Alþýðublaðið - 10.05.1995, Blaðsíða 5

MIÐVIKUDAGUR 10. MAÍ1995
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
ó r n m á I
„ Evrópu
Sameiginlega landbúnaðarstefnan
gefur tóninn í allri verslunarstefnu
ESB. Þótt ósanngjarnt sé að lýsa
hegðun ESB þannig að það sé „Evr-
ópu-virkið“ (ennþá), þá er eigi að síð-
ur rétt að „Evrópa" hefur komið sér
upp flóknu tollakerfi og óréttlátum
viðskiptasamningum til þess að
vemda viðkvæmar framleiðslugreinar
sínar. Tollar eru hæstir á landbúnaðar-
vömm en þar fyrir neðan koma tollar
á vörar á borð við stál, vefnaðarvörur,
fatnað og skæði (einsog Pólverjar,
Ungverjar og Tékkar hafa rekið sig
óþægilega á, þarsem helstu útflutn-
ingsvörar þeirra era stál, vefnaðarvör-
ur, fatnaður og skæði). ESB hefur
staðið fremst í flokki í því að hvetja
riki á borð við Japan til þess að leggja
sjálft hömlur á útflutning sinn til ESB.
Þar að auki hefur ,JEvrópa“ sýnt ótrú-
lega hugkvæmni við að fara í kiingum
ráðstafanir GATT til þess að fella
tollamúra og hefur tekist að setja fjöl-
skrúðugar skorður við innflutningi á
óteljandi hátæknivörum frá Japan,
Kóreu, Hong Kong og fleiri ríkjum.
I nýlegri athugun á viðskiptastefnu
ESB sem gerð var af L.A. Winters
notar hann orðalagið „stýrt frelsi" til
þess að útskýra lélega framgöngú
ESB við að tryggja fijálsa verslun. „-
Stýrt ffelsi kemur í stað raunveralegs
frelsis í viðskiptum," skrifar Winter,
„en kemur ekki að sama gagni þarsem
það dregur yfirleitt úr samkeppni á
einmitt þeim sviðum sem þurfa mest á
aukinni framleiðni að halda.“ Og þetta
kemur auðvitað ekki á óvart því við-
skiptastefna ESB er niðurstaðan af
pólitískum hrossakaupum þarsem rík-
isstjómir aðddarlandanna keppast um
að vernda sínar framleiðsluvörur.
Gríðarlegir ríkisstyrkir tíðkast til
þeirra atvinnuvega sem þjóðimar Kta á
sem stolt sitt, bflaframleiðslu í Frakk-
landi, stáhðju á Spáni, rfldsflugfélaga í
Belgíu og Grikkiandi og svo framveg-
is. Þar að auki Kta embættismenn ESB
f Brussel á sig sem fulltrúa þeirrar
hefðar sem spratt upp í Frakklandi, og
felst í því að ríkið eigi sjálft að velja
og styrkja myndarlega við vissar
framleiðslugreinar. Þetta var hugsunin
á bakvið nýtt átak sem ESB hóf árið
1986 og gekk út á að „styrkja vísinda-
legan og tæknilegan grunn evrópsks
iðnaðar". í raun þýðir þetta að tug-
milljónum króna af skattpeningum
fólks er fleygt til þess að þróa franska
örgjörva sem aldrei munu geta keppt
við örgjörva ffá Austur-Asíu á fijáls-
um markaði.
Bakvið tollmúra Evrópusambands-
ins hefur vissulega verið komið á fót
einskonar frjálsum markaði. Ymsar
hindranir á viðskiptum hafa verið fjar-
lægðar (þótt aðrar hindranir standi
enn, sérstaklega á sviði þjónustu, ein-
sog bresk tryggingafélög sem reynt
hafa að komast inná þýskan markað
hafa uppgötvað) og iðnaðurinn hefur
ugglaust haft gott af þessari þróun í átt
að innra fijálsræði. En þegar til lengri
tíma er litið kunna áhrifin samt að
verða fremur til ills en góðs. Þegar
reynt er að jafna samkeppnisgrandvöll
fyrirtækja í „Evrópu“ er grandvöllur-
inn ævinlega færður uppá við, aldrei
niður. Bæði staðlar og kostnaður við
iðnframleiðslu í öllum löndunum
skulu nú miðast við hinn háþróaða
iðnað í fremsta iðnríki álfunnar,
Þýskalandi. Þegar þessari þróun lýkur
munu iðnfyrirtæki innan ESB vissu-
lega geta selt hvert öðra vörur sínar á
jafnréttisgrundvelli en þessar vörur
verða aldrei samkeppnisfærar á
heimsmarkaði.
