Alþýðublaðið - 11.02.1997, Blaðsíða 6

6
ALÞÝÐUBLAÐK)
FÖSTUDAGUR 11. FEBRÚAR 1997
s k o ð a n i r
Kvotinn og
y eir sem vilja af ýmsum
^^^^ástæðum að fslendinear
Þeir sem vilja af ýmsum
ástæðum að íslendingar
gangi f ESB verða að benda
á raunhæfan samnings-
grundvöll um fiskveiðirétt-
inn. Engar líkur eru á að núverandi
form óðalsréttar til sjvávaraflans fáist
samþykkt innan ESB. Um er að ræða
úthlutun á kostnaðarlausum tekju-
stofni án endurgjalds, fyrirtæki hafa
veiðiréttinn að léni. Baráttan gegn
lénsréttinum er jafn gömul iðnaðar-
samfélaginu í Evrópu og þar eru engin
öfl lengur sem gætu sætt sig við svo
frumstæða úthlutun lénsréttar. Við
verðum líka að hafa það í huga að
veiðirétturinn er í höndum hlutafélaga
og hagnaðurinn er því hlutaíjárhagn-
aður alveg óháður uppruna sínum.
Hagnaðinum af þessu hlutafé er ekk-
ert frekar ráðstafað í íslenskan sjávar-
útveg heldur en til fjárfestinga í al-
þjóðlegum fjárfestingasjóðum eða til
útlána til hæstbjóðenda hvar sem er í
heiminum. Peningar eru nú alþjóðleg-
ir og leita sér ávöxtunar þar sem hún
er mest. Hvers vegna í ósköpunum
ætti ESB að sætta sig við lénsveiðirétt
innan sinna vébanda, og það á grund-
velli hagsmuna íslensku þjóðarinnar?
Pallborð I
Sigurður Gunnarsson
skrifar
Réttlæting af þeim toga er einungis á
færi óðalsherranna og hún blekkir
engan nema íslenskan almenning.
En hvemig stendur á því að Islend-
ingar sætta sig við og styðja ókeypis
úthlutun á 12-15 milljarða króna (12-
15.000.000.000 kr.) veiðirétti árlega.
Ef þessar tekjur rynnu til samfélagsins
eins og eignarhaldið gefur ástæðu til
að réttlæta þá mætti til dæmis sleppa
öllum tekjuskatti í landinu. ímyndið
þið ykkur hamingjumagnið sem þá
væri leyst úr læðingi, mínus yrði þá á
mörgum heimilum plús. Til saman-
burðar má nefna að sparnaðurinn í
heilbrigðiskerfinu, sem verið hefur
helsta hagstjómarmál þjóðarinnar síð-
ustu árin og sem hefur haft spillandi
áhrif á siðferði þjóðarinnar, hann skil-
ar ekki nema 10 prósent af þessari
upphæð árlega. Blindan hlýtur að eiga
sér djúpar rætur, svo gegnsær er vef-
urinn.
Ef sjávarbyggðunum á íslandi væri hins vegar tryggt jafnræði innan ESB til nýtingar íslenskra veiðistofna þá ættu sjávarbyggðirnar við ströndina
miklu meiri möguleika en nú þegar aðgangurinn er einokaður af stórum verksmiðjuskipum og allur gróði er soginn burt úr greininni gegnum veiðirétt-
inn.
Fastgengisverðbólgan
Til að skilja blinduna gagnvart
kvótalénum verðum við að gera okkur
grein fyrir því hvemig sjávarútvegur-
inn og fískvinnslan vom rænd ofur-
gróðanum áður en kvótakerfið kom til
skjalanna. Ofurhagnaður af fiskveið-
um við íslandsstrendur er miklu eldri
en kvótakerfið. Það sem nú hverfur úr
greininni sem kvótaleiga var áður tek-
ið með gengisstefnunni, það er verð-
bólgunni. Allt frá tímum Viðreisnar á
7. áratugnum og fram til 1990 var
verðbólga eitt helsta einkenni íslensks
efnahagslífs. Ríkið þrýsti á eftirspum-
ina með seðlaprentun og gengisstefn-
an fólst í því að lækka gengið í hvert
sinn sem neysla landsmanna var orðin
fiskiðnaðinum ofviða. Þetta vom að
Alþýðuflokksfélag
Garðabæjar og
Bessastaðahrepps
Almennur félagsfundur verður haldinn þriðju-
daginn 11. febrúar að Garðaflöt 16-18, Garða-
bæ kl. 20.30. Gestur: Sighvatur Björgvinsson
formaður Alþýðuflokksins. Allir velkomnir.
