Alþýðublaðið - 09.04.1997, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 9. APRÍL 1997
MmiBIMD
Brautarholti 1 Reykjavík Sími 562 5566
Útgáfufélag Alþýðublaösútgáfan ehf.
Ritstjóri Össur Skarphéðinsson
Auglýsingastjóri Ámundi Ámundason
Auglýsingasími 562 5576
Auglýsinga fax 562 5097
Dreifing og áskrift 562 5027
Umbrot Guðmundur Steinsson
Prentun (safoldarprentsmiðja hf.
Ritstjórn Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverð kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Erfiðleikar verkalýðs-
hreyfingarinnar
Síðustu kjarasamningar hafa leitt margt í ljós og eru verkalýðs-
hreyfingunni tilefni til að endurmeta stöðu sína. Lögin frá því í vor
breyttu engu um vinnubrögð. Það var þæft í marga mánuði og síð-
an byrjuðu vökunætur sólarhringum saman. Þetta vinnulag er vita-
skuld aftan úr fomeskju, en svona vilja menn hafa þetta og virðist
ekki skipta máli hvemig lögum er breytt til að koma í veg fyrir það.
Miðstýringavaldið í VSÍ er geysisterkt og hefur eflst mikið á
síðustu tíu áram. Gagnvart verkalýðshreyfíngunni hefur VSÍ hins
vegar tekist vel í þeim áróðri að vekja þá trú að vinnuveitendur séu
dreifðstýrðir en verkalýðshreyfingin miðstýrð. Þessu er í reynd
þveröfugt farið.
Launþegahreyfingin er svo veik að hún lætur meira að segja
bjóða sér ár eftir ár yfirlætisfulla og hrokafulla framkomu af hálfu
talsmanna vinnuveitenda sem tala niður til verkalýðshreyfmgarinn-
ar.
Verkalýðshreyfingunni tókst aðeins að hluta að knýja almennt
fram vinnustaðasamninga sem er eina raunhæfa leiðin til kjarabóta
og eðlilegt framhald af þjóðarsáttarsamningunum. Engin rótæk
uppstokkun hefur átt sér stað frá 1990. Þessi hugmyndaskortur er
alvarlegur. Framleiðni fyrirtækja sem stendur undir bættum kjömm
launafólks er enn með því lægsta sem þekkist innan OECD ríkja.
Krafa verkalýðshreyfingarinnar um kjarabætur í skattamálum
gagnvart stjómvöldum er gamaldags og röng stefna. Þannig losna
vinnuveitendur undan því að hækka launin. Skattalækkunum er
mætt af þessari ríkisstjóm með því að skera niður í mennta-, vel-
ferðar- og heilbrigðismálum. Þannig greiða launþegar í reynd sjálf-
ir fyrir þessar ,kjarabætug.
Það er athyglisvert í sambandi við tekjuskatt einstaklinga og
bætur að einungis 70.000 af 200.000 framteljendum greiða tekju-
skatt. Byrðin á þessum einstaklingum er þung en þetta er aðallega
millitekjufólkið. 40.000 manns fá endurgreitt, þ.e. þeir sem era á
lágum launum og búa við langan vinnudag. 90.000 framteljendur
em tekjuskattlausir, aðallega námsmenn og ellilífeyrisþegar.
Við höldum uppi lífskjömm okkar með því að vinna um þriðj-
ungi lengur en gert er í nágrannalöndunum. Hvenær ætlum við að
hætta að vinna 15 tíma aukalega í hverri viku eingöngu vegna rangs
kerfis?
Launþegahreyfingin er í kreppu og þessi samningslota mótast
ekki af hugmyndum verkalýðshreyfingarinnar. Samspil ríkisstjóm-
ar og vinnuveitenda gekk algerlega upp og það samstarf mun halda
áfram.
Varla er launþegahreyfingin búin að gleyma því hversu auð-
veldlega breytingar á vinnulöggjöfinni vom knúðar í gegn af ríkis-
stjórninni fyrir ári síðan, þrátt fyrir andstöðu launafólks og stjóm-
arandstöðu. Þar gekk ríkisstjórnin og flokkar hennar, sjálfstæðis-
flokkur og Framsóknarflokkur, hönd í hönd með vinnuveitendum
og hafði fullan sigur.
Verkalýðshreyfingin verður að hugsa málin meira út frá póli-
tískum forsendum og breyttum aðstæðum í þjóðlífmu. Sá sem
reynir lausnir gærdagsins við vandamál dagsins í dag mun ekki ná
árangri á morgun.
Samkeppni um grunn-
skólanemendur?
Fátt getur vakið upp jafn harðar
pólitískar deilur og fyrirkomulag
menntakerfisins. Það er ekki ein-
kennilegt þegar litið er til þess að nú
er rétt tæp öld síðan skólaganga fór
að standa öllum almenningi á Vestur-
löndum til boða og fáir vilja í raun
hverfa aftur til þess tíma er fjárhagur
foreldra réði menntunarmöguleikum
bams. Þess vegna vekja hugmyndir
sem miða að því að samkeppni verði
milli opinberra skóla og einkaskóla
hörð viðbrögð.
Pollborð |
Magnús Árni
Magnússon
skrifar
í Bandaríkjunum er ástandið í
menntamálum þannig að margir op-
inberir skólar, sérstaklega í innbæj-
um stórborganna, geta vart gert til-
kall til þess að heita skólar. Eitur-
lyfjasala tíðkast á skólalóðunum,
nemendur koma vopnaðir skotvopn-
um í skólann og andrúmsloftið er
þannig að einstaklingurinn kemur í
besta falli lítt skaddaður út úr því.