Grundvöllurinn er færður upp á
tvennan hátt. I fyrsta lagi era staðlar
samræmdir. Frá Brussel hafa streymt
reglugerðir sem segja fyrir um
minnstu smáatriði í iðnframleiðslu og
iðnvarningi. Reglugerðirnar miðast
yfirleitt við þýsku staðlastofnunina
sem er sú strangasta í allri Evrópu.
Þessi samræming á í orði kveðnu að
einfalda mál fyrir framleiðendur sem
þurfa nú aðeins að miða vörur sfnar
við einn staðal innan ESB í stað
margra staðla hinna ýmsu ríkja. En í
mörgum tilfellum gerist það um leið,
að framleiðslan verður einfaldari - en
jafnframt miklu dýrari. þar að auki
hefur ESB vald til þess að setja reglur
um umhverfisvemd, vinnueftirlit og
öryggi starfsfólks og þessar reglur era
í vaxandi mæli notaðar til að auka
kostnað við framleiðslu og þjónustu
svo allt miðist við hina rándýra fram-
leiðslu Þjóðverja. Þessi kostnaður
leggst af sérstökum þunga á smærri
fyrirtæki sem þurfa að nota hlutfalls-
lega mun hærri upphæð af veltu sinni
til að borga fyrir eftirlit, öryggistæki
og allskonar framleiðsluvottorð. Þetta
skekkir markaðsstöðuna, risafyrirtæk-
in hagnast á þessu en litlu fyrirtækin,
sem ætíð eru vaxtarbroddurinn í
hveiju efnahagskerfi, bíða tjón af.
í öðra lagi er jafnréttisgrandvöllur-
inn færður uppá við með því að hann
skal nú miðast við þýskt launakerfi til
starfsmanna. Þýskir atvinnuveitendur
þurfa að borga vel fyrir þau forréttindi
sín að fá að hafa fólk í vinnu. Þeir
þurfa að greiða allskonar gjöld sem
snerta heilbrigðismál, langt orlof
starfsmanna, bameignaleyfi mæðra og
feðra, eftirlaun og fleiri velferðarmál.
Afleiðingin af þessu er sú, að fyrirtæki
borga að jafnaði 1575 krónur fyrir
hverja klukkustund sem starfsmaður
er við störf og er þessi kostnaður
hvergi hærri í heiminum. í Japan
borga fyrirtækin 1070 krónur á hveija
klukkustund, í Bandaríkjunum 1000
krónur og í Bretlandi 750 krónur.
Þýskar hefðir á vinnumarkaði hafa í
for' með sér að vél í þýskri verksmiðju
er ekki í gangi nema 53 klukkustundir
í viku, en sama vél myndi ganga 69
stundir í Frakklandi og 76 stundir í
Bretlandi. Og þýskur launþegi er ekki
við störf nema 1506 klukkustundir á
hveiju ári, en 1635 stundir á Bretlandi,
1847 stundir í Bandaríkjunum og
2165 í Japan.
Síðastliðin fimm ár hefur Evrópu-
sambandið lagt til fjölda aðgerða til
þess að auka réttindi launþega og tak-
marka þann tíma sem þeir þurfa að
vinna. Þegar ekki tókst að ná einróma
samstöðu aðildarríkjanna um þessar
svokölluðu félagslegu framkvæmdir
(fýrst og fremst vegna andstöðu Breta)
vora þær klæddar í búning reglugerða
um öryggi og heilsufar launþega, en
ákvarðanir um slíkt krefjast aðeins
einfalds meirihluta innan ESB. Enda
þótt Bretum tækist að fá sérstaka und-
anþágu frá þessu samkomulagi má
vænta þess að það fari samt sem áður
að hafa sín áhrif á Bretlandi gegnum
aðgerðir hins „evrópska" skriffinnsku-
bákns.
