Alþýðublaðið - 04.09.1996, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. SEPTEMBER 1996
s k o ð a n i r
MfflUBLMIID
21170. tölublað
Hverfisgötu 8-10 Reykjavik Sími 562 5566
Útgefandi
Ritstjóri
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Umbrot
Prentun
Alprent
Hrafn Jökulsson
Jakob Bjarnar Grétarsson
Ámundi Ámundason
Gagarín ehf.
ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verð í lausasölu kr. 100 m/vsk
Of hár fórnarkostnaður
Tímaritið Vinnan, málgagn Alþýðusambands íslands, hefur átt
frumkvæði að tímabærri umfjöllun um aðbúnað íslenskra sjó-
manna á úthafsveiðiskipum. Blaðið ræðir meðal annars við ung-
an mann sem er hættur sjómennsku eftir að hafa verið við veiðar
í íjögur ár, lengstaf í Smugunni. Hann dregur upp ófagra mynd af
ástandinu: „Hann segir að fólk sem aldrei hafi verið á sjó geti
sennilega ekki skihð þessa líðan. Heimilislæknir, sem allmargir
sjómenn á úthafsveiðum hafa leitað til, segir þetta ástand skapast
á smærri skipunum sem ekki eru búin til úthafsveiða og hafa ekki
aðstöðu til líkamsræktar og fjölbreyttari afþreyingar. Ferlið er
alltaf það sama: Fyrst tapa menn framtaksseminni og hafa sig
ekki í að lesa eða hafa ofanaf fyrir sér. Því fylgir svefnleysi og
loks vaxandi pirringur eða ólga. Sé ekkert gert getur gífurlegt
þunglyndi fylgt í kjölfarið.“ Þá er sagt í frétt blaðsins að í verstu
tilvikunum endi þetta með sjálfsmorði.
Rætt er við Kristján Ragnarsson formann Landssambands ís-
lenskra útgerðarmanna í Degi-Tímanum í gær um málið. Hann
segir enga ástæðu til að setja skýrari reglur um lengd veiðiferða
né aðstöðu til tómstunda og dægrastyttingar áhafna á eldri og
smærri togurunum sem gerðir er út til úthafsveiða. Nú kemur
ekki mjög á óvart þótt forystu útgerðarmanna finnist ástæðulaust
að bæta aðbúnað sjómanna. Sú krafa hlýtur hinsvegar að vera
gerð á hendur samtaka sjómanna að þau taki málið upp af einurð
og festu. Til þessa hefur það ekki verið gert, og vekur nokkra
furðu. Fómarkostnaðurinn við úthafsveiðamar er of mikill ef út-
gerðimar geta ekki búið sjómönnunum mannsæmandi umhverfí.
í niðurlagsorðum greinarinnar í Vinnunni er komist svo að
orði: „Það tók langan tíma að beija Vökulögin frægu í gegn á sín-
um tíma, en setning þeirra árið 1925 þótti marka tímamót í
vinnuvemdarmálum á íslandi. Þau lög skylduðu útgerðimar til að
sjá til þess að sjómenn fengju eðlilegan hvíldartíma. Rökin gagn-
vart útgerðunum vom einföld: einungis með fullri heilsu gætu
sjómennimir haldið fullum afköstum. Þau rök halda enn í dag.
Velferð mannanna um borð má ekki gleymast þegar leitað er allra
leiða til að auka aflann. Veiðar á fjarlægum miðum em ný leið til
að afla útgerðinni tekna en við ættum að spyrja um fómarkostn-
aðinn þegar ekkert er lagt í aðstöðuna um borð.“
Alþýðublaðið tekur heilshugar undir þessi tilmæli málgagns
ASÍ. Samtökum sjómanna ber að taka málið upp, og þá hljóta
þeir stjómmálaflokkar sem telja sig beijast í þágu launamanna að
kreljast þess að settar verði reglur um aðbúnað sjómanna á út-
hafsveiðum. Veiðar íslendinga á íjarlægum miðum hafa sannar-
lega verið kærkomin búbót á síðustu ámm, og em ein meginstoð
efnahagsbatans, en það réttlætir vitaskuld ekki hryllilegan aðbún-
að sjómanna. ■
Fullveldið framselt
ísland og Evrópusam-
bandið-3. grein
að dylst ekki nokkrum manni að
við aðild að ESB yrði fullveldi
þjóðarinnar framselt að hluta til
bandalagsins. Spumingin er ekki hvort
heldur hve mikið. Nauðsynlegt er því
að skoða hvort núverandi stjómarskrá
yfir höfuð gerir ráð fyrir slíku fram-
sali.
