Alþýðublaðið - 08.04.1997, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL 1997
ú t I ö n d
■ Auður Edda Jökulsdóttir skrifar frá Bretlandi um bresku þingkosningarnar
Verkamannaflokkurinn fer með himinskautum
Spilling og mútuþægni þingmanna íhaldsflokksins er John Major þung í skauti. Þrátt fyrir vaxandi byr í efnahagsmálum virðist fátt geta
komið í veg fyrir að Tony Blair leiði Verkamannaflokkinn til valda.
Stjómmálaskýrendur helstu fjöl-
miðla Bretlands spá nú vatnaskilum í
breskum stjómmálum í kjölfar
þingkosninganna þann 1. maí næst-
komandi. Verkamannaflokkurinn
hefur undanfama mánuði mælst með
yfír 20 prósenta forskot á íhalds-
flokkinn í skoðanakönnunum. Ef
síðustu kosningaspár myndu ganga
eftir fengi Verkamannaflokkurinn
474 þingsæti en íhaldsflokkurinn,
sem stjómað hefur Bretlandi í 18 ár,
142. Þó fáir reikni með svo miklu
hmni Ihaldsflokksins í kosningunum
hefur orðið ótvíræðri fylgissveifla frá
hægri til vinstri í breskum stjómmál-
um. Sigur Thatcher fyrir 18 ámm
markaði upphaf að nýjum tímum í
stjómmálum Vesturlanda. Sú spum-
ing virðist áleitin, hvort vænta megi
vemlegra breytinga í stjómmálum
Bretlands með sigri Verkamanna-
flokksins.
Fylgishrun
íhaldsflokksins
Þrátt fyrir að pólitískir mótvindar
standi nú beint í fang John Majors og
flokks hans, þá er hann ófús að við-
urkenna ósigur sinn fyrirfram. Máli
sínu til stuðnings bendir hann á þá
staðreynd að efnahagsástandið í
landinu sé nú með besta móti í mörg
ár, verðbólga er lítil, atvinnuleysi
hefur minnkað vemlega og lífskjör í
landinu hafa batnað á undanfömum
ámm. Um leið og gífurlegt atvinnu-
leysi og almennur doði einkennir
efnahagslíf margra meginlandsþjóða
njóta Bretar nú mikils hagvaxtar,
sterks gjaldmiðils og nýsköpunar í
atvinnulífi. Að auki, minna íhalds-
menn á þá staðreynd að þeir vom
langt á eftir Verkamannaflokknum í
skoðanakönnunum fyrir síðustu
kosningar en höfðu þó sigur sem
dugði þeim til þingmeirihluta í fimm
ár.
Fylgi fhaldsflokksins meðal kjós-
enda byijaði hins vegar að hrynja
fljótlega eftir síðustu kosningar. Þar
komu einkum til meint mistök í hag-
stjóm og óeining meðal ráðherra
flokksins. Sfðustu misserin hefur
enn grafið undan fylgi og þá ekki síst
vegna mikils fjölda spillingarmála
sem upp hafa komið innan flokksins.
Óeining, sérstaklega í afstöðu til
samrana í Evrópu hefur einnig orðið
flokknum til vandræða og sömuleið-
is hefur misheppnuð einkavæðing,
sem almenningi finnst nú hafa geng-
ið of langt, svert ímynd flokksins.
Það era án efa hneykslismálin inn-
an íhaldsflokksins sem einna mesta
athygli hafa vakið í íjölmiðlum víða
um heim. Þessi mál spanna vítt svið,
allt frá framhjáhaldi þingmanna til
pólitískra afglapa ráðherra. Einkalíf
þingmanna íhaldsflokksins hefur
orðið forsíðuefni dagblaða um heim
allan og í Bretlandi hafa ferskar frá-
sagnir af kynlffi íhaldsþingmanna
verið nánast daglegt fréttaefni. Sá
ríflega þrjúhundmð manna hópur
sem fyllir þingflokk íhaldsflokksins
virðist öllu litríkari í þessum efnum
en grátt yfirborð fomstumanna
flokksins gæti gefið til kynna. Þessi
mál hafa fyrst og fremst orðið að
skemmtiefni fyrir dagblaðalesendur
en um leið hafa þau rýrt tiltrú flokks-
ins með því að gera hann hlægilegan.
