að upp-
lifa einfaldari - og þarmeð betri
heim - og við gleymum algjörlega
hinum harkalegu staðreyndum lífs-
ins. Hverjar eru þær? Þetta em stað-
reyndir á borð við þær, að á þessum
tíma var CIA purrkunarlaust að setja
fleiri og fleiri launmorðingja á launa-
skrána; að almennu lýðræði og borg-
arafrelsi stafaði mun meiri ógn af
baktjaldamakkið og bræðravígin;
hrakyrðin og allt ljóta talið sem upp-
tökukerfi Hvíta hússins festi á segul-
band. Gleymdar em hleranir útsend-
ara forsetans; ólögleg innbrotin og
aumkunarverð mótmælin: „Ég er
ekki hrappur". Richard Nixon var
grafinn sem mikilhæfur stjómmála-
skömngur. I minningargreinum og
leiðumm dagblaða og tímarita var
talað um hann sem Manninn er fór til
Kína og rauðbeituþingmanni fyrri
ára var aðeins lýst í framhjáhlaupi.
Og hvað með það þó hann hafi klætt
hervörð Hvíta hússins í búninga ætt-
aða úr gamanópemm? Hverju skipta
slík smáatriði í minningunni um
JACQUELINE KENNEDY, fyrrverandi forsetafrú: Þegar hún lést 65 ára að
aldri síðastliðið vor umlukti virðing og hátíðleiki fólk í sorg þeirra; þjóðar-
sorg ríkti. Hún var Jackie Kennedy, ekkja forsetans - píslavotturinn, ekki
„Jackie O", fyrrum eiginkona grísks skipaeiganda og auðkýfings. Það
sýndist því fyllilega við hæfi að jarðsetja hana í þjóðargrafreitnum í Ar-
lington-kirkjugarði, nú þegar stríðið hefur gefið upp öndina.
FBI- forstjóranum J. Edgar Hoover
en kommúnismanum; að óskamm-
feilnir stjórnmálamenn á Capitol-
hæð tóku við innkaupapokum út-
troðnum af mútufé; að lögreglufor-
ingjar í Suðurríkjunum framfylgdu
lögunum með brunaslöngum af
hörku fyllilega samboðinni sjálf-
skipuðum friðdómurum Villta vest-
ursins; að vígbúnaðarkapphlaup
kalda stríðsins var í algleymingi,
kapphlaup sem var byggt á gjörsam-
lega fölskum forsendum er leiðtogar
okkar gáfu sér til grundvallar.
Jacqueline Kennedy,
jardsett í Arlington
Við kjósum frekar að minnast
draumahallarinnar Camelot. Litlu
skiptir, að John F. Kennedy svaf
hvað eftir annað hjá vændiskonum
og útsendurum Mafíunnar á meðan
hann dvaldist í Hvíta húsinu. Okkur
finnst best að hugsa til Jacqueline
Kennedy sem ráðríku hefðarkon-
unnar með pillubox-hattinn. Þegar
hún lést síðastliðið vor umlukti
þannig virðing og hátíðleiki fólk í
sorg þeirra; þjóðarsorg rfkti. Hún var
Jackie Kennedy, ekkja forsetans -
þíslavotturinn, ekki, Jackie 0“, fyrr-
um eiginkona grísks skipaeiganda
og auðkýfíngs. Það sýndist því fylli-
lega við hæfi að jarðsetja hana í
þjóðargrafreitnum í Árlington-
kirkjugarði, nú þegar stríðið hefur
gefíð upp öndina.
Gleymd eru ummælin:
Eg er ekki hrappur
Hið huggandi minnisleysi gegn-
umsýrði andrúmsloftið síðan enn
meira við leiði Richard Nixon. Þar
sjáum við gott dæmi um forheimsk-
andi fortíðarhyggjuna. Gleymt er
stórmennið Nixon. „Hið keisaralega
forsetaembætti“ virtist vissulega
ógnvænlegt árið 1974 - eitthvað sem
ekki mátti gerast; en í dag hörmum
við það, að það virðist nákvæmlega
ekkert konunglegt eða hátignarlegt
við Bill Clinton forseta. Ekkert.
RICHARD NIXON, fyrrverandi for-
seti: Hann lést fyrr á þessu ári, 81
árs gamall. Hið huggandi minnis-
ieysi sem umlukti jarðarför hans
var gott dæmi um forheimskandi
fortíðarhyggjuna. Gleymt er bak-
tjaldamakkið og hleranir útsend-
ara forsetans; ólögleg innbrotin og
aumkunarverð mótmælin: „Ég er
ekki hrappur". Richard Nixon var
grafinn sem mikilhæfur stjórn-
málaskörungur. i minningargrein-
um var talað um Manninn sem fór
til Kína.