Pallborð
1 HBb Magnús M.
1 1 Norðdahl
m 1 skrifar
Hinn 12.8 s.l. féll í Hæstarétti Dan-
merkur sögulegur dómur í máli Evr-
ópusambands andstæðinga gegn ríkis-
stjóm Danmerkur. f dóminum viður-
kenndi Hæstiréttur rétt 11 einstaklinga
til þess að láta á það reyna fyrir
Landsréttinum hvort undirskrift Pouls
Nymps Rasmussen undir Maastricht
samninginn 1993 væri brot á 20.gr.
dönsku stjómarskrárinnar sem mælir
fyrir um takmarkaðan rétt til framsals
á fullveldi ríkisins. Með dóminum
viðurkenndi Hæstiréttur að einstak-
lingar geti átt lögvarða hagsmuni af
því að ríkið virði stjskr. án þess að
þeir hagsmunir verði skilgreindir beint
sem einstaklingsbundnir hagsmunir
þeirra sjálfa. Hér var brotið blað í nor-
rænni lögfræði og dómurinn er skýrt
merki til stjómvalda um að þau verði
að gæta ýtmstu varúðar í samningum
sem falið geta í sér framsal á full-
veldi. Hinn efnislegi ágreiningur
er ennþá óleystur þ.e. hvort brot
var framið eða ekki og þá um
leið hvort Danir séu yfir
höfuð fullgildir meðlimir
ESB. Dóms er að vænta
að talið er innan tveggja
ára. A meðan leikur allt
í einhvetju „limbói“ og
staða danska forsætis-
ráðherrans er ekki öf-
undsverð við samn-
ingaborðin á ríkjaráð-
stefnu ESB sem nú
stendur yfir og á að
varða leið bandalagsins
inn í næstu öld. Staðan
sem samið er úr er veik,
bæði gagnvart öðrum
bandalagsríkjum en ekki síð-
ur gagnvart dönsku þjóðinni
sem samþykkti Maastricht eftir
mjög umdeildar og tvísýnar kosning-
ar.
Þessi dómur er áhugaverður fyrir
okkur íslendinga hvað varðar gildi
milliríkjasamninga og vegna hugsan-
legrar aðildar að ESB. 2.gr. íslensku
stjórnarskrárinnar hljóðar svo: „Al-
þingi og forseti íslands fara saman
með löggjafarvaldið. Forseti og önnur
stjórnarvöld samkvæmt stjórnarskrd
þessari og öðrum landslögum fara
með framkvœmdarvaldið. Dómendur
fara með dómsvaldið.“ Þetta ákvæði
er efnislega samhljóða 3.gr. dönsku
stjskr. nema hvað það varðar að þar
fer konungur með það vald sem for-
seti fer með hér. 20.gr. dönsku stjskr.
mælir fýrir um að danska þinginu sé
heimilt með almennum lögum að
framselja fullveldi danska ríkisins í
hendur sameiginlegra stofnana fleiri
ríkja sem stofnað er til með milliríkja-
samningum. Sú takmörkun er sett í
ákvæðinu að framsalið má ekki vera
almennt heldur fyrirfram skilgreint. í
því máli sem áður var vitnað til er ein-
mitt fjallað um það hvort framsalið
með Maastricht hafi verið of almennt.
