Alþýðublaðið - 29.12.1994, Blaðsíða 4

Alþýðublaðið - 29.12.1994, Blaðsíða 4
4 ALÞÝÐUBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. DESEMBER 1994 Réttur til að myrða? Abdullah, með stuðningi Lufti frænda síns, ákvað að taka til sinna ráða og veita systur sinni ráðningu. Hún fólst í því að taka hana af lífi. Að foreldr- unum viðstöddum. Þeir hreyfðu ekki litla fingur. Hún átti þetta víst skilið stelpan fyrir óhlýðnina. Heiðri fjöiskyldunnar var bjargað... Fjölskylda tyrk- neskra innflytjenda í Frakklandi stóð sam- an að aftöku Nazmiye. Hún var 15 ára. Málið hefur vak- ið óhug og varpað ljósi á vaxandi tog- streitu þeirra sem al- ast upp í tveimur gerólíkum menning- arheimum. Tyrkneskir innflytjendur í Colmar í Frakklandi eru reiðir. Þeir eru sann- færðir um að dómarinn sem dæmdi hjónin, Elife og Mustapha, sem em af tyrkneskum uppmna, í ævilangt fangelsi hafi verið of strangur. Þeim linnst hann líka hafa verið of harður við son þeina, Abdullah og frændann Lufti, sem einnig fengu lífstíðardóm. Þau vom öll dæmd fyrir sama glæp- inn: morðið á hinni fimmtán ára gömlu Nazmiye. Hún var dóttir hjón- anna, systir Abdullah. Veitti það þeim leyft til að fara með hana eins og þeim þóknaðist? Jafnvel taka frá henni líftð af því hún hlýddi þeim ekki? Af því hún var þeim til skamm- ar? Það er erfitt að skrifa undir slíka röksemdafærslu. Erfitt að skilja með hvaða rétti Ijölskylda getur dæmt einn meðlim sinn til dauða, aðeins vegna þess að hann óskar þess að lifa lífinu á annan hátt en þeir sjálfir. En líklega endurspeglar þessi glæpur ástæðumar sem að baki honum liggja og reiði tyrkneska samfélagsins í Colmar, vandamál sem eru að verða sífellt meira áberandi í Frakklandi. Það er bilið á milli innflytjenda og fransks þjóðfélags. Bilið sem mynd- ast fyrst innan fjölskyldunnar, á milli bama og foreldra, og síðan milli fjöl- skyldunnar og umhverfisins, hefða heimalandsins og nýja landsins. Slædustríd í skólum Þegar fréttir berast frá Frakklandi af ungum arabastúlkum, sem trúa á spámanninn Múhameð, og em rekn- ar úr skóla af því þær neita að taka of- an hina arabísku slæðu í tímum - slæðu sem núorðið tengist fyrst og fremst íslam - getur stundum verið erfitt að skilja hörku franskra skóla- yfirvalda. Hví í ósköpunum ættu þessar stelpur ekki að mega hylja hár sitt ef þær endilega vilja? Gerið það einhveijum illt? Jú, það gerir það, segir Francois Bayrou menntamála- ráðherra. Það ýtir undir mismunun og aðskilnað. Franskir ríkisskólar em menntastofnanir, ekki trúarstofnanir. Þar má virða trú hvers og eins, en það á ekki að auglýsa hana, ekki að ýta undir hana. (Það má auðvitað benda á þverstæður í þessu einsog þær að flest skólafrí vetrarins em í kringum kaþólskar trúarhátíðir og það að sunnudagur em almennur frídagur, en hvorki laugardagur, helgidagur gyðinga, né föstudagur, helgidagur múslíma.) Þetta hefur reyndar gengið svo langt, að trúarsaga hefur að mestu farið fyrir ofan garð og neðan í opinbera skólakerfinu. Takmarkið með öllu saman, er að gera öllum jafn hátt undir höfði og ekki síst að leyfa bömum innflytjenda að aðlaga sig frönsku þjóðfélagi. Ekki að láta þau skera sig úr. Þannig hafa Frakkar jafnan státað sig af því að í landinu hafa aldrei myndast gettó, hvorki svartra né araba - sem em tjölmenn- astir innflytjenda - heldur hafi frönsk menning orðið