Ríkisstjóminni stafar þó sennilega
öllu meiri hætta af meintri mútþægni
nokkurra þingmanna flokksins, sem
hefur ýtt undir þá ímynd hans að
flokkurinn sé fyrst og fremst vígi
óprúttinna eiginhagsmunaseggja.
Margir telja þó að flokkurinn hafa
beðið enn meiri hnekki af hverju at-
vikinu af öðm þar sem ráðherrar
flokksins hafa ekki sýnst vera starfi
Stjórnmql |
Auður Edda Jökulsdóttir skrifar
þetta sé ekki nýtt í breskum stjóm-
málum á svo opin fjandskapur á milli
leiðandi manna tæpast hliðstæðu í
síðari tfma sögu Ihaldsflokksins.
Ógæfu flokksins má þó ekki síst
rekja til breytinga á því sem kalla
mætti almenna stemmingu í stjóm-
málum. Thatcher var fyrsti leiðtogi á
Vesturlöndum til að ráðast í einka-
væðingu og niðurskurð á velferðar-
kerfinu. Það vill gleymast að margt
af því sem þykja sjálfsagðir hlutir í
stjómmálum víðast á Vesturlöndum
þóttu byltingarkenndar og hættulegar
hugmyndir þegar Thatcher reið á
vaðið. Margt af þessu virðist hins
vegar hafa runnið sitt skeið í Bret-
landi. Skoðanakannanir hafa ítrekað
sýnt að mikill meirihluti skattgreið-
enda er nú tilbúinn til að greiða hærri
skatta í skiptum fyrir betra mennta-
kerfi og bætta heilsugæslu. Það er
niðurrif velferðarkerfisins, frekar en
of mikil umsvif hins opinbera sem
veldur kjósendum áhyggjum. Meiri-
hluti kjósenda kvartar líka undan síð-
ustu tilraunum íhaldsmanna til einka-
væðingar, þó að þorri manna telji að
margt af því sem flokkurinn gerði
fyrst í þeim efnum hafi skilað ár-
angri. Flokkurinn sætir vaxandi
gagnrýni í þessum efnum fyrir að
fylgja kennisetningum frekar en
praktískum lausnum.
Hvers má vænta af
Verkamannaflokknum?
Verkamannaflokkurinn hefur tekið
miklum breytingum á síðustu tveim-
ur áratugum, fyrst undir stjóm Neil
Kinnocks og frá árinu 1994 af Tony
Blair, núverandi formanni flokksins.
Tony Blair verður líklega best lýst
Skoðanakannanir hafa
ítrekað sýnt að mikill
meirihluti skattgreið-
enda er nú tilbúinn til
að greiða hærri skatta
í skiptum fyrir betra
menntakerfi og bætta
heilsugæslu. Það er
niðurrif velferðarkerf-
isins, frekar en of mik-
il umsvif hins opinbera
sem veldur kjósendum
áhyggjum.
um það hefur t.a.m. gamalt og um-
deilt ávæði um þjóðnýtingu nú loks-
ins verið fellt út úr stefnuskrá flokks-
ins, en þetta ákvæði fældi marga
kjósendur frá honum. Sem dæmi um
þær breytingar sem gerðar hafa verið
er að dregið hefur verið stórlega úr
áhrifum skipulagðrar verkalýðs-
hreyfingar á flokkinn, en kannanir
hafa sýnt að ekkert fældi fólk meira
frá flokknum á síðasta áratug en ótt-
inn við að flokkurinn væri undir hæl
sterkra verkalýðsleiðtoga.
