Alþýðublaðið - 09.01.1997, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 1997
■ Haraldur Jóhannsson hitti
Benedikt Davíðsson og for-
vitnaðist um sviptingasamt
íWam lífshlaup hans og störf
Dagarnir
h afa oft
oröiö langir
Snemma í júlí 1995 átti ég viðtal
þetta við Benedikt Davíðsson, þá for-
seta Alþýðusambands Islands, og það
hóf ég á þessum orðum:
Benedikt, þú ert af vestfirskum œtt-
um, efég man rétt.
Já, ég er fæddur á Patreksfirði 1927
og ólst þar upp til tíu ára aldurs. Þaðan
og úr nærsveitunum er ég ættaður. f
marga ættliði hafði fólk mitt búið í
Rauðasandshreppi og víðar í Barða-
strandasýslu.
Hvað segir þú mér af foreldrum
þínum?
Þau voru alþýðufólk í litlu sjávar-
þorpi og bjuggu við kjör sem ég trúi
að hafi verið nokkuð algeng hjá slíku
fólki á millistríðsárunum.
Móðir mín hét Sigurhría Benedikts-
dóttir, hún var verkakona, vann á reit
og víðar. Hún var ein úr ellefu systk-
ina hópi, bama Elínar Sveinbjamar-
dóttur og Benedikts Sigurðssonar.
Hún var fædd árið 1900 en dó úr
berklaveiki 1941.
Faðir minn hét Davíð Davíðsson,
fæddur 1903 en dó 1981. Hann var
fyrirhjónabandsbarn þeirra Elínar
Ebeneserdóttur og Davíðs Jónssonar,
síðar bónda og smiðs að Kóngsengi
og Hænuvík við Patreksijörð. En þau
eignuðust síðar böm hvort í sínu lagi.
Föður mfnum var komið í fóstur ung-
um en tengdist síðar mjög náið föður
sínum og hans fjölskyldu, þar sem
hann eignaðist sjö hálfsystkini. Fram-
an af ævi var faðir minn sjómaður
lengst af á togumrn en einnig stundaði
hann ýmsa vinnu í landi meðal annars
við trésmíðar en hann var mikill hag-
leiksmaður. Hann var einnig mjög
áhugasamur félagsmálamaður. Tók
virkan þátt í störfum verkalýðshreyf-
ingarinnar og Alþýðuflokksins á
kreppuárunum. Hann var og um skeið
formaður verkalýðsfélagsins á staðn-
um og sótti þá meðal annars Alþýðu-
sambandsþing. Við vorum þrír synir
Sigurlínu og Davíðs, ég elstur fæddur
1927, Ólafur rennismiður og nú sjó-
maður í Sandgerði fæddur 1929, og
Davíð Jóhannes áður sjómaður, nú
sundlaugarvörður í Kópavogi, fæddur
1933. Eftir að móðir mín féll frá 1941,
tók faðir minn upp sambúð við Guð-
rúnu Einarsdóttur, unga ekkju með
fjögur börn, búsetta að Sellátrum í
Tálknafirði. Þau gengu síðar í hjóna-
band og hófu búskap að Sellátrum og
eignuðust fjögur böm saman. I þessu
nýja umhverfi hélt faðir minn fljótlega
áfram sínu félagsmála stússi. Bæði sá
hann um og stýrði rekstri ræktunar-
sambands sýslunnar og sá um útgerð
véla og tækja. En einnig blandaðist
hann fljótlega í sveitastjómarmálin í
Tálknafirði eins og verið hafði á Pat-
reksfirði og hafði meðal annars á
hendi starf sveitarstjóra í Tálknafjarð-
arhreppi í þó nokkur ár.
Þú sagðist hafa alist upp til 10 ára
aldurs á Patreksfirði, en hvert fórstu
þá?
Þá, tíu ára gamall, veiktist ég af
beinberklum og þurfti að leita með
mig til lækna í Reykjavík. Var ég sett-
ur til meðferðar hjá Matthíasi Einars-
syni og lagður inn á Landakotsspítala.
Þar lá ég í fjögur ár, ffá 1937 ffam til
1941.
Hvemig var vistin á Landakotsspít-
ala?
Hún var stundum erfið. En samvist
við félaga var góð á Landakotsspítala
og var hann minn barnaskóli, ekki
hefðbundinn, heldur reynsluskóli. All-
an tímann var ég á stofu með fullorðn-
um, tíu manna stofu. Flestir þeirra
voru langlegusjúklingar, margir þeirra
ungir menn til dæmis í langlegu í
bakgifsi eins og þá var títt.
