Alþýðublaðið - 25.02.1997, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐiÐ
ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 1997
f r q t t i r
■ Óánægja með tilhögum Framsóknarfundar á Hótel Borg
1,100 krónur fyrir fund
með heilbrigðisráðherra
- segir gömul kona, sem komst ekki á fundinn. Ólafur Örn Haraldsson: “Fyrir misskiln-
ing voru veittar rangar upplýsingar. En þetta var opinn fundur og allir velkomnir.”
“Ég er örg og reið yfir því að
Framsóknarflokkurinn skuli leyfa sér
að halda fund um málefni okkar
gamla fólksins, og selja aðgang fyrir
1100 krónur. Hvemig á fátækt gam-
alt fólk að geta farið á svoleiðis
fundi? Ekki við
vinkonumar, sem ætluðum sko al-
deilis að spyrja Ingibjörgu Pálma-
dóttur hvort að hún gæti lifað af lið-
lega fimmtíu þúsund krónum á mán-
uði,” sagði sárreið gömul kona í til-
efni af fundi sem Framsóknarflokks-
ins í Reykjavík, stóð fyrir á föstudag,
þar sem Ingibjörg Pálmadóttir var
gestur.
Gamla konan, sem vildi síður að
nafn hennar kæmi fram af því hún
þarf að sækja aðstoð til hins opin-
bera, sagði að þegar þær stöllur
fundu út að það kostaði 1.100 krónur
inn á fundinn, þá hefði hún hringt
fyrir þær, og spurt hvort það væri
ekki hægt að komast fyrir minna.
Kurteis ung manneskja hefði talið að
það hlyti að vera, en kvaðst þó ætla
að leita upplýsinga. Hún hefði svo
komið heldur kindarleg í símann, og
sagt að svarið væri nei. Það væri því
miður ekki hægt.
Ólafur Öm Haraldsson alþingis-
maður kannaðist ekki við að fólk
hefði ekki komist inn á fundinn, en
hafði síðar samband við Alþýðublað-
ið, og hafði þá kannað málavöxtu á
Hótel Borg. Hann kvað um misskiln-
ing hafa verið að ræða af hálfu starfs-
fólks gagnvart umræddri konu.
“Sannleikurinn er sá að það komust
allir inn án þess að greiða og fengu
sæti,” sagði Ólafur Öm Haraldsson
alþingismaður og forsvarsmaður
fundarins. “í auglýsingum um fund-
inn kemur fram að allir vom vel-
komnir, en þeir sem vildu málsverð
þyrftu að greiða fyrir hann ellefu
hundrað krónur. Það kom fólk á
fundinn sem ekki vildi borða og það
fékk stóla og sat fundinn. Ég vil að
það komi fram að hvorki starfsmenn
hótelsins né nokkur annar hafði sam-
band við mig um neitt annað. Mér
fmnst leitt ef það hefur orðið mis-
kilningur milli starfsmanna og
kvennanna sem hefur valdið því að
þær hafi haldið að það kostaði inn á
fundinn og ekki treyst sér þess
vegna, ég er alltaf tilbúinn að ræða
við þessar konur og aðra um málefni
aldraðra.”
■ Nýjung í landbúnaði
Hálft tonn af sauðaosti
Búðdælingar hafa sett á markað
tvær tegundir sauðaosta. Kinda-
mjólkin sem notuð var við ostagerð-
ina fékk mjólkursamlagið í Búðardal
frá Hvanneyri, þar sem kindur vom
mjaltaðar sérstaklega fyrir verkefnið.
Alls fengust þúsund lítrar kinda-
mjólkur. Ur þeim vann mjólkurbúið
480 kíló af ostum.
Mjólkursamlagið í Búðardal hefur
getið sér gott orð fyrir nýjungar, og
fyrst um sinn er kindamjólkin notuð
til að gera tvær tegundir sauðaosta,
Fetaost og Yiju. Þær em líka fram-
leiddar úr kúamjólk, svo gott færi
gefst til samanburðar.