Sambærilegt ákvæði er ekki í íslensku
stjskr. I 21 gr. hennar segir: „Forseti
lýðveldisins gerir samninga við önnur
ríki. Þó getur hann enga slíka samn-
inga gert, ef þeir hafa í sérfólgið afsal
eða kvaðir á landi eða landhelgi eða
ef þeir horfa til breytinga á stjómar-
högum ríkisins, nema samþykki Al-
þingis komi til.“ Aðild að ESB sem
felur í sér að löggjafarvald, fram-
kvæmdavald og fyrst og síðast dóms-
vald er fært í hendur bandalagsins
rúmast ekki innan 21.gr. vegna þess
aðallega að um er að ræða milliríkja-
samning sem breyta myndi stjómskip-
an íslenska ríkisins í heild sinni eins
og hún er skilgreind í 2.gr. Jafnframt
er ekki í eðli sínu um að ræða „milli-
ríkjasamning". Slíkur samningur
stofnar réttindi og leggur skyldur á
ríkið eitt en samningarnir um ESB
skapa bæði ríki og einstaklingum rétt-
indi og skyldur. Þetta var einmitt
kjaminn í deilunni um EES samning-
inn á sínum tíma. Hann er í eðli sínu
milliríkjasamningur og skv. honum er
íslenska ríkið bundið en ekki einstak-
lingar. Til þess að svo verði þarf að
lögleiða sérstaklega hér á landi lög-
gjöf ESB. íslenskir dómstólar hafa
síðan síðasta orðið um gildi og túlkun
laganna en ekki Evrópudómstóllinn í
Luxemborg.
Danir súpa nú seyðið af því að hafa
ekki skýrari heimild í sinni stjskr. og
ef danska ríkið tapar málinu þurfa
Danir að semja upp á nýtt um ESB að-
ild sína. En aðalatriðið er þó eins og er
að Hæstiréttur Dana hefur gefið ríkinu
rauða spjaldið. Þýski stjómlagadóm-
stóllinn hefur sömuleiðis varað þýsk
stjómvöld við og áskilið sér fullan rétt
til þess að meta hvort fullveldisfram-
sal þýska ríkisins sé innan marka
stjómarskrár eða ekki. ( Dómur Bund-
esverfassungsgericht 12. október
1993. ) Bretar, sem ekki hafa sérstaka
stjómarskrá, em mjög uggandi á þessu
sviði, sérstaklega eftir dóm Evrópu-
dómstólsins frá 5.mars 1996 um
skaðabótaskyldu ríkisins vegna brota
á löggjöf ESB. Breska þingið hafði
sett stjórnskipulega rétt lög en sem
ekki vom í samræmi við löggjöf ESB.
Það varð það til þess að einstaklingar
urðu fyrir tjóni og dómstóllinn komst
að þeirri niðurstöðu að skaðabóta-
skylda gæti verið til staðar vegna at-
hafna löggjafans að nánari skilyrðum
uppfylltum. ( Sameiginlegur dómur í
málunum nr. C-46/93 og C- 48/93. ) f
framhaldi dómsins sá John Major
ástæðu til þess að taka málið sérstak-
lega upp í breska þinginu mæltist til
þess að á ríkjaráðstefnunni yrði sér-
staklega fjallað um það hvort ekki
væri kominn tími til þess að stöðva
það vald sem flætt hefur frá aðildar-
ríkjunum til bandalagsins, sérstaklega
Evrópudómstólsins.
Með öðmm orðum. Sú staðreynd að
aðild að ESB felur í sér framsal á full-
veldi, og í ljósi þess að náin alþjóðleg
samvinna á öðmm sviðum getur gert
það sama t.d. á sviði umhverfis- og
mannréttindamála, þýðir að það er
nauðsynlegt íyrir okkur fslendinga að
hefja að nýju umræðu um breytta
stjórnarskrá. Stjómarskráin þarf að
fela í sér heimildir til þjóðaratkvæða-
greiðslu um mál sem lúta að fullveld-
isframsali. Gangurinn yrði sá að rikis-
stjómin semur en þjóðin á síðasta orð-
ið í kosningum sem haldnar yrðu án
tengsla við hefðbundnar Alþingis-
kosningar. Spuming er hvort áskilinn
verður einfaldur eða aukinn meiri-
hluti. Það er umdeilanlegt en ég er
hlynntur auknum meirihluta þ.e. að
samþykki 2/3 atkvæðisbærra manna
þurfi til vegna þess að það er verið að
ráðstafa hagsmunum komandi kyn-
slóða án sérstakra tímamarka.