ríkari á áhrifum sem ólíkar þjóðir hafa borið með sér til landsins. Og það er einmitt af því að þær hafa mnnið saman við franskt þjóðfélag, en ekki lokast af. Að mörgu leyti er þetta rétt. Foreldrarnir gleymast En kannski er þetta lfka að breyt- ast. Það em að minnsta kosti mörg merki þess. Og þó það eigi ekki að- eins við um Frakkland, heldur öll Vesturlönd (samanber nýsamþykkt lög í Sviss sem heimila fangelsun ólöglegra innflytjenda án réttar- halda), þá breytir það engu. Frökkum gengur sífellt verr að fylgja eftir þeirri stefnu að stuðla að aðlögun innflytjenda. Eða eigum við heldur að segja að þeim hafi tekist að aðlaga bömin en gleymt foreldmnum? For- eldrum sem í sumum tilvikum hafa aldrei lært að tala frönsku. Eins og Elife og Mustapha. Togstreita tveggja heima Mustapha flutti til Frakklands fyrir réttum tuttugu ámm í atvinnuleit. Nokkmm ámm síðar komu konan hans og bömin tvö. Hvers vegna lærðu hjónin aldrei frönsku? Kannski vildu þau það ekki. Kannski fengu þau ekki tækifæri til þess. En bömin em ung. Abdullah er fimm ára, Nazmiye tveggja ára. Þau alast upp í tveimur heimum. Annar er franskur, hinn tyrkneskur. Úti ríkja frönsk lög og reglur, franskur hugsunarháttur. Franskt frelsi - og hættur. Hættur í augum hinna mállausu tyrknesku hjóna sem ekkert skilja. Vilja ekki skilja. Inni á heimilinu ríkja hefðir lít- ils sveitaþorps í Tyrklandi. Það er erf- itt fyrir bömin að sætta þetta tvennt. Skilningsleysið milli þeirra og for- eldranna vex með árunum. Bömin skilja ekki foreldrana og öfugt. I hug- anum hafa foreldramir aldrei yfirgef- ið heimalandið. En bömin þekkja ekki þennan uppmna sinn, nema í gegnum foreldrana. Uppmna sem þau vilja jafnvel ekki kannast við, af því hann heftir þeirra franska frelsi. Og það skapar togstreitu. A milli for- eldra og bama, en einnig hjá einstak- lingunum. Þannig tókst Abdullah hvorki að sætta þetta tvennt né að velja á milli. Að heiman lifði hann óreglusömu lífemi og hafði ósjaldan komist í kast við lögin fyrir alls kyns smáglæpi. Heima var hann sammála foreldmm sínum, enda veitti það honum ákveðið vald. Foreldrarnir horfdu á aftöku dóttur sinnar I huga Nazmiye var valið öllu skýrara. Hún vildi vera frönsk. Hún vildi klæða sig eins og franskar fimmtán ára jafnöldmr si'nar, í galla- buxur og íþróttaskó. Hún vildi líka fá að vera úti um helgar, fara á diskótek og eiga stefnumót við stráka. Eins og þær. Oskir sem í augum foreldranna vom skammarlegar. Virðingarleysi við fjölskylduna. Stúlkan átti að haga sér sómasamlega. Sitja heima á kvöldin, ekki að fara út með strákum og helst að ganga í pilsum. Bróðirinn var á bandi foreldranna. Hann fann að valdið var hans megin. Til að sleppa frá þrúguðu andrúmsloftinu heima fyrir óskaði Nazmiye eftir að fá að komast í heimavistarskóla. Það var stærri skömm en foreldramir gátu þolað. Og ekki bætti úr skák fullvissa um að hún hefði farið út með jafn- aldra sínum eitt kvöldið - og eflaust ekki hagað sér sómasamlega. Ab- dullah, með stuðningi Lufti frænda sfns, ákvað að taka til sinna ráða og veita systur sinni ráðningu. Hún fólst í því að taka hana af lífi. Að foreldr- unum viðstöddum. Þeir hreyfðu ekki litla fingur. Hún átti þetta víst skilið stelpan fyrir óhlýðnina. Heiðri fjöl- skyldunnar var bjargað... Barátta vid vindinn Stelpumar sem bera slæður eiga eflaust eftir að