Búðdælingar og Hvanneyringar
bíða nú spenntir eftir viðbrögðum
neytenda, og framhaldið ræðst af því.
Sigurður R. Friðjónsson, samlags-
stjóri, reiknar með að bændur fái
talsvert hærra verð fyrir sauðamjólk-
ina, eða 15-20 prósent, verði af
áframhaldandi framleiðslu.
Próteinin í sauðamjólkinni þola
meiri hita án þess að umbreytast og
ýmsir sem hafa ofnæmi fyrir kúa-
mjólk geta því neytt afurða úr sauða-
mjólk án þess að nokkuð beri á
ónæmi. Þess má geta, að í mörgum
löndum er gríðarleg framleiðsla á
osti úr kindamjólk. Frakkar ffam-
leiða til dæmis úr tíu sínnum meira
magni en nemur allri kúamjólk á Is-
landi.
■ Sverrir Hólmarsson skrifar frá Kaupmannahöfn
Hápólitískur
ölvunarakstur
Á miðvikudagskvöld í vikunni
sem leið héldu þingmenn íhalds-
flokksins danska út á veitingastað til
að eta og drekka eftir erfiðan vinnu-
dag. Að langvarandi borðhaldi loknu
settist Hans Engell, formaður flokks-
ins, upp í bifreið sína og ók heim á
leið eftir hraðbrautinni til norðurs.
En hann komst aldrei alla leið. Mikl-
ar framkvæmdir em í gangi á þessari
hraðbraut og nálægt Lyngby var um-
ferðinni beint inn á aðra akrein. En
Hans Engell láðist að taka vinstri-
beygju, ók á nokkra plaststauta og
hafnaði síðan á steinsteypustólpa,
eyðilagði bflinn og pólitíska framtíð
sína. Blóðsýni sem tekið var
skömmu seinna sýndi að áfengis-
magn í blóði hans var 1,37 prómill,
allmiklu hærra en leyfilegt hámark
sem er 0,8 prómill.
Þetta hefði verið talsverður skellur
fyrir hvem sem er. En Hans Engell er
ekki hver sem er, hann er nefnilega
hugsanlegur forsætisráðherra eftir
næstu kosningar. Og nú var spum-
ingin sem brann á mörgum daginn
eftir: Getur maður sem verður svona
hrikalega á í messunni orðið forsæt-
isráðherra? Það einkennilega var að
fyrsta viðbragð flokksbræðra hans
var að það væri öldungis í lagi og að
þeir styddu hann áfram. Og það var
ekki fyrr en á föstudaginn að Hans
Éngell lýsti því sjálfur yfir að hann
mundi segja af sér flokksfor-
mennsku.
Nú stóð íhaldsflokkurinn frammi
fyrir þeim vanda að velja eftirmann
Engells. Það var sérlega erfitt vegna
þess að Engell hafði ekki útnefnt
neinn krónprins. í fyrstu virtist Anne
Birgitte Lundholt, fyrrverandi iðnað-
arráðherra og allhörð fijálshyggju-
kona, hafa mesta möguleika, en fljót-
lega risu úfar gegn henni þar sem
mörgum þótti sýnt að hún yrði nánast
toppfígúra sem Hans Engell gæti
stjómað bak við tjöldin. Eftir harð-
vítuga valdabaráttu varð Per Stig
Möller ofan á. Engell verður formað-
ur þingflokksins en það embætti hef-
ur verið skorið niður og pólitískt
vægi þess skert.
Per Stig Möller hefur stundum
verið sakaður um að vera krati í
sauðargæru, eða jafnvel eitthvað enn
verra. Hann er doktor í bókmenntum
og hefur skrifað nokkrar lærðar bæk-
ur, nú síðast rit um stjómmál þar sem
hann leggur áherslu á ábyrgð ríkis-
valdsins gagnvart lítilmagnanum í
samfélaginu. Hann er sumsé miðleit-
inn stjómmálamaður sem ekki hefur
bara hom í síðu ríkisvaldsins, eins og
ýmsir harðlínumenn í Venstre. Það
verður mjög fróðlegt að fylgjast með
framgöngu hans í þessu nýja forystu-
hlutverki.