Sumt af þessum aðgerðum er án efa
sprottið af einlægum áhyggjum vegna
lélegs aðbúnaðar fátækra verkamanna
í suðurhluta Evrópusambandsins. En
almennur tilgangur þeirra er samt sem
áður greinilega sá að vemda þau ríki
þarsem launakostnaður er hár (um-
ffarn allt Þýskaland) gegn samkeppni
ffá svæðum þarsem launakostnaður er
lægri. Þegar litið er skammt fram á
veginn munu þessar ráðstafanir skaða
mjög efnahag fátækari ríkjanna þar-
sem þau munu þurfa að borga laun
sem þau geta ekki staðið undir. En
þegar litið er lengra fram á veginn
mun þetta Kka skaða Þýskaland sjálft,
þarsem það mun ekki finna hjá sér
sömu hvöt og eUa til þess að laga sig
að aukinni samkeppni á alþjóðamark-
aði. Hlutur Evrópuríkja á sviði al-
þjóðaviðskipta og hagvaxtar fer nú
þegar minnkandi og þegar kemur lfam
á næstu öld mun „Evrópa" taka að sh-
gast undir eigin launakostnaði líktog
risavaxinn loðfíll sem sekkur ofan í
þiðnandi túndrana.
Lokatakmark þessa síhækkandi
jafnréttisgrandvallar eru áætlanir um
sameiginlega gjaldmiðilinn. Einsog
kveðið er á um það í Maastricht-sátt-
málanum er hugmyndin að skapa evr-
ópskt Deutsche-mark og sú stofnun
sem annast skal þetta Evró-mark er
skilgetið afkvæmi þýska seðlabankans
og skal hafa aðsetur í Frankfurt. Fyrri
tilraunir í þessa átt lofuðu ekki góðu,
evrópska gengisskráningin sem tengdi
gengi aðildarríkjanna við þýska mark-
ið fór rækilega í hundana í október
1992, en áður en að því kom hafði
breska ríkisstjómin sóað tæplega 400
milljörðum króna í vonlausa tilraun til
að styrkja breska pundið, og Þýska-
land er talið hafa eytt tæpum 900
milljörðum króna í jafn fáfengilega
tifraun til að styðja við bakið á ítölsku
líranni. Alltof háir vextir sem lönd á
borð við Bretland urðu að koma á, til
að freista þess að gjaldmiðill þeirra
héldi í við þýska markið, juku mjög
við kreppuna 1989- 93. Engin leið er
til að mæla herkostnaðinn við þetta
misheppnaða stríð og fólst í ónauð-
synlegri skuldaaukningu, gjaldþrotum
og atvinnuleysi.
Sameiginlega gengisskráningin var
hvorki fugl né fiskur. Gengi gjald-
miðla hinna ýmsu ríkja var hvorki
fastákveðin né fljótandi, heldur miðuð
við svokallað fast gengi, sem þó mátti
breyta. I hvert sinn sem þrýstingur
jókst á einhvem gjaldmiðilinn stóðust
spákaupmenn með gjaldeyri auðvitað
ekki freistinguna og hverjum gjald-
miðlinum af öðmm var kollvarpað.
Þetta vandamál mun auðvitað verða úr
sögunni þegar búið verður að sameina
alla gjaldmiðla „Evrópu" í eitt alls-
heijar Evró- mark - en hinsvegar má
ætla að áður óþekktur handagangur
verði í öskjunni síðustu dagana áður
en skilmálar sameiningarinnar verða
kynntir.
Þegar Evró-markið verður komið til
sögunnar munu önnur vandamál hins-
vegar skjóta upp kollinum. Hvemig
svosem samviskusamar ríkisstjómir
aðildarlandanna munu reyna að upp-
fylla skilyrði sameiningarinnar getur
ekkert breitt yfir þá staðreynd að þessi
sameiginlegi gjaldmiðill mun ná yfir
fjölda einstakra hagkerfa sem eiga í
reynd fátt sameigirilegt. Hingað til
hefur verið hægt að meta styrk ríkj-
anna eftir því hvernig gjaldmiðlar
þeirra standa sig á markaði. Þegar það
verður ekki lengur hægt munu önnur
öfl koma til skjalanna og leiða til
hrans heilla iðngreina á vissum svæð-
um og fjöldaflutninga launþega milli
landa.