Það er því ekki óeðlilegt að Banda-
ríkjamönnum sé umhugað um að
finna leiðir út úr þessu ófremdará-
standi.
Gary S. Becker, Nóbelsverðlauna-
hafi í hagfræði og Prófessor við
Chicagoháskóla, heldur því fram í
grein sinni Public Schools Need a
Little Peer Pressure sem birtist í
Business Week, 18. nóvember 1996
að opinberir skólar þyrftu á virkri
samkeppni af hálfu einkaskóla að
halda til að fá hvatann til að bæta sig.
Til að stuðla að slíkri samkeppni vill
Becker að hið opinbera láti skóla-
böm fá inneignamótur, eins konar
skólastyrki, sem síðan megi nota til
að greiða fyrir menntun þeirra hvor
sem er í einkaskóla eða opinberum
skóla. Andstæðingar þessarar hug-
myndar halda því fram að þetta
myndi veikja opinbera skóla og að
íraun yrðu þar einungis eftir óstýri-
látir nemendur, áhugalausir og and-
lega fatlaðir. Þessu er Gary Becker
ósammála og segir að þar sé gert ráð
fyrir að opinberir skólar bregðist á
engan hátt við samkeppninni.
Hann heldur því fram að opinberir
skólar séu ekki slæmir vegna þess að
þeir fái ekki nægt fjármagn, það hafi
tvöfaldast hlutfallslega síðustu 30 ár,
heldur séu þeir það vegna ónógrar
samkeppni frá einkaskólunum, sem
hafi haft bundnar hendur í sam-
keppninni sökum niðurgreiðslu á
skólagöngu í opinberum skólum. Ef
þessari samkeppni væri gefinn laus
taumurinn þá myndi pressan á stjóm-
endur opinberra skóla og kennara að
standa sig í samkeppninni um góða
nemendur aukast til muna.
Becker nefnir máli sínu til stuðn-
ings byltingu í bandarískum skólum
á háskólastigi sem varð upp úr síðari
heimstyrjöld. Þá var fyrrum her-
mönnum gefinn kostur á styrkjum til
að nema við æðri menntastofnanir
sem þeir annars hefðu ekki haft efni
á. Þetta olli mjög aukinni samkeppni
um nemendur og gæði bandarískra
háskóla, einkarekinna, sem og opin-
berra jukust til mikilla muna. Þessa
vel heppnuðu tilraun vill Becker yfir-
Eiturlyfjasala tíðkast á
skólalóðunum, nem-
endur koma vopnaðir
skotvopnum í skólann
og andrúmsloftið er
þannig að einstakling-
urinn kemur í besta
falli lítt skaddaður út
úr því. Það er því ekki
óeðlilegt að Banda-
ríkjamönnum sé um-
hugað um að finna
leiðir út úr þessu
ófremdarástandi.
færa á grunnskólana og er sannfærð-
ur um að hún muni skila sama ár-
angri á því skólastigi.
Það er Ijóst að ef öllum fjölda for-
eldra yrði gefinn kostur á því að velja
milli skóla, einkarekinna sem opin-
berra, frjálsum markaði þá myndi
það leiða til aukinna gæða í skóla-
starfi. Það er eðli samkeppninnarað
menn leitast við að verða ekki undir
og reyna því að bæta það sem miður
er. Því skyldi maður ætla að ef opin-
Ef við lítum hinsvegar
á það umhverfi sem
menntakerfið á íslandi
býr við, þá er langt í
það að hugmyndir-
Beckers nái fram að
ganga hér á landi.
Grunnskólar á íslandi
eru hverfisskólar og
ræður búseta fjöl-
skyldu því hvar börnin
ganga í skóla.
berir skólar byggju við silyrði virkr-
ar samkeppni við einkaskóla myndu
þeir taka sig á til að missa ekki alla
bestu nemenduma yfir í það kerfi.
Þannig myndi aðsóknin að einka-
skólum vera mælikvarði á gæði opin-
berra skóla og veita upplýsingar um
rektur þeirra.
Ef spurt er hvort að það væri hægt
að ná fram markmiðum Beckers án
þess að taka upp mikinn einkarekstur
skólakerfis, þá væri það sjálfsagt
hægt, þó ekki í sama mæli. Þó hér
skuli opinberum starfsmönnum ekki
ætlað að þeir kappkosti ekki að vinna
hart fyrir laununum sínum, þá sýnir
reynslan að menn leggja sig fremur
fram þegar þeirra eigin fjármunir eru
í húfi, það er, þegar menn vinna að
vexti og viðgangi síns eigin fyrirtæk-
is. Ef við lítum hinsvegar á það um-
hverfi sem menntakerfið á íslandi
býr við, þá er langt í það að hug-
myndirBeckers nái fram að ganga
hér á landi. Grunnskólar á íslandi eru
hverfisskólar og ræður búseta fjöl-
skyldu því hvar bömin ganga í skóla.
Þannig er virk samkeppni þeirra á
milli ekki möguleg að sama marki og
ef foreldrar gætu valið skóla bam-
anna sinna að vild. Yfirfærsla gmnn-
skólanna frá ríki til sveitarfélaga hef-
ur þrengt þennan kost enn frekar, þar
sem nú þurfa heimasveitarfélög
barna sem ganga í gmnnskóla í öðm
sveitarfélagi að greiða með þeim og
því em grunnskólanemendur í átt-
hagafjötrumlögheimilis foreldra.
Magnús Árni Magnússon er
varaþingmaöur jafnaðarmanna