Einn helsti frasi flokksins í þessum
kosningum er ,Bretland á betra skil-
ið,, en þetta kjörorð er ágætlega
lýsandi fyrir flokk sem hefur kvatt
áherslur stéttabaráttu og vill kom
fram sem flokkur framsækinna afla
af öllum sviðum þjóðlífsins. Ein
helsta gagnrýnin sem komið hefur
fram á Verkamannaflokkurinn hefur
reyndar verið sú að hann þykir vera
orðinn of líkur fhaldsflokknum eftir
margra ára ferðalag inn á miðju
breskra stjórnmála. f sumum mála-
flokkum er heldur vart hægt að
greina mun. Aherslur flokksins eru
því frekar á ferskleika, heiðarleika
og samstöðu, þá hluti sem síst þykja
einkenna fhaldsflokkinn, en á ein-
stök stefnumál. Flokkurinn hefur þó
sínu vaxnir. Sem dæmi um nýlegt
mál af því tagi má nefna mál Dou-
glas Hoggs, landbúnaðarráðherra,
sem er sakaður um að hafa haldið
með ólíkindum illa á kúariðumálinu
svonefnda, og að hafa leynt þingið
mikilvægum upplýsingum. Skoðana-
kannanir hafa gefið til kynna að tveir
af hverjum þremur Bretum telji ríkis-
stjómina hafa beinlínis vera óheiðar-
lega í þessu máli. Um leið hefur
djúpstæður innanflokksárgreiningur
orðið til þess að rýra tiltrú beskra
kjósenda á að flokkurinn geti stjóm-
að landinu úr því sem komið er.
Þetta á sérstaklega við um málefni
sem tengjast Evrópusambandinu og
nú síðast um myntbandalag Evrópu-
ríkja. Fullkominn fjandskapur hefur
myndast innan flokksins á milli
nokkurra fomstumanna og þó að
Fullkominn fjandskap-
ur hefur myndast innan
íhaldsflokksins á milli
nokkurra forustumanna
og þó að þetta sé ekki
nýtt í breskum stjórn-
málum á svo opinn
fjandskapur á milli
leiðandi manna tæpast
hliðstæðu í síðari tíma
sögu flokksins.
sem sérlega vel giftum og fimum
stjómmálamanni, sem lætur sér fátt
um finnast þótt hárgreiðsla hans hafi
orðið tilefni mikillar fjölmiðlaum-
ræðu á undanfömum mánuðum. Að
öllu gamni slepptu, þá má segja að á
síðustu missemm hafi Tony Blair
ásamt skuggaráðuneyti sínu, tekist
að auka mjög á trúverðugleika
Verkamannaflokksins sem raunveru-
legan og jafnvel spennandi valkost í
augum breskra kjósenda. Formaður-
inn hefur hinsvegar ítrekað varað
flokksmenn sína við að fara ekki í
sigurvímu löngu fyrir kosningar
vegna góðs fylgis í skoðanakönnun-
um.
Undir forystu Tony Blair hefur á
síðustu ámm hefur verið unnið að
því að endurskoða stefnuskrá hins
nýja Verkamannaflokks og til marks
afmarkað sig skírt frá íhaldsflokkn-
um í nokkmm málaflokkum. Það er
athyglisvert að í beinum hugmynda-
legum ágreiningi við íhaldsmenn
stilla forsvarsmenn Verkamanna-
flokksins sínum sjónarmiðum upp
sem hinum praktísku lausnum sem
komi þjóðinni betur en þjónkun
íhaldsmanna við fölnaða hugmynda-
fræði.
Fáeinir stjómmálaskýrendur hafa
gengið gegn þeirri almennu skoðun
að Blair muni verða laus við róttækni
á valdastóli og það eru ekki einungis
talsmenn Ihaldsflokksins sem gruna
Blair um að vera meiri róttækling en
hann vill vera láta. Róttækni Blairs,
ef hún sýnir sig, mun hins vegar að
öllum líkindum falla illa að hefð-
bundinni skiptingu á milli hægri og
vinstri.