Jafnaðarkonur
Annar „súpufundur" vetrarins verður haldinn
13. febrúar kl. 19.00-21.00 í Vínkjallaranum á
Hótel Borg.
Marita Petersen, þingmaður jafnaðarmanna í
Færeyjum flytur erindi um stöðu mála í heima-
landinu.
Allir fyrri „súpufélagar“ hvattir tii að mæta
og taka með sér nýja félaga.
Allar konur velkomnar!
sjálfsögðu afleitar aðstæður íyrir allan
útflutningsiðnað því verðlag innan-
lands ákvarðaði kostnaðinn en gengið
tekjumar. Þannig að ef verðbólga var
30 prósent en gengið fast, þá lækkuðu
tekjur útflutningsfyrirtækja í raun um
þessi 30 prósent þó svo allt væri
óbreytt á mörkuðunum erlendis. Þess-
um eiginleikum verðbólgunnar var
aldrei haldið frammi og í Reykjavík
var spumingin um hver tapaði á verð-
bólgunni óleysanleg. Þetta er samt
ástæðan fyrir því að allur útflutnings-
iðnaður annar en fiskiðnaður varð
gjaldþrota á 8. og 9. áratugnum, en
ekki óraunhæfar glómlausar fjárfest-
ingar eins og einfeldningar frétta-
mennskunnar predikuðu yfir þjóðinni.
Samvinnuhreyfmgin hmndi vegna
þess að langstærstur hluti framleiðslu
fyrir alþjóðlegan markað var á hennar
herðum. Kaupfélagsverslanimar fóm
á hausinn vegna þess að veltuhraði
skiptir sköpum í verslun þegar næsta
sending kostar meira en sú síðasta. I
hægfara veltu landsbyggðarverslunar-
innar dugði álagningin oft ekki til að
borga hækkunina á heildsöluverði
næstu sendingar. Það er þó viðtekin
fásinna að yfirburðir einkarekstrar hafi
opinberast í þessum hamfömm.
Árið 1985 gerði ég í samvinnu við
Gunnar Geirsson, viðskipta- og fisk-
iðnfræðing á Fáskrúðsfirði, tilraun til
að meta hver áhrif efnahagsaðgerð-
anna 1983 vom á hag þessa litla út-
flutningssamfélags. A miðju því ári
var ákveðið að festa gengi og laun, en
gefa verðlag frjálst og láta vextina
fylgja verðlaginu! Ekkert var dregið
úr seðlaprentun, verðbólgan grasser-
aði, en gengið var ekki fellt fyrr en níu
mánuðum síðar. Þá hafði verðlag
hækkað um 40 prósent, eingöngu
vegna aukinnar álagningar! Okkur
reiknaðist til að hagkerfi þorpsins
hefði tapað um 400 millj. kr. að nú-
virði miðað við heilt ár. En með ferska
gulrót, kvótakerfið, í munninum sætti
fiskiðnaðurinn sig við ránsherferðina
og bankakerfið lánaði fyrir tapinu með
veði í kvótanum nýja. Enda var það
Tekjur
svo hér eins og í Færeyjum síðar að
krafan um framseljanlegar aflaheim-
ildir kom ffá bankakerfinu. Það hafði
lánað fiskiðnfyrirtækjum langt; um-
fram raunverulegar eignir þeirra.
þama urðu til veð úr engu. í Færeyj-
um stóð útgerðin hins vegar á móti,
hún var gjaldþrota hvort sem var og
það af sérfæreyskum ástæðum.
Athafnasemi undir
óðalsrétti
Það er svo fyrst með hjöðnun verð-
bólgunnar í lok síðasta áratugar að
raunverulegur hagnaður fiskiðnaðar-
ins kemur í Ijós innan greinarinnar.
Og hvílík hörmung fyrir sjávarbyggðir
landsins. Spariféð, sem margfaldast í
sama takti og álagningin á tímum fast-
gengisverðbólgunnar, streymdi nú til
íjárfestinga í veiðirétti þannig að nú er
stærstur hluti kvótans kominn í eigu
fjársterkustu aðila landsins. Þetta sví-
virðilega rán á lífsviðurværi og við-
gangi sjávarbyggðanna hefur sáralitla
athygli fengið frá fjölmiðlum og það
er eins og menn veigri sér við að horf-
ast í augu við aðstæðumar.