Evrópusambandið gerir sér grein
fyrir þessu vandamáli og hefur lausn
þess á reiðum höndum: veita skal gíf-
urlegum fjármunum til fátækari land-
anna í „Evrópu" til að styrkja þau.
Styrkjakerfið hefur þegar verið skipu-
lagt en ennþá vantar þó peningana til
styrkjanna. Jacques Delors, fyrrver-
andi forseti framkvæmdastjómar Evr-
ópusambandsins, lagði nýlega til að
auka þyrfti tekjur ESB um meira en
þúsund milljarða næstu fimm árin.
Fyrirmynd að því hvemig hin nýja
„Evrópa" mun líta út eftir efnahags-
legan samruna er að finna á Ítalíu.
Italía skiptist í auðug og háþróuð iðn-
aðarsvæði í norðrinu og fátæk svæði í
suðri sem eru á sama stigi og lönd
þriðja heimsins. Það er liðin meira en
öld síðan ítaKa sameinaðist bæði pól-
itískt og efnahagslega en ennþá er
ósegjanlegur munur á þessum tveimur
helmingum landsins - þrátt fyrir alla
þá styrki sem dælt er ffá norðri til suð-
urs með ýmsum hætti. En styrkimir
hafa líka reynst hafa þveröfug áhrif að
mörgu leyti. ftalir í suðrinu hafa kom-
ist að því að í efnahagskerfi sem
byggist á að þiggja styrki sameinast
léleg framleiðni áætlunarbúskapar rík-
isins og nærri ótakmarkaðir möguleik-
ar á spillingu og fjárplógsstarfsemi.
Það er dapurleg kaldhæðni í því fólgin
að nú þegar leiðtogar ,,Evrópu“ era að
búa sig undir sameiningu, þá eru
stjómmálaleiðtogar á ítaKu í fullri al-
vöru farnir að ræða að skipta landi
sínu upp í tvö eða þrjú aðskilin ríki. ■
Hlutur Evrópuríkja á sviði alþjóðaviðskipta og
hagvaxtar fer nú þegar minnkandi og þegar
kemur fram á næstu öld mun „Evrópa" taka að
sligast undir eigin launakostnaði líktog risavax-
inn loðfíll sem sekkur ofan í þiðnandi túndruna.
„Um er að ræða fjölskyldudrama sem á léttan
og óþvingaðan hátt tekur á flestum þeim
vandamálum og flækjum sem upp geta komið
í einni fjölskyldu svo sem sifjaspell, drykkju-
sýki, samkynhneigð, nauðgun og fóstureyð-
ing. Ekkert smá prógramm."
Það er betra
svona
Verkefni: Maríusögur
Höfundur: Þorvaldur Þorsteinsson
Leikstjórn: Þór Tulinius
Leikmynd og búningar: Stígur Stein-
þórsson
Aðstoð við búninga: Guðrún Auðuns-
dóttir
Höfundur tónlistar og umsjón með tón-
list: Valgeir Skagfjörð
Lýsing, hljóð og tæknivinna: Egill
Ingibergsson
Förðun og hárgreiðsla: Kristfn Thors
Sýningarstaður: Nemendaleikhúsið,
Lindarbæ
Nemendaleikhúsið hefur haft það
fyrir sið frá upphafi að fá íslenskan
höfund til að skrifa verk fyrir sig sér-
staklega. Þetta er útaf fyrir sig hinn
besti siður og þjónar bæði höfundum
og leikhúsinu vel. En auðvitað er það
svo, að þegar höfundi era settar þær
skorður sem felast bæði í þröngu og
erfiðu leikrými leikhússins og sér-
stæðri samsetningu leikhópsins hvað
varðar aldur og kynskiptingu, að útúr
þessum tilraunum hafa komið mis-
jafnlega Kfvænleg verk.