sleppa við örlög Nazmiye. En hvaða örlög bíða þeirra í staðinn? Líf án frelsis? Af því þær, líkt og bræður þeirra, leita stuðnings í trúnni - og trúarpólitíkinni - þar sem franskt þjóðfélag hefur þrugðist þeim. Brugðist þeim, afþvíþaðhefur bmgðist foreldmm þeirra. Foreldrum sem komu til Frakklands í von um betra líf en hafa í staðinn þrælað sér út fyrir lúsarlaun og því ekki getað tryggt bömum sínum sömu framtíð og innfæddir Frakkar hafa getað tryggt sínum bömum. Og því sé nú betra að halda sér í sínum hópi. Verja gildi sinnar trúar og hafna allri aðlög- un í landi sem gerir hvort eð er ekki mikið fyrir mann. Barátta Bayrou menntamálaráð- herra við slæðumar gæti átt eftir að reynast jafn árangurslítil og baráttan við vindinn. Snobbkennd, sænskættuð siðbótargrein í Alþýðublaðinu 22. desember síðastliðinn birtist „Síðbúin grein um siðbót - nokkrar kámugar !ínur“ eftir Halldór E. Sigurbjömsson þjóð- réttarfræðing sem samkvæmt kynn- ingu neðanmáls nýtur þess trausts að sitja í stjórn Alþýðuflokksfélags Kópavogs. I greininni koma fram ýmsir punktar sem mig langar að ræða nánar. Aður en lengra er haldið vil ég lýsa ánægju minni með það að umræðan um siðferði stjómmála sé enn með lífsmarki, enda er hún bæði tímabær og holl. Ástædur nýrrar sidbótar Halldór nefnir í greininni nokkrar ástæður sem hann telur geta legið að baki hinnar „nýju siðbótar" í íslensk- um stjórnmál- um. Ég gef mér að sú siðbót innifeli meðal annars mál Guðmundar Ama Stefáns- sonar varafor- manns Alþýðu- flokksins, sem mér er að nokkm skylt. Meðal þess sem hann nefnir í upptalningu sinni em pólit- ískar ástæður, hagsmunalegar, per- sónulegar og „akademískar" ástæð- ur, auk afleiðinga nýlegra laga (tii dæmis stjórnsýslulaga) og ritstjóm- arstefnu dagblaðanna, sem sé sölu- stefnan „án tillits til...“ eins og það er orðað. Allar geta þessar ástæður eflaust verið góðar og gildar í hugum einhverra, þótt mig bresti reyndar persónulega skilning á sumum þeirra eins og þeim er lýst í greininni. En Halldór minnist ekki á þá ástæðu sem að mínu mati er augljósust og veigamest: Einföld og auðskilin hugsjón um heiðarlegri stjórnmála- menn, skilvirkari stjómsýslu og betra lýðræði. Sidareglur og sidferdisvitund Halldór veltir fyrir sér nauðsyn þess að setja stjómmálamönnum skriflegar siðareglur og er það að vonum. Æskilegast væri vitanlega að til þess þyrfti ekki að koma. Ef stjómmálamenn (og kjósendumir sem velja þá) hafa nógu sterka sið- ferðisvitund og tilfinningu fyrir hin- um óskráðu leikreglum og gmnn- gildum Iýðræðisins, væri óþarfi að koma hinu sjálfsagða á blað. Því miður sýnir reynslan að freistingar valdsins em mönnum skeinuhættar, og ef ekkert er að gert, kemur að því að siðferðisvitundinni hrakar, al- menningi og lýðræðinu til tjóns. Um þetta má nefna dæmi á borð við Fær- eyjar, Italíu og ýmis ríki þriðja heimsins. Raunar fullyrði ég að spillt valdakerfi, gegnsýrt af persónulegri fyrirgreiðslu, greiða gegn greiða, krókum í kring um almennar leikreglur, skattsvikum, leynd, geðþóttaákvörðun- um og undandrætti, sé hin fullkomna andstæða þess þjóð- félags jöfnuðar sem jafnaðarmenn dreymir um. Það er því heilagt hlutverk okkar að berjast gegn einkennum slíks þjóðfélags eftir mætti. Saumad ad bladamönnum Halldór ræðir nokkuð siðareglur Blaðamannafélags Islands sem hon- um þykja ekki nægilegar og nefnir þar helst til að ekki sé í þeim kveðið á um brottrekstur blaðamanns úr starfi ef hann brýtur alvarlega af sér. Halldór telur jafnvel nauðsynlegt að binda í landslög það sem hann katlar „lágmarksverklag blaðamanna.