Hans Engell var virtur maður og
vinsæll á þingi og spámenn hafa oft-
lega gert úr því skóna að hann ætti
nokkra möguleika á að verða forsæt-
isráðherra ef hægri flokkamir næðu
I raun þýðir fall Engells að mögu-
leikar á hægristjórn eftir næstu
kosningar hafa rýrnað til muna.
góðri kosningu næst, enda þótt Ven-
stre sé mun stærri flokkur en íhalds-
flokkurinn. Ástæðan er sú að það em
í reynd litlu miðjuflokkamir sem
ákveða hver verður forsætisráðherra
í Danmörku hveiju sinni (Radikale
Venstre, Centrum Demokrateme og
Kristeligt Folkeparti). Þessir flokkar
mundu aldrei sætta sig við formann
Venstre, Uffe Elleman Jensen, sem
forsætisráðherra _ til þess er hann
alltof mikill harðlínumaður og
frekjuhundur. Það er þess vegna ekk-
ert sérstakt ánægjuefni fyrir Uffe að
Engell skuli vera úr leik og hann eini
raunvemlegi keppinautur Poul Nyr-
ups um forsætisráðherratignina. í
raun þýðir fall Engells að möguleik-
ar á hægristjóm eftir næstu kosning-
ar hafa rýmað til muna.
Að lokum get ég ekki stillt mig um
að vitna í gríndálkinn ATS á baksíðu
Politiken á laugardaginn. Þar vom
birtar tölur úr nýjustu skoðanakönn-
un:
Venstre 28,6 prósent.
Konservative 1,37 prómill.
■ Vatnsvígslur Þorláks biskups stökktu brc
gervi stórra músa, en lét undan síga fyrir h
Skarphéðinsson sem grúskar í gömlum riti
Síðastliðið haust vora tíðar ffegnir af
miklum músagangi norðanlands. I kjöl-
farið hefur hafísinn lagst að landinu. Það
kemur ekki á óvart. Svo virðist nefni-
lega, þegar graflað er í gamla annála, að
mýs boði mjög oft komu landsins foma
fjanda, hafíssins. Á miklum snjóavetr-
um einsog þeim sem nú ríkir, gerast mýs
jafnan ágengar í híbýlum manna. I
gömlum sögnum er víða greint frá því
að með kuldum og fannfergi þyrpist þær
heim að bæjum og leggist jafnvel á
skepnur. Þjóðtrúin hefur fyrir satt, að
sókn músa heim að bæjum boði harðan
vetur, og þarmeð hafís, enda fylgdi hon-
um fyrr á öldum grasleysur og harðæri.
Mörg dæmi era úr annálum og sögn-
um fyrri alda um mikinn músagang þeg-
ar vetur gerðust illskeyttir, og jafnvel til
þess vitnað að mýs hafi lagst á sofandi
menn. Stundum dugðu engin ráð önnur
en heita á helga menn, eða fá vígt vatn
til að stökkva burt hinum nagandi mein-
vættum, sem engu eirðu matarkyns.
Silfrastaðaskottur
Hafís gerði til dæmis grimmilega
vart við sig veturinn 1880- 1881. Þor-
valdur Thoroddsen segir í bók sinni
Árferði á íslandi, sem kom út í Kaup-
mannahöfn 1916, að árið 1881 hafi
verið “mikill ísavetur og hinn mesti
frostavetur.” í annarri viku janúar
gerði ofsalega norðanhríð um allt
Norðurland og Vestfirði, og hafísinn,
sem lónað hafði utan við strendur,
varð á örskömmum tíma landfastur.