Skammtímahagsmunir eða naum-
ur og breytilegur meirihluti má
því ekki ráða. En einnig
vegna þess að ef við ætlupi
. íyrir aLvöni. að takaþájþá
.; , nánu alþjóðlegu. saro^
starfi er nauðsynlegt að
ganga til verksins
sterk. Bæði vegna
okkar sjálfra en einnig
vegna mótaðila okkar.
Það er ekki fýsileg
staða ef vaklandi og
veikur meirihluti ræð-
ur því hver ásetningur
okkar og málafylgja er
innan samstarfsins.
Stjórnarskráin og öll
umfjöllun um hana er stór-
pólitískt mál sem nauðsyn-
legt er að þjóð og þing fjafii
um og búa þarf íslenska ríkinu
þau verkfæri sem nauðsynleg eru til
þess að það geti á sannfærandi ogjétt;
an hátt komið fram fyrir hönd.þjóðar-
innar í alþjóðlegum samningum og
kinnroðalaust komið fram fyrir þjóð
sína þegar hún tekur málin til endan-
legrar afgreiðslu í þjóðaratkvæði. Með
því forðum við því að umræðan fari út
í bláinn eins og umræðan um EES þar
sem landráð, svik og heimóttarskapur
fengu meira pláss en raunverulegt efn-
islegt innihald samningsins, sem þýðir
þegar upp er staðið að hagsmunir
þjóðarinnar víkja fyrir fordómum og
pólitískri leikþáttagerð.
Höfundur er hæstaréttarlögmaöur
t e m b e r
Atburðir dagsins
1791 Lúðvík XVI Frakkakóng-
ur knúinn til að undirrita stjóm-
arskrá sem sviptir hann nánast
öllum völdum. 1845 Jón Sig-
urðsson, 34 ára skjalavörður -
síðar nefndur forseti - og Ingi-
björg Einarsdóttir, 40 ára, gefin
saman í hjónaband. 1870
Frakkland verður lýðveldi.
1888 Jón Ámason þjóðsagna-
safnari lést. 1907 Norska tón-
skáldið Edvard Grieg deyr.
1943 íslandsklttkkan eftir Hall-
dór Kiljan Laxness kom út.
1965 Franski trúboðinn og
Nóbelsverðlaunahafinn Albert
Schweitzer deyr. 1973 Bók-
stafurinn z felldur úr opinberu
máli. 1989 Belgíski rithöfund-
urinn Georges Simenon deyr.
Afmælisbörn dagsins
Darius Milhaud 1892, franskt
tónskáld. Edward Dmytryk
1908, kanadískur kvikmynda-
leikstjóri.
Annálsbrot dagsins
Um haustið varð ein kona sér
að skaða sjálf í Höfn í Mela-
sveit; hún drekkti sér sjálf í
ánni þar hjá túninu, og er þar
dysjuð, skammt frá sem hún
fannst.
Fitjannáll 1651.
Harðstjórn dagsins
Ástin er harðstjóri. Hún hlífir
engum.
Pierre Corneille.
Málsháttur dagsins
Lengi bylur á Láka.
Kjósendur dagsins
Kjósendum okkar tiefur ekkert
fækkað: Það er bara gamla
fólkið okkar, sem hefur verið
að deyja.
Póröur Þóröarson bæjarfulltrúi í
Hafnarfirði, eftir ósigur í kosning-
um árið 1974.
Orð dagsins
ístaðinn fyrir milda mœr
missta burt afdýnu
spakar lýs og léttarflœr
lúra í skauti mínu.
Hjálmar Jónsson í Bólu.
Skák dagsins
Staðan í skák dagsins virðist
mjög lokuð, en Andruel s’em
hetúr hvítt og á leik brýst með
snjöllum hætú gegnum vamar-
múr Birminghams.
Hvítur leikur og vinnur.
1. Rxb5! cxb5 2. Dh8+ Ke7 3.
Bxb5+ Ke7 4. Df6 Mát!