Em þeir þér minnisstœðir?
Margir þeirra, og með ýmsum
þeirra fylgdist ég árum saman eftir að
ég fór af Landakoti. Einn þeirra varð
raunar eins konar tákn Landakotsspít-
ala um áratugi, Eyjólfur Sveinbjöms-
son frá Snorrastöðum í Laugardal, en
hann starfaði síðar í mörg ár á síman-
um á spítalanum. Hann var lagður inn,
þegar ég hafði verið þar í eitt ár. Lág-
um við hlið við hlið í þijú ár. Annar
mér minnisstæður er Kristján Guð-
mundsson, sem síðar varð bakari og
ötull í félagsmálum fyrir austan fjall.
Hlaustu tilsögn á spítalanum?
Enga beinlíns, að veita formlega
ffæðslu var þá ekki til siðs á spítölum.
Maður reyndi að bjarga sér sjálfur og
félagamir leiðbeindu manni.
Lastu mikið?
Já, ég las fljótlega mikið, og þá líka
þær bækur sem félagarnir voru að
lesa, því að bækur gengu þeirra á milli
og vom ræddar og maður vildi geta
tekið þátt í umræðunni.
Og margt hefur borið á góma á
stofunni?
Auðvitað, flestir þar vom ekki sár-
þjáðir, þótt einn og einn slíkur slædd-
ist inn. Þama myndaðist góður félags-
skapur.
Hvert lá síðan leið þín?
Af spítalanum fór ég vestur á Pat-
reksfjörð í mars 1941. En þar var
margt öðmvísi umhorfs en verið hafði
fjómm ámm áður þegar ég fór á spít-
alann. Móðir mín hafði einnig veikst
af berklum og verið á Vífilstaðahæli,
mikið veik, síðustu misserin áður en
ég kom heim. Hún kom svo heim
nokkmm dögum á eftir mér en bara til
að deyja. Okkar heimili var að leysast
upp. Mín dvöl varð því ekki löng á
Patreksfirði að þessu sinni. Um haust-
ið fluttist ég að Sellátmm í Tálknafirði
þar sem faðir minn var að stofna nýtt
heimili.
Þar var ég hins vegar aðeins tæpt ár.
Þann vetur, sem ég var þar, gekk ég í
svokallaðan farskóla, þar var kennt
tvær vikur í senn og síðan var frí í
næstu tvær, því að þá kenndi kennar-
inn í hinum hluta byggðarlagsins.
Úr þessum farskóla tók ég síðan hið
svokallaða fúllnaðarpróf vorið ’42. Ég
fór síðan aftur þá um vorið til Patreks-
fjarðar og dvaldist þar í skjóli móður-
bróður imrís, Viggós Benediktssonar
og annars frændfólks. Viggó átti þá,
og gerði út og var formaður á ellefu
tonna báti. Með honum og á ýmsum
öðmm bátum frá Patreksfirði var ég
svo næstu misserin. Gjaman á línu á
vetuma, en dragnót á sumrin.
Þú berð nokkur ummerki berkla,
stingur við. Hefur það háð þér við
störf?
Já, nokkuð, ég fann fljótt að ég
mundi illa endast á sjónum vegna
þeirrar fötlunar. Aðalútgerðarfyrirtæk-
ið á Patreksfirði rak bæði jámsmiðju
og trésmiðju. Ég leitaði því eftir að
komast þar í iðnnám. Forsvarsmaður
fyrirtækisins, sem ég talaði við, benti
mér á að hjá þeim væri trésmíði mjög
einhæf, en á henni hafði ég fremur
hug en járnsmíði, og væri fyrst og
fremst þjónusta við skip og viðhald
bygginga. Taldi hann að mér mundi
betur henta að sækja á mið þar sem
betrí möguleikar væm til náms. Þá var
frændfólk mitt í föðurætt flutt suður,
stjúpa föður míns og hennar böm upp-
kominn. Komu þau mér í nám hjá tré-
smíðameistara í Reykjavík, Snorra
Halldórssyni, sem síðar stofnaði
Húsasmiðjuna, það mikla fyrirtæki.
Var ég einn af hans fyrstu nemum.
Hvaða ár hófstuþað nám?
Það var 1945, og gekk ég þá líka í
Iðnskólann. Námi í trésmíði, húsa-
smíði, lauk ég 1949.
Viltu geta einhverra sem voru þér
samtíða íIðnskólanum?
