Alþýðublaðið - 17.11.1995, Blaðsíða 7

FÖSTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1995
ALÞÝÐUBLAÐH)
7
heldur því fram að einangra megi
drenginn og lækna en þurfi ekki að vísa
honum úr landi, en þetta sé gert aðeins
til að hefnast á Ólafi og er það líklega
rétt. í morgun er Morgunblaðið meira
en hálft af tómum skömmum um Ólaf
Friðriksson. Óvíst er hversu þetta lyktar,
Ólafur heldur drengnum enn, og sam-
heijar hans eru harðsnúnir ef þeir koma
sér við. Flestir óska að drengur fái að
vera.
Sunnudagur
27. nóvember 1921
Mikið gekk á miðvikudaginn var [23.
nóvember]. Þá var hafin önnur atlaga að
Ólafi Friðrikssyni með herliði, þ.e.
margra tuga sveit vopnaðra manna
(skotfélag [Axels] Tuliníusar) undir for-
ustu fyrrverandi lautinants í danska
hemum, Jóhanns P. Jónssonar og var þá
kallaður „lögreglustjóri" af því sá rétti
afsagði að eiga meira við þetta mál og
hafði verið nauðugur að fyrri atlögunni.
Stjómin fékk því þennan herforingja og
hóaði saman með dyggilegri hjálp auð-
valdsins og annarra pólitískra haturs-
manna Ólafs, mörgum hundruðum
manna af því tagi líklega 400-500 og
voru þær æfðar í sveitum af þeim „-
danska". Logn var og sólin skein í heiði
þennan dag; allar götur hér í nánd íyllt-
ust af fólki, fleiri en um daginn þótt
enginn vissi fyllilega hvað til stóð, en nú
vom settir verðir um allt og fólki mein-
að að fara ferða sinna, nema að nokkra
leyti. Portið héma fylltist af vopnuðum
mönnum með riffla, líklega hlaðna, því
ég heyrði þann sem þóttist vera
foringi segja: „Það er kannski
réttast að hver maður hafi
ákveðinn fjölda af skotum í
vasanum - svona 12- 15.“ Þá
fór mér nú að verða órótt. Var
það þá virkilega alvara að fara
að brytja niður og limlesta verjulaust
fólkið, út af misskilningi og í mikil-
mennskulegri yfirburða hugsun? Flvem-
ig eru íslendingar orðnir. Er það þá bara
„Hvíta stríðið hafði
djúptækar pólitísk-
ar afleiðingar fyrir
Alþýðuflokkinn."
■ Höfundur dagbókarinnar
Elka
Björnsdóttir
Elka Björnsdóttir fæddist að Reykj-
um í Lundareykjardal 7. september
1881. Tveimur árum síðar fluttist
hún með foreldrum sínum að
Skálabrekku í Þingvallasveit. Árið
1906 flutti Elka frá æskustöðvunum
til Reykjavíkur og bjó þar til ævi-
loka. Fyrstu fimm árin í bænum var
Elka í vist en gerðist lausakona eftir
það. Þá starfaði hún meðal annars
við saltfiskverkun, síldarsöltun,
þvotta, heimilishjálp og aðra dag-
launavinnu. Haustið 1917 tók Elka
að sér ræstingar á skrifstofu borg-
arstjórans og Slökkvistöðinni að
Tjarnargötu 12. Hún var því í mjög
góðri aðstöðu til að fylgjast með öll-
um viðbúnaði yfirvalda vegna Hvíta
stríðsins. Elka starfaði ötullega í
Verkakvennafélaginu Framsókn og
var í hópi stofnenda Alþýðuflokks-
ins og Alþýðusambands íslands.
Hún lést í febrúar 1924, aðeins 42
ára gömul.
Ólafur Friðriksson í ræðustól. Hann
bæði fyrir hann og Alþýðuflokkinn.
