Alþýðublaðið - 14.06.1995, Qupperneq 2

2
ALÞÝDUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. JÚNÍ1995
s k o ð a n
AimUBlMIID
20933. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjórar Hrafn Jökulsson
SigurðurTómas Björgvinsson
Fréttastjóri Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Umbrot Gagarín hf.
Prentun (safoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.550 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 150 m/vsk
Undirrót
sj ómanna verkfallsins
Sjómenn felldu miðlunartillögu sáttasemjara í fyrrakvöld. Það gerist á
sama tíma og óvanalega góðar gæftir eru til sjávar, og gríðarlegt magn
af sfld hefur gengið á sínar fomu slóðir innan lögsögunnar norðan og
austan lands. Við slíkar aðstæður hefði mátt gera ráð fyrir, að sjómenn
hefðu samþykkt miðlunartillöguna til að komast sem fyrst á miðin. Sú
staðreynd, að tillagan var felld með talsverðum meirihluta sýnir hversu
mikil alvara býr að baki kröfum þeirra.
Það er hins vegar ofurskiljanlegt, að sjómenn hafi brugðið á þetta ráð.
Verkfallið núna er nefnilega ekki hefðbundið verkfall í þeim skilningi,
að tekist sé á um upphæðir. Það snýst um grundvallaratriði, sem geta
ráðið kjaraþróun þeirra til framtíðar. Rót ágreiningsins má rekja til þess
stjómkerfis sem Alþingi hefur samþykkt um fiskveiðar íslendinga. Það
virðast hins vegar ekki allir hafa skilið.
Stjómkerfi fiskveiða byggist á aflamarki, sem deilt er niður á skip í
samræmi við veiðireynslu þeirra. En einn burðarás þess er heimild út-
gerðarmanna til að framselja kvóta til annarra skipa. Hinn upphaflegi
tilgangur framsalsins var hagræðing; það átti að auðvelda mönnum að
sameina aflaheimildir á færri skip, og draga þannig úr kostnaði við
veiðamar. Allir hljóta að vera sammála um, að það er í sjálfu sér já-
kvætt, svo lengi sem menn kjósa að búa við aflamarkskerfið við stjóm
veiðanna.
A síðustu áium hafa menn hins vegar í vaxandi mæli misnotað heim-
ildir laganna lil að framselja kvóta. í fararbroddi þessarar misnotkunar
em stóm útgerðimar, sem sjá sér leik á borði til að hagræða á kostnað
sjómanna á bátaflotanum. Það gerist til dæmis með eftirfarandi hætti:
Stórútgerðin heldur skipum sínum til veiða utan Iögsögunnar, á Reykja-
neshrygg og í Smugunni, en semur við báta um að veiða sinn eigin
kvóta fyrir fast verð á kfló. Þetta fasta verð er hins vegar langt undir því
verði sem gengur á mörkuðum. Mismuninn hirðir stórútgerðin, eigandi
kvótans, og fær að auki hráefnið til vinnslu í eigin húsum. Hlutur sjó-
mannsins miðast hins vegar við fasta verðið, og í því felst kjaraskerð-
ingin.
Hagræðing stórútgerðarinnar af þessu fyrirkomulagi, hvort sem menn
kalla það leiguliðakerfi, tonn-á-móti-tonni, eða eitthvað annað, er marg-
þætt: Hún getur nýtt fjárfestinguna í stóm skipunum til að veiða fisk
sem ekki telst til kvóta; hún lætur aðra veiða fyrir sig eigin kvóta á lágu
verði og fær fiskinn nánast ókeypis með þeim hætti; og hún tryggir sér
hann að auki sem hráefni til að halda uppi vinnslu í eigin vinnslustöð,
og fær þannig góða nýtingu á fjárfestinguna í landi.
Litlu bátaútgerðimar og sjómennimir sem fyrir þær starfa em með
þessu móti að borga stórkostlegt veiðigjald til stórútgerðarinnar. Veiði-
gjaldið jafngildir mismuninum á annars vegar markaðsverðinu og hins
vegar fasta verðinu, sem hún skammtar bátunum fyrir að veiða upp í
kvótann. Þennan óeðlilega hagnað, sem felst í veiðigjaldinu sem stórút-
gerðin hirðir, má jafna við ránsfeng, vegna þess að hún hefur aldrei
greitt neitt fyrir hann sjálf.
Þegar þessi þróun hófst var mismunurinn á fasta verðinu og markaðs-
verðinu ekki svo ýkja mikill. En það hefur sigið hratt á ógæfuhliðina.