Hann fraus saman við lagnaðarísa,
enda gríðarleg frost samfara hafísn-
um. f lok janúar var til dæmis hægt að
aka og ríða út eftir Eyjafirði, og síðar
mældist ísinn í Akureyrarhöfn þriggja
álna þykkur. Hafísinn rak meðal ann-
ars austur íyrir, og loks vestur um
Homafjörð. Bjamdýr fylgdu ísnum,
og þess má geta að þijú þeirra tóku
land í Vestur- Skaftafellssýslu, og eitt
hélt alla leið upp í Núpsstaðaskóg.
Það var raunar ekki í fyrsta sinn á nítj-
ándu öldinni, sem bjamdýr komu
sunnanlands. Um miðja öldina vora
drepin hvorki meira né minna en fimm
bjamdýr í Skaftafellssýslunum.
Áður en hafísinn varð landfastur
fyrir Norðurlandi hafði hann lónað
upp undir land í nóvemberlok, fyllti
að vísu vflcur og voga á Ströndum
skamma hríð um jól og íshroða rak
aftur á firði norðanlands. f blábyijun
árs bar ísinn hinsvegar aftur á haf út.
Um haustið, löngu áður en hafísinn
varð landfastur fyrir Norðurlandi,
hafði hins vegar uppbyrjast einhver
gríðarlegasti músagangur nyrðra, sem
menn hafa sögur af. Víða um Norður-
land leituðu mýsnar heim á bæi, og
svo svarf að þeim hungrið að þær
lögðust á hvaðeina, sem tönn festi á.
Þennan vetur era margar sagnir um að
þær haft ráðist að sauðfénaði og hross-
um jafnvel á sofandi menn. Til marks
um mergðina má nefna, að einungis á
Silfrastöðum í Skagafirði vora þennan
vetur fram að nýári drepnar tvöþúsund
mýs! Eins og fyrr segir, þá fylgdi í
kjölfar músafaraldursins afar þungur
ísavetur, sem lengi var í minnum hafð-
ur.
Þær veslu Hólamýs
Annað dæmi, þar sem músagangur
var sannanlega fyrirboði hafíss, má
finna skömmu síðar. Haustið 1890 var
þannig óvenjulega mikill músafarald-
ur á Vestfjörðum, einkum innarlega
við Djúp. Víða lögðust mýs þá á kind-
Kannski hinar merku ísspár Páls Ber
músavísitölu hvers hausts.
ur. Þann vetur lónaði hafís úti fyrir
Ströndum og Norðurlandi, rak í febrú-
ar inn á Húnaflóa, og var í mars búinn
að fylla firði alla á Ströndum vestur.
Selveiðimenn kváðu að það vor hefði
verið samfelld ísrönd frá Jan Mayen
til Langaness. Kannski hinar merku
ísspár Páls Bergþórssonar verði ekki
fullkomnaðar, fyrr en hann er búinn að
taka inn í þær músavísitölu hvers
hausts!
Músagangs er stundum getið í
gömlum sögum, jafnvel þannig að
óhug slær á lesanda. Menn höfðu eng-
in sérstök meðul til að bægja frá sér
hinum smávöxnu nagdýram, sem í
hallæram sóttu í mat, föt og fénað;
raunar allt sem tönn á festi. Helsta
ráðið var að kalla til sendimann æðri
máttarvalda. í sögu Þorláks biskups
segir þannig frá því að Þorlákur bisk-
up blessaði vatn, sem varð fyrir vikið
að ótrúlegu töframeðali. “Vatnsvígslur
hans vora merkilegar,” segir þar, “svo
að bæði fékk bót af menn og fénaður..
Ef mýs gerðu mein á mat eða klæðum,
þá kom fall í þær, eða hurfu allar af
vatninu ef því var yfir stökkt...”
í Þorláks sögu biskups er að finna
eftirfarandi sögu af því hvemig hann
barg bændum ffá músafári, þar sem lá
við auðn vegna ágangs hinna smá-
gerðu meinvætta: “Á bæ þeim sem í
Viðey heitir spilltu mýs komum og
ökmm, svo að varla mátti við búa ~tg
er Þorlákur biskup gistir þar.