“ Hér vil ég benda á að blaðamenn eru meðal þeirra fáu stétta sem hafa sett sér siðareglur og komið á siðanefnd og er það til fyrirmyndar. Einnig má nefna að almennri meiðyrðalöggjöf hefur oftsinnis verið beitt til refsing- ar blaðamönnum. Loks hefur Island sérstöðu hvað varðar aðdróttanir að opinberum starfsmönnum, sem varða hér við hegningarlög, þótt sannar séu, ef þær teljast bomar fram á ótilhlýðilegan hátt. Mín skoðun er sú að allvandlega sé að þessum málaflokki staðið hér og jafnvel sé of langt gengið á köflum gegn mál- frelsinu. Hið einkennilega í mál- flutningi Halldórs er að hann vill sauma að blaðamönnum en hefur hins vegar litla trú á siðareglum fyrir stjórnmálamenn, skráðum eða óskráðum, með formlegum refsing- um eða án. Ólíkt Halldóri hef ég ekki á til- finningunni að blaðamenn hafi unn- ið sér eitthvað sérstakt til saka upp á síðkastið. Ekki finnst mér frétta- flutningur ijölmiðla í kring um hina „nýju siðbót" ámælisverður; síðuren svo. Ef eitthvað er má nefna að Morgunblaðið hefur verið gagnrýnt opinberlega fyrir að hafa tekið seint og illa við sér í málum Guðmundar Ama Stefánssonar. Hvert einasta mál sem fjölmiðlar fjölluðu um varðandi embættisfærslur Guð- mundar Ama átti fullt erindi við al- menning í lýðræðisþjóðfélagi, og ég man ekki eftir neinu rnáli þar sem staðreyndum var hallað þannig að nokkm skipti. Halldór getur kannski leiðrétt mig þar. Það hafa aðrir ekki gert hingað til. Mitt mat er að blaða- menn hafi gegnt skyldu sinni vel í málum Guðmundar Áma miðað við málatjöldann og það að ráðherrann og ráðuneytismenn neituðu þráfald- lega réttmætum beiðnum fjölmiðla um upplýsingar og skýringar. Loftvog þjódarsálarinnar Halldór segir að hin nýja siðbót sé til muna minna umburðarlynd en ís- lenska þjóðarsálin, sem yppi varla öxlum yfir drykkjulátum, sjóðasukki og fleim er siðbótin fari hamförum yfir. Um þetta er ég ekki sammála Halldóri. Reyndar er á stundum erfitt að lesa á loftvog þjóðarsálarinnar, einkum þegar hún líkist mest per- sónugervingi sínum Ragnari Reyk- ás, en yfirleitt er þjóðarsálin örg og fúl út í stjómmálamennina vegna þess að þeim sé ekki treystandi, þeir brjóti loforð, þeir sólundi peningum í ferðalög, veisluhöld og gæluverk- efni, það sé sami rassinn undir þeim öllum þegar þeir komist að kjötkötl- unum og svo framvegis. Það er því ekki að furða að stjómmálamenn sem hafa yfir sér ám heiðarleika og trúverðugleika njóta fylgis um þess- ar mundir. Ég met það svo að kjós- endur vilji mjög gjarnan geta treyst þeim sem þeir velja til að fara með umboð sitt á Alþingi. Afstædi mannréttinda Um miðbik greinarinnar fellur Halldór í gildru siðferðilegrar af- stæðishyggju þegar hann segir „... má draga þá ályktun að sitt sýnist hverjum um hvað sé siðbrot og eru þau eins og siðareglurnar afstæð í eðli sínu og breytanleg í tíma og rúmi.