Það mætti vissulega marga nefna,
því að það vom stórir árgangar að fara
í gegnum Iðnskólann þá og margir
þeirra sem þar vom unglingar þá urðu
síðar þjóðþekktir menn. En nokkrir
skólafélaga minna urðu síðan sam-
ferðamenn mínir á ýmsum félags-
málasviðum eins og til dæmis Jón
Snorri Þorleifsson, Sturla Sæmunds-
son, Hallvarður Guðlaugsson, Sigurð-
ur Guðgeirsson, Eggert Þorsteinsson
og fleiri og fleiri.
Hvemig féll þér húsasmíðin?
Mér féll hún ágætlega. Fóturinn
bagaði mig að vísu svolítið, einkum í
klifri og á þökum. Á námsárunum
vann ég mikið í húsum á háskólalóð-
inni, við íþróttahúsið, Þjóðminjasafnið
og í aðalbyggingu Háskólans. Við all-
mörg íbúðarhús vann ég einnig, Snorri
hafði alltaf mikið umleikis, meðal
annars var hann þá þegar farinn að
smíða einingahús úr timbri og að setja
upp víða um land. Að loknu námi
vann ég nokkur ár með Snorra og
hans mönnum.
Lést þú félagsmál tilþín taka?
Ég starfaði lítillega í skólafélagi
Iðnskólans en var ekki virkur í sam-
tökum iðnnema að öðru leyti. En
meðan ég var í iðnnámi fór ég nokkr-
um sinnum á togara, ég vildi ekki
slitna alveg frá sjómennsku og þá var
ég virkur í sjómannafélagi Reykjavík-
ur. Strax að loknu sveinsprófi í nóv-
ember 1949 gerðist ég félagsmaður í
Trésmiðafélagi Reykjavíkur og er það
enn.
Fékkstu snemma áhuga á stjórn-
málum?
Stjómmál voru auðvitað allmikið
rædd á mínu æskuheimili, þar sem
faðir minn var forystumaður í verka-
lýðshreyfingunni og þar með Alþýðu-
flokknum á staðnum. Og flest nánustu
skyldmenni mín voru einnig áhuga-
söm þar um og virkir þátttakendur í
verkalýðsbaráttu. Slíkt samfélag vakti
auðvitað nokkra forvitni mína. En að-
allega held ég að sá áhugi minn hafi
vaknað meðan ég var á Landakoti. Á
stofu minni þar voru stjómmál. mikið
rædd og öll blöð lesin og skrifin kruf-
in, ég ólst þannig upp við allmikla
stjómmálalega umræðu. Og vitaskuld
var það svo á Landakoti, í svo stómm
hópi, að þar áttu flest pólitísk sjónar-
mið sína talsmenn.
Veittist þér erfitt að gera upp á milli
flokkanna?
Nei, það veittist mér ekki erfitt.
Þegar að því kom hjá mér, þá fannst
mér Alþýðuflokkurinn sem ég hafði
helst hallast að, þegar ég var barn,
vera orðin svo hægri sinnaður að Sósí-
alistaflokkurinn varð sjálfsagður kost-
ur fyrir mig. Ég gekk í þann flokk
strax eftir 30. mars 1949 og var virkur
í félagsstarfi þar meðan þeim flokki
entist aldur. Síðan hef ég verið virkur
félagi í Alþýðubandalaginu og oft set-
ið þar í miðstjóm og framkvæmda-
stjóm. I Sósíalistaflokknum, og raunar
í Alþýðubandalaginu líka, vom á fyrri
árum mjög virk verkalýðsmálaráð,
sem höfðu veruleg afskipti af hinni
pólitísku kjarabaráttu og í því starfi
var ég einnig virkur.
En þinn félagslegi vettvangur hefur
samt fyrst og fremst verið í samtökum
byggingamanna og Alþýðusamband-
inu eða er ekki svo?
Jú, þegar ég gekk í Trésmiðafélagið
var það blandað félag sveina og meist-
ara. Hliðstæð félög manna í öðrum
iðngreinum svo sem múrara, málara
og málmiðnaðarmanna, voru hins
vegar þá hrein sveinafélög. Atvinnu-.
rekendur í þeim greinum höfðu sín
sérfélög sem voru sveinafélögunum
gagnaðilar við kjarasamningagerðir.
Margir sveinar í Trésmiðafélaginu
voru óánægðir með þetta samkrull.
Þeir vildu gera félagið að einu stéttar-
félagi launamanna.
Hvenœr var svo fyrir alvöru farið
að hreyfaþeim málum ífélaginu?