leikur að svifta menn lífi, úthella blóði
samborgara sinna og gera þá örkumla-
menn ævilangt. Svo kom Matthías
læknir [Einarsson], með tösku sín í
hendinni og héraðslæknir [Jón Hj. Sig-
urðsson], tvær stofur hér í útbygging-
unni vora ræstar í snatri og þangað flutt-
ar stangdýnur, borð, stólar og legubekk-
ir og allur viðbúnaður hafður til að veita
viðtöku sáram mönnum. í Góðtempl-
arahúsinu hafði einnig verið settur upp
bráðabirgðaspítali. Ohug miklum og
ógn sló á alla bæjar-
búa. Mikils þótti nú
við þurfa. Fáeinir
menn fóra svo með
„lögreglustjóra",
brutu upp húsið og
tóku Olaf, konu
hans og rússneska
drenginn og nokkra___________________
unglinga sem þar
vora og var engin mótstaða veitt. Konan
og drengurinn á Franska spítalann en
hinir í tugthúsið í jámum. Svo var verið
að smala allan daginn á bifreiðum og
flytja á sama stað þeim sem víst þótti að
vera mundu ákafastir fylgismenn Ólafs,
leitað að þeim inni í húsum manna,
njósnarar snuðrandi um allt og era víst
enn, vopnaðir verðir settir kvöldinu áður
og þann dag til kvölds og kannski leng-
ur við báða bankana - einnig vora verð-
ir við ráðherrahúsið á Hverfisgötu, búðir
þær sem byssur fást í og víðar. Þeir vora
með hvítan borða um vinstri handlegg
og létu mikið yfir sér; slíkum piltum
sást bregða fyrir fram á kvöld daginn
eftir. Þegar Hjörtur [Björnsson] fór
heim að borða um hádegið var honum
varin gatan hér heim að norðan svo
hann varð að fara kringum alla Tjöm til
að komast heim. Finnur [Jónsson] stóð
hér rétt hjá húsinu en fékk ekki að kom-
ast inn til að borða fyrr en klukkan langt
gengin 2, þegar fylkingar tóku að þynn-
ast eftir handtökuna miklu. Það er nú
sýnilegt að það sem undir þessum
ósköpum hefir búið og ýtt þeim af stað
hefir ekkert annað verið en bolsivika-
hræðsla, en þetta með rússneska dreng-
inn haft að yfirvarpi. Hefði einhver rík-
isburgeisinn komið með þennan dreng
og tekið sér hann munaðarlausan í sonar
stað þá hefði ekki þurft að vísa honum
úr landi, jafnvel þótt hann hefði trac-
homa. Það sést best á öllum þessum að-
föram, raddaskap og lögleysur af þess-
um trantaralýð sem fjölda margir vora
áður margfaldir lögbrjótar. Húsið sem
Ólafur leigði í allt brotið og skemmt,
hurðir brotnar af hjöram, fleygt út og
fluttar burt, líklega stolið, heimilið í
var einn mesti áróöursmeistari aldarinnar. Hvíta stríðiö varð afdrifarikt -
rústum, þegar konan fékk að fara heim í
fyrrakvöld, engin hirsla óbrotin upp,
kommóðuskúffur og annað, öll einka-
bréf hennar skoðuð, öll brcf Ólafs, skjöl
o.þ.h. tínt saman og flutt í bala ofan í
Iðnó á „lögreglustöðina" og skoðað og
sumt af þeim týnt og ýmislegt fleira, og
þó var vörður haldinn um húsið nótt og
dag. Þetta er réttvísin í hinu unga full-
valda ríki. Konan og drengurinn voru
flutt á Franska spítalann og er drengur-
inn þar enn, og er stúrinn og hræddur og
Ég heyrdi þann sem þóttist vera foringi segja:
„Það er kannski réttast að hver maður hafi
ákveðinn fjölda af skotum í vasanum - svona
12-15." Þá fór mér nú að verða órótt. Var það
þá virkilega alvara að fara að brytja niður og
limlesta verjulaust fólkið...
því hafnaði Ólafur hvemig sem farið var
að, hann gat ómögulega beygt sig. Þá
lýsti Alþýðuflokkurinn hlutleysi sínu í
þessu máh með því það væri einkamál,
og það kom út í Alþýðublaðinu á þriðju-
daginn svo að það var algerður óþarfi
fyrir hina að hefja svona mikinn gaura-
gang og lögleysur. Alþýðublaðið kallar
það, eins og það fór fram, „stjómar-
skrárbrot". Broddborgara og auðvalds-
málgagnið Morgunblaðið hefir látið
rigna hrakaskömmum sífellt yfir Ólaf
og jafnaðarstefnuna og ég tala
nú ekki um bolsivismann, þar
er nú glatt og lukkulegt og
hælist um og básúnar marga
og í Morgunblaðinu í morgun tilkynn-
ing á þýsku fra drengnum sjálfum (hann
kvað mæla á þýsku)
að hann tæki ekld við
neinum peningagjöf-
um, kveðst ekki vera
neinn betlari og fóst-
urforeldrar sínir, Ó.
Friðriksson und Frau, muni annast um
sig, og um leið tilkynnir kona Ólafs,
Anna [Friðriksson], að hún ffávísi öllum
gjöfum fyrir hönd fóstursonar síns. Hún
álítur þennan peningaplástur sem móðg-
un sem ekki er að furða. Alþýðuflokks-
menn ætla að krefjast þess að Ólafur
verði látinn laus. Aldrei hefir bæjarlýður
verið eins greinilega skiptur í tvær and-
stæður eins og nú og nú er það eins og
annarsstaðar orðið hvítt og rautt. Stjóm-
in lét „gyllta skrílinn“ siga sér upp til að
gera gönuhlaup sem átti að vera til að
uppræta bolsivismann, en þar sem lítill
neisti var fyrir hefur hún og hennar lið
nú blásið að kolunum og hellt olíu á eld-
inn; sem getur orðið að geigvænlegu
báli.