Þorvaldur Þorsteinsson vakti fyrst
athygli sem leikritaskáld með bama-
leikriti sínu Skilaboðaskjóðunni sem
sýnt var í Þjóðleikhúsinu. Það var Kp-
urlega samið verk sem féll vel í kram-
ið hjá ungum kröfuhörðum áhorfend-
um.
Hann fylgir þessu síðan vel eftir
með Maríusögum. Um er að ræða
fjölskyldudrama sem á léttan og
óþvingaðan hátt tekur á flestum þeim
vandamálum og flækjum sem upp
geta komið í einni fjölskyldu svo sem
sifjaspell, drykkjusýki, samkynhneigð,
nauðgun og fóstureyðing. Ekkert smá
prógramm. Drifkraftur verksins felst
síðan í því að fjölskyldan hefur að
sjálfsögðu komið sér upp harðsvíraðri
afneitun gegn öllum þessum draugum
fortíðarinnar - en afneitunin verður
fyrir óvæntri árás aðvífandi kvöld-
gesta. Bróðirinn, nýkominn frá út-
löndum, svfkur lit og spilar ekki leng-
ur eftir reglunum. Faðirinn er nýlega
dáinn, en er engu að síður möndullinn
sem allt snýst um. Bygging verksins
minnir um margt á ýmis verk Jökuls
Jakobssonar og ekki í lítið ráðist af
nýgræðingi í faginu. En í stuttu máli:
Þorvaldi bregst ekki bogalistin, hann
ætlar sér ekki um of, veltir sér á engan
hátt upp úr vandamálunum, húmorinn
er alltaf til staðar og áhorfandinn
skynjar þann harm sem undir býr í
stað þess að honum sé smurt
framan í hann. Kúnst sem ekki er
mörgum gefin og vekur manni von
um að fram sé kominn höfundur sem
markað geti framfaraspor í íslenskri
leikritun.
Leikstjóm Þórs Tuliniusar er síðan
trú verkinu. Stíllinn lítillega ýktur,
húmorinn undirstrikaður án þess að
það bitni á framvindu verksins og
vönduð vinna með leikurunum svo
maður hefur á tilfinningunni að þeir
leiki umfram getu ef nokkuð er.
Atriðið þar sem karlmennimir þrír
ræða saman í kjallaraherbergi hús-
bóndans er til dæmis frábærlega unn-
ið. Fer þar allt saman: listilega skrifað-
ur texti öguð og markviss leikstjóm og
vandaður leikur. Augnablik sem fyllir
mann trú á framtíð leikhússlistarinnar.
Leikmynd Stígs Steinþórssonar er
raunsæisleg við fyrstu sýn en leynir á
sér og býður upp á skemmtilegar
lausnir og þjónar verkinu fullkomlega.
Með betri lausnum sem ég hef séð á
erfiðum kringumstæðum í Lindarbæ.
Lýsing Egils, tónlist Valgeirs og
förðun og hárgreiðsla Kristínar er allt
unnið af fagmennsku og á sinn stóra
þátt í að skapa þann heilsteypta stíl
sem yfir sýningunni er.
Leikararnir ungu þau Halldóra,
Kjartan, Sveinn, Pálína og Bergur
eru nú komin að tímamótum, - að
baki er vemdað umhverfi skólans en
framundan harður og óvæginn veru-
leiki leikhússheimsins.
Frammistaða þeirra í þessari sýn-
ingu sýnir að þangað að eiga þau fiillt
erindi. Auðvitað skynjar maður á
stundum að þau skortir reynslu og
þroska til að fylla fullkomlega út í
hlutverk sín, annaðhvort væri nú. En
fái þau tækifæri og gangi til verks
með þeim skilningi uð enn eigi þau
flest ólært þó útskrifuð séu er ekki
ástæða til að ætla annað en hér sé enn
einu sinni komin hæfileikarík og
kraftmikil viðbót við íslenska leikara-
stétt.
Niðurstaða: Vönduð sýning,
sem reynir ekki að vera annað
en hún er, en einsog allur ný-
græðingur vekur hjá manni von
um bjartari framtíð. ■