Sjómenn hafa bent á dæmi, þar sem þeir fá ekki nema um 20 til 30
krónur í fast verð á kfló, á sama tíma og markaðsverðið er 100 til 130
krónur. Þetta þýðir í raun, að þeir em að greiða stórútgerðinni veiðigjald
sem nemur allt að 100 krónum á kíló. Hlutur þeirra af skiptum afla
minnkar að sama skapi. Þetta er undirrótin að óánægju þeirra. Ef þeir ná
ekki að bijóta þetta á bak aftur mun þróunin halda áfram. Þá er líklegt
að næsta skref sægreifanna verði að bjóða út veiðar á kvóta þeirra, og
ná þannig fram enn lægra verði. Lfldegt er Uka, að þeir fari að setja sem
skilyrði að meðaflinn sem veiðist með þorskinum, verði líka seldur
þeim á föstu verði. Ef ekkert verður að gert, þá myndu sjómenn á báta-
flotanum að lokum lenda í því að verða láglaunamenn.
Misnotkun stórútgerðarinnar á framsalsheimildum aflamarkskerfisins
felur því í sér misbeitingu hins sterka á neyð hins veika. Verkfall sjó-
manna er neyðarúrræði til að koma í veg fyrir þetta. ■
Einhvers staðar, einhvern tíma, mun hin formlega útför
sjávarútvegsstefnunnar ur eldhúsinu á Flateyri fara fram.
Þá munu vestfirskir sjómenn skrifa gullnu letri á bautasteininn:
„Við gátum ekki, við mundum ekki, við vildum ekki!"
Bandingjar kvótakerfisins
Sjálfstæðisflokkurinn á Vestfjörð-
um lofaði miklu fyrir kosningar í apr-
fl. Frambjóðendur hans réðust harka-
lega á stefnu Þorsteins Pálssonar í
sjávarútvegsmálum, og kynntu sína
eigin stefnu, sem varð til í eldhúsinu
hjá Einari Oddi á Flateyri. Hæst reis
flugið á fundi í Bolungarvík, þar sem
Guðjón A. Kristjánsson lýsti því
Háborðið |

skorinort yfir, að allir frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins á Vestfjörðum
höfnuðu stefnu Þorsteins Pálssonar.
Þessu var fylgt eftir með einarðri
yfirlýsingu Einars Kristins Guðfinns-
sonar í fjölmiðlum um að Vestfirðing-
ar myndu aldrei styðja ríkisstjóm, sem
ekki gerði „verulegar breytingar" á
kvótakerfinu. Á þessu hnykkti hinn
vaski Bolvíkingur með eftirfarandi
ummælum: „Við getum ekki, munum
ekki og viljum ekki styðja þá stjóm
sem ekki breytir þessu kerfi.“
Meginþunginn í áherslum vest-
firskra sjálfstæðismanna fól í sér að ná
fram breytingum í átt frá aflamarks-
kerfinu, og þeim varð tíðrætt um að
komið yrði í veg fyrir fyrirhugaða
fjölgun banndaga hjá krókabátum. í
grein sem oddviti listans birti eftir
kosningar túlkaði hann verkefnaskrá
sjávarútvegsráðuneytisins á þann veg,
að hún fæli í sér að sérstaklega væri
gert ráð fyrir að hlutur krókabátanna
yrði bættur.
Engum dylst, að skorinorðar yfir-
lýsingar Einars og Einars fyrir kosn-
ingar öfluðu þeim fjölda atkvæða hjá
sjómönnum. Smábátasjómenn trúðu
að sjálfsögðu yfirlýsingum þeirra,
enda Vestfirðingar þekktir að orð-
heldni. En glansinn var fljótur að
hverfa eftir kosningamar. Þingflokkur
sjálfstæðismanna byrjaði á því að
samþykkja fyrir sitt leyti frumvarp,
sem hnýtti enn harðar hnúta kvóta-
kerfisins með því að leggja tfl, að allir
krókabátar yrðu settir undir kvóta.
Þetta gekk að sjálfsögðu þvert á stefn-
una sem Vestfirðingar boðuðu fyrir
kosningar. Enginn varð þó var við, að
þeir hyrfu frá stuðningi við ríkisstjóm-
ina. Gleymd vom þá hin fleygu orð:
„Við getum ekki, munum ekki, viljum
ekki.“
Hörð andstaða utan Sjálfstæðis-
flokksins, ekki síst í röðum smábáta-
eigenda, varð að lokum til þess að
skera þá niður úr snömnni. Sjávarút-
vegsráðherra hvarf loks frá því að
þvinga alla krókabáta undir kvóta. En
það var ekki að þakka þingmönnum
Sjálfstæðisflokksins á Vestfjörðum;
þingflokkur þeirra hafði þegar sam-
þykkt kvótann fyrir sitt leyti.