Tökum sem dæmi að við rekum
saltfiskverkun við suðvestur hornið.
Við kaupum stóran netaþorsk á mark-
aði og við erum með vertíðarbáta í
föstum viðskiptum. Vertfðarbátarnir
em kvótalitlir nú til dags og snemma á
vertfð þurfa þeir að leigja sér kvóta.
Kaupverð okkar á hráefni ákvarðast
á fiskmarkaðnum, þannig að við leigj-
um handa viðskiptabátunum kvóta og
greiðum útgerðunum mismuninn upp
að markaðsverði.
Markaðsverðþorskur...: 120kr./kg.
Leiguverð þorskkvóta...: 70kr./kg.
Netto til útgerðar: 50 kr./kg.
Þar af til hlutaskipta: 15 kr./kg.
Niðurstaðan er sú að kvótaleigusal-
inn fær næstum fimm sinnum meira
en öll áhöfnin til samans.
Pr.kg. Pr. viku
Saltf. 3 kg + komið í skip Bein, lifur, hrogn og fés 400 kr 8.600.000 200.000 21,5 tonn/viku
Gjöld
Hráefniskostnaður... 280 kr 6.000.000 kr. 50 tonn/viku
Launakostnaður... 200.000 kr 2,3 prósent af tekjum
Annar kostnaður... 120 kr 2,600.000 kr 30,2 prósent af tekjum
Og þá kemur að vinnslunni. Við
vinnum 50 tonn af stórþorski á viku
og höfum sex kunnáttukaria á gólfinu.
Nýfingiti er 43'prósent. Sjá!töflu neðst
á síðu. .
Launakostnaðurinn er jafnt auka-
tekjunum og „annar kostnaður" er
þrettán sinnum hærri en launin. Þá er
kvótaleigan 58 prósent af hráefnis-
kostnaðinum, alls 3,5 millj. kr. á viku
eða næstum fjórum sinnum meira en
áhöfn og launamenn kosta samtals.
Það veldur því engum bráðadauða
greinarinnar þó launin tvöfaldist.
Og hvaðan kemur svo þessi kvóti.
Sumt kemur frá stærri útgerðum sem
veiða ffekar utan landhelginnar, sumt
kemur frá kvótafjárfestum, en tölu-
verður hluti hefur komið ffá byggðum
sem dæmd hafa verið úr leik með
kvótakerfinu. Verð á kvóta miðast
nefnilega við það verð sem fæst fyrir
stóran netaþorsk við suður- og vestur-
ströndina, stærsta og feitasta þorsk í
heimi. Útgerðarmaður á Vestfjörðum
fær 70-80 kr. fyrir hvert kíló af 4-7 kg
þorskinum sem þar veiðist. Og þó
fiskimið Vestfirðinga séu gjöful þá
getur aldrei borgað sig að veiða þár ef
jafn mikið fæst fyrir veiðiréttinn til
stórþorskveiða við Reykjanes.
í náðarfaðm ESB?
„Það getur svo sem vel verið að
sjávarbyggðimar séu svo niðurlægðar
og hjálparvana gagnvart íslenska léns-
veldinu að þær muni hreinlega lognast
út af, en hitt er víst að Evrópusam-
bandið samþykkir ekki óskapnaðinn
innan sinna vébanda. Og eins og mál-
um er nú komið þá hefur almenningur
á Islandi engra hagsmuna að gæta,
kvótaleiga í eigu hlutafélaga, hvort
sent heimili þeirra er á Islandi eða
annars staðar, hverfur þeim að skað-
lausu. Ef sjávarbyggðunum á Islandi
væri hins vegar tryggt jafnræði innan
ESB til nýtingar íslenskra veiðistofna
þá ættu sjávarbyggðimar við ströndina
mikiu meiri möguleika en nú þegar
aðgangurinn er einokaður af stómm
verksmiðjuskipum og allur gróði er
soginn burt úr greininni gegnum
veiðiréttinn. Hins vegar væri létt verk
fyrir íslensku byggðimar að sækja bú-
seturétt til fiskimiða við ströndina inn-
an ESB. Jaðarbyggðir norðursins em
nefnilega heilagar kýr í huga ríkjandi
valdhafa á meginlandi Evrópu.
Höfundur er byggingamaöur