“ Hér ætti Halldór að gæta orða sinna, sérstaklega f Ijósi þess að hann er þjóðréttarfræðingur. Mannrétt- indabarátta undanfarinna áratuga hefur ekki síst byggst á þeirri sann- færingu að til séu altækar gmnnregl- ur, siðareglur, um samskipti manna sem öllum beri að virða, óháð að- stæðum, tíma og rúmi. Á þessum gmnni hafa flestar þjóðir heims sam- einast um mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna, sem er ekkert annað en safn af siðareglum. Gmnd- vallarreglurog mannréttindi em ekki afstæð; brot á þeim má ekki afsaka með kringumstæðum eða hefðum. Gmndvallarreglur um hegðun góðra stjómmálamanna em heldur ekki af- stæðar. Það mun til dæmis alltaf gilda að góður stjómmálamaður tek- ur almannahag fram yfir eigin hag, heildina fram yfir þrýstihópa og hug- sjónir fram yfir hagsmuni. Lokadómur sidferdislegrar breytni Undir lokin ræðir Halldór um stjórnmálamanninn sem hann telur að „hin nýja siðbót“ muni leiða yfir þjóðina. Það kunni að vera „sú gerð sem framleidd hefur verið af hefð- bundnum og snobbkenndunt karla- og kerlingaklúbbum, hrærð saman við flaum af ræðu-, stjórnmála- eða framkomunámskeiðum, og síðan siðbætt af „sænskættuðurrí' siðbót- arkenningum er framreiddar hafa verið og kryddaðar „siðbótarelítu" hvers flokks.“ Þessi kjammikla for- dómasúpa hefur eflaust glatt hjarta kokksins enda vel til þess fallin að vekja hlátur. Kannski er skandína- vísk jafnaðar- og velferðarstefna ekkert annað en „sænskættuð siðbót- arkenning?“ Og hvar stöndum vér þá, Halldór vopnabróðir? Halldór spyr að lokum hvort kjós- endur velji slíka „klúbbframleidda" stjórnmálamenn er þeir fella loka- dóm allrar siðferðilegrar breytni, hvorki meira né minna, í kosningum hverjum, eins og hann orðar það. Svarið er nei, kjósendur velja því miður ekki alltaf siðprúða stjórn- málamenn; það skortir stundum á siðferðisþrekið. Sem betur fer líta rnenn ekki á kjósendur í Þýskalandi á ámnum 1932 til 1933 sem loka- dóm allrar siðferðilegrar breytni, enda væri þá Adolf Hitler mikill siðapostuli í hlutfalli við þau 35 til 40% atkvæða er hann hlaut ítrekað í frjálsum kosningum. Islenskir jafnaðarmenn eiga til allrar hamingju marga góða og grandvara forystumenn. Meðal þeirra er nágranni Halldórs í Kópa- vogi, Rannveig Guðmundsdóttir fé- lagsmálaráðherra, sem hefði betur verið skipt inn á í hálfleik suntarið 1993. Nú er mér ekki kunnugt unt hvort Rannveig er í kerlingaklúbbi eða hvort hún hel'ur sér til saka unn- ið að hafa sótt ræðu- eða stjómmála- námskeið. Hitt veit ég að jafnaðar- mönnum er mikill sómi af Rann- veigu og ég vona að félagar Halldórs í Reykjanesskjördæmi beri gæfu til að meta hana að verðleikum í próf- kjöri íjanúar. Halldóri og öðrum jafnaðarmönn- um óska ég árs og friðar. Höfundur situr í stjórn Félags frjálslyndra jafnaðarmanna, er ekki í karlaklúbbi og ekki heldur í kerl- ingaklúbbi, og hefur aldrei sótt ræðu-, stjórnmála- eða framkomu- námskeið. Hann hefur hins vegar óbilandi áhuga á franskættuðum siðbótarkenningum um frelsi, jafn- rétti og bræðralag. Pallborðið Vilhjálmur Þorsteinsson skrifar „Halldór nefnir í greininni nokkrar ástæður sem hann telur geta legið að baki hinnar „nýju siðbótar“ í íslenskum stjórnmálum. ... Allar geta þessar ástæð- ur eflaust verið góðar og gildar í hugum einhverra, þótt mig bresti reyndar per- sónulega skilning á sumum þeirra eins og þeim er lýst í greininni. En Halldór minnist ekki á þá ástæðu sem að mínu mati er augljósust og veigamest: Einföld og auðskilin hugsjón um heiðarlegri stjórnmálamenn, skilvirkari stjórnsýslu og betra lýðræði.14

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.