Mikilvægi godsagna-
sköpunar leidtoganna
Átakslaus þokki holdgervðist í
Jackie á meðan Nixon gat illa dulið
yfirþyrmandi metnað sinn. En þetta
voru aðeins yfirborðseinkenni þein-
ar stéttar sem þau tilheyrðu. Þau
skildu bæði fullvel, að ímyndir og
goðsögur þarf að skapa og hlúa að
með óþreytandi alúð, nákvæmustu
smáatriði geta skipta öllu máli. Örfá-
um dögum eftir að John F. Kennedy
var myrtur tók Jackie hinn formlega
skrásetjara forsetaembættisins,
Teddy White, til hliðar og lagði lín-
una: Forsetafrúin hóf þama að
spinna upp goðsöguna um Camelot.
Hún sagði White að hún og Jack
myndu hlusta á upptökumar síðla
nætur. Já, við vildum svo gjaman
muna Jackie einsog hún var og hún
kom fyllilega til móts við þær kröfur
okkar með því að neita að veita við-
töl. Munum að þetta var á tímum
sem em alveg einsog að einu leyti og
þeir sem ríkja í dag: Fólk í sviðsljós-
inu getur varla hætt að tala um sjálft
sig. Nixon var síðan alveg jafn dug-
legur við sína goðsagnasköpun þrátt
fyrir að minni þokki hvfldi óneitan-
lega yfir því starfi. Hann ritaði virðu-
legar langlokur í endurminningastfl
sem innihéldu stóra hugmyndafræði
og landfræðilegar stjómmálapæling-
ar. Þessum skjalfestu hugsunum sín-
um hélt Nixon síðan að gestum sín-
um og heimildarmönnum í skipu-
lagðri keðju persónulegra kvöld-
verðarboða (einhverjir muna
kannski að hann bauð oft uppá kín-
verskan mat).
íhaldsmenn á kafi
í fortídarhyggjunni
Sem stúdent í sagnfræði - og afar
meðvitaður sem slíkur - þekkir
íhaldsmaðurinn Newt Gingrich
mætavel til mikilvægis goðsagna og
táknfræði. Og uppað vissu marki em
íhaldsmenn á kafi í fortíðarhyggj-
unni. Þeir reyna selja falsmynd og
blekkingar um hina einfaldari tíma -
líktog í kringum 1961 - þegar fylgis-
menn siðferðislegrar afstæðishyggju
og endurskoðunar hugmyndafræð-
innar höfðu enn ekki náð að tæra upp
gamalgróin gildi og velta táknmynd-
um af stalli. Eða svo segir sagan sem
þeir gefa út og predika. Hinn pólit-
íski brúðuleikhússtjóri Newt Ging-
rich flokkast í sömu deild og Nixon
og Jackie. Og ennþá frekar en þau er
hann kennari aðferðafræðinnar. Allt
snýst um markmið og leiðir. Newt
Gingrich vill helst feðra heilan her
goðsagnaskapara - svokallaða
Newtoids - sem skólaðir em í hug-
myndafræði sem þegar á reynir sýn-
ist vera jafn margbreytileg og til að
tnynda sjálf Sjálfstæðisyfirlýsingin
og framtíðarsinninn Alvin Toffler.
Newt Gingrich
minnismerkid?
Gingrich lítur á Washington frá
sínu eigin rúmfræðilega sjónarhomi.
Flesta morgna í borginni hefur hann
með göngu framhjá helstu kennileit-
um að sínu mati; á leiðinni röltir
hann til dæmis framhjá Flug- og
geimsafninu í áttina að minnismerk-
inu sem heiðrar hans uppáhalds
stjómmálamann, George Washing-
ton. Ef Gingrich á sér draurna um
sjálfan sig myndgervðan á stalli
minnismerkis sem enn hefur ekki
verið reist, þá er hann að minnsta
kosti að hugsa upp eitthvað annað en
nýjar leiðir til að raka saman fé í
kosningasjóði sína. Hvað sem öllum
öðmm eiginleikum hans líður þá er
hinn nýi forseti bandaríska þingsins
útpældur draumhyggjumaður. Hann
skilur fullkomlega að Washington er
byggð á feni, en hann veit að allur al-
múgi fólks vildi gjaman fá að trúa á
nýjan leik á borg byggða á hæð.