En Þorsteinn Pálsson er iðinn við
kolann. Hið endanlega frumvarp, lagt
fram sérstakri blessun þingmanna
flokksins á Vestfjörðum, fól enn í sér
tilraun til að þvinga krókabátana inn í
kvótakerfið. Nú er þeim gefinn kostur
á að velja annars vegar á milli bann-
dagakerfis með stórauknum fjölda
banndaga og hins vegar að stunda
veiðar með aflahámarki í þorski.
Þannig hafa Kristján Ragnarsson og
LÍÚ náð drjúgum áfanga í viðleitni
sinni til að loka á krókakerfið. Með
þessu hafa vestfirsku nafnamir lagt sitt
af mörkum til að treysta kvótakerfið í
sessi.
I afsökunarskyni við andstæðinga
kvótakerfisins á Vestfjörðum bera þeir
í heldur gisna bætifláka. Málsvömin
felst í því, að Þorsteini Pálssyni er
veitt heimild (!) til að setja reglugerð,
þar sem mönnum er gefinn kostur á
því að velja róðrardaga í stað bann-
daga. Þetta er auðvitað það sem
Landssamband smábátaeigenda hefur
barist fyrir ámm saman, og Alþýðu-
flokkurinn styður. Þessa reglugerð á
ráðherrann að setja „jafnskjótt og
tæknilegar og fjárhagslegar forsendur
séu fyrir hendi ..." Allir sem til
þekkja em sammála um, að þessar for-
sendur em þegar fyrir hendi. Róðrar-
dagakerfi er hægt að setja upp þegar í
dag, og fela hafnarvörðum eftirlit með
því hvenær bátamir em á sjó. Hvers
vegna var þá róðrardagakerfið ekki
gert að aðalatriði frumvarpsins, og
kvótasetning krókabátanna send út í
hafsauga?
Um það verða Vestfirðingar að
spyrja þingmenn sína úr Sjálfstæðis-
flokknum. En einhvers staðar, ein-
hvern tíma, mun hin formlega útför
sjávarútvegsstefnunnar úr eldhúsinu á
Flateyri fara fram. Þá munu vestfirskir
sjómenn skrifa gullnu letri á bauta-
steininn: „Við gátum ekki, við mund-
um ekki, við vildum ekki!“ ■
{Grein þessi birtist í sjómannadagsblaði Skut-
uls — málgagni Alþýðuflokksins á Vestfjörðum.)
Höfundur er alþingismaður Reykvíkinga.
Atburðir dagsins
1800 Óvígur her Napóleons
þurrkar út lið Austurríkis-
manna í orustunni um Mar-
engo. 1917 Þýskar flugvélar
varpa sprengjum á Lundúnir í
fyrsta skipti. 1940 Þjóðverjar
hernema París. 1964 Nelson
Mandela dæmdur í ævilangt
fangelsi í Suður-Afríku. 1986
Fyrsta hjartaaðgerðin frarn-
kvæmd á Islandi.
Afmælisbörn dagsins
Burl Ives bandarískur leikari
og söngvari, vann til Óskars-
verðlauna fyrir Tlie Big Coun-
try, 1909.
Che Gue-
vara arg-
entískur
skæru-
liðafor-
ingi og
vopna-
bróðir Castros, 1928. Stefli
Graf þýsk tennisstjama, 1969.
Annálsbrot dagsins
Þá andaðist á alþingi, I. Julii,
biskupinn herra Gísli Oddsson.
Þá var mikil kvefsótt. Viku síð-
ar andaðist Halldór Ólafsson
lögmaður í Skálholti. Það haust
varð mikil tunglsformyrkvan.
Þá snerust fyrir austan 2 firðir í
blóð: Mjóifjörður og Seyðar-
fjörður.
Ballarannáll, 1638.
Róttur dagsins
Hann lifði á skáldskap og víni,
nema þegar hann fékk sig full-
mettan, tók sér hvfld, gekk inn
í ríki hinna siðlátu, fór í verka-
mannavinnu eða seldi blóm á
torgi.
Jón Óskar um
Vilhjálm frá Skálholtl.
Málsháttur dagsins
ÖII erum vér brotleg, kvað
abbadís, hún hafði brók ábóta
undir höfði.
Orð dagsíns
Meyjar búðu mig til leiks að
gengi,
en eg sagði þeim það sem var
eg kynni ekki að kveða par.
Þó dansaði eg með þeim lengi.
Þjóðkvæfti.
Skák dagsins
í skák dagsins þarí' gríski stór-
meistarinn Kotronias. sem
hefur hvítt, aðeins einn snjallan
til að knýja hins enska King til
uppgjafar. Kotronias notfærir
sér að svörtu vamarmennimir
em illa fjarri gráu gamni. Hvað
gerir hvítur?
1. Dh6! King gafst upp. Taki
hann drottninguna mátar hvítur
meö Rxliö. Snolurt og snyrti-
legt.