Laugardagur
17. desember 1921
Ólafi Friðrikssyni var loksins sleppt
úr fangelsinu miðvikudaginn 30. nóv-
ember á 8. degi, og hafði hann einskis
neytt allan þann tíma nema drakkið heitt
vatn. Hann var furðu hress og jafnaði
sig fljótt. Fór þetta allt gagnstætt von
hvíta liðsins, sem gerði ráð fyrir 2-8 ára
tugthússvist eða hann yrði veikur eða
hrykki einhvem veginn upp af; daginn
eftir, I. desember, var haldinn afar fjöl-
mennur Alþýðuflokksfundur og sam-
þykkt að skora á landsstjómina að rann-
saka hvetjir valdir vora að stofnun hvíta
hersins, vopnabúnaði og aðförum og
láta þá sæta hegningu og einnig að
bcnnuð yrði með öllu öll skotfélög og
vopnaburður hér á landi. Ólafur kom á
fúndinn og hélt ræðu og ætlaði fagnað-
arlátum fólksins aldrei að linna yfir því
að sjá [hann] aftur úr helju heimtan.
Loksins fór það að sjá hver maður Ólaf-
ur er. Ræðumenn voru margir, og var
fundurinn hinn ágætasti í alla staði. Að
honum loknum, klukkan langt gengin
11, hélt mannfjöldinn eins og lygn og
þungur straumur heim til bústaðar Ólafs
og hyllti hann þar með húrrahrópum,
söng og ræðum. Kona hans þakkaði
hlýlega, en Ólafur var þá niðri á bæjar-
stjórnarfundi (lá ekki í rúminu eftir
sveltið), var sent eftir honum og kom
hann er þeim fúndi var slitið klukkan að
ganga 12. Hann þakkaði heimsóknina
með vel völdum orðum eins og vant er
og ámuðu menn honum og þeim hjón-
um langra lífdaga með húrraópi, og fór
svo hver heim til sín. Eitthvað af and-
stæðingum sá og heyrði, það var þeim
Árás hvítliða á hús Ólafs Friðrikssonar. Hvítliðar beittu ýmsum brögðum til að komast inn í Suðurgötu 14. Meðal
annars reistu þeir stiga bakvið húsið að reyndu að komast innum þakglugga.
reiður, konan var hrakin og hijáð og tor-
tryggð á allar lundir, og litlu drengimir
hennar fengu ekki einu sinni að tala við
hana þar nema lögreglan stæði yfir
þeim. Og þó var hún ekki fangi. Ólafur
og nokkrir menn aðrir sitja enn í steinin-
um, hinum var sleppt úr. Hann var hinn
rólegasti og sofnaði rétt strax er hann
var þar kominn - örmagna af svefnleysi
orðinn og leiðindum. Hann kvað ekki
vilja neyta neins. Nefnd úr stjóm Al-
4 þýðuflokksins hafði mjög leitað um
sættir, og gekk Stjómarráðið loks inn á
miðlun sem nefndin taldi viðunandi en
lygi. Á fimmtudagsmorgun sagði það
gleiðgosalega frá handtökunum og
„hinu harðsnúna aðstoðarlögreg!uIiði“,
sem hefði gegnt skyldu sinni með dugn-
aði og kurteisi(!) svo allt gekk slysalaust
og ekki var einu skoti skotið. Tvö böm
urðu þó fyrir bifreið þegar þeir flengdust
organdi um allt og stórmeiddi þau.
Sama tölublað gapir með það að „flokk-
urinn sem tók drenginn hefir skotið
saman 3000 kr. htrnda honunV', og muni
Morgunblaðið veita gjöfum til hans við-
töku. En svo fengu þeir dálítinn snop-
pung því í Vísi og Alþýðublaðinu í gær
til sálubótar. þeir létu sér hægt þá.
„Drengurinn okkar“ fór til sósíalista í
Danmörku. Hann kveðst munu heim-
sækja ísland aftur. Þetta allt hefir orðið
til alvarlegrar vakningar meðal verka-
lýðsins, hér og úti um land. Vopnið hef-
ir snúist í hendinni á hvítu ribböldunum.
En illa lætur Morgunblaðið. Ólafúr er
tekinn við Alþýðublaðinu aftur og skrif-
ar nú hvetja ágætis greinina á fætur ann-
arri um þessa forsmán alla, og frekju-
laust; þeim svíður að